Skip to main content

Full text of "Anticosterus / By Franciscus Gomarus"

See other formats 


Acerca de este libro 

Esta es una copia digital de un libro que, durante generaciones, se ha conservado en las estanterfas de una biblioteca, hasta que Google ha decidido 
escanearlo como parte de un proyecto que pretende que sea posible descubrir en linea libros de todo el mundo. 

Ha sobrevivido tantos anos como para que los derechos de autor hayan expirado y el libro pase a ser de dominio publico. El que un libro sea de 
dominio publico significa que nunca ha estado protegido por derechos de autor, o bien que el periodo legal de estos derechos ya ha expirado. Es 
posible que una misma obra sea de dominio publico en unos paises y, sin embargo, no lo sea en otros. Los libros de dominio publico son nuestras 
puertas hacia el pasado, suponen un patrimonio historico, cultural y de conocimientos que, a menudo, resulta dificil de descubrir. 

Todas las anotaciones, marcas y otras senales en los margenes que esten presentes en el volumen original apareceran tambien en este archivo como 
testimonio dei largo viaje que el libro ha recorrido desde el editor hasta la biblioteca y, finalmente, hasta usted. 


Normas de uso 

Google se enorgullece de poder colaborar con distintas bibliotecas para digitalizar los materiales de dominio publico a fin de hacerlos accesibles 
a todo el mundo. Los libros de dominio publico son patrimonio de todos, nosotros somos sus humildes guardianes. No obstante, se trata de un 
trabajo caro. Por este motivo, y para poder ofrecer este recurso, hemos tomado medidas para evitar que se produzca un abuso por parte de terceros 
con fines comerciales, y hemos incluido restricciones tecnicas sobre las solicitudes automatizadas. 

Asimismo, le pedimos que: 

+ Haga un uso exclusivamente no comercial de estos archivos Hemos disenado la Busqueda de libros de Google para el uso de particulares; 
como tal, le pedimos que utilice estos archivos con fines personales, y no comerciales. 

+ No envie solicitudes automatizadas Por favor, no envie solicitudes automatizadas de ningun tipo al sistema de Google. Si esta llevando a 
cabo una investigacion sobre traduccion automatica, reconocimiento optico de caracteres u otros campos para los que resuite util disfrutar 
de acceso a una gran cantidad de texto, por favor, envienos un mensaje. Fomentamos el uso de materiales de dominio publico con estos 
propositos y seguro que podremos ayudarle. 

+ Conserve la atribucion La filigrana de Google que vera en todos los archivos es fundamental para informar a los usuarios sobre este proyecto 
y ayudarles a encontrar materiales adicionales en la Busqueda de libros de Google. Por favor, no la elimine. 

+ Mantengase siempre dentro de la legalidad Sea cual sea el uso que haga de estos materiales, recuerde que es responsable de asegurarse de 
que todo lo que hace es legal. No de por sentado que, por el hecho de que una obra se considere de dominio publico para los usuarios de 
los Estados Unidos, lo sera tambien para los usuarios de otros paises. La legislacion sobre derechos de autor varia de un pais a otro, y no 
podemos facilitar informacion sobre si esta permitido un uso especifico de algun libro. Por favor, no suponga que la aparicion de un libro en 
nuestro programa significa que se puede utilizar de igual manera en todo el mundo. La responsabilidad ante la infraccion de los derechos de 
autor puede ser muy grave. 


Acerca de la Busqueda de libros de Google 


El objetivo de Google consiste en organizar informacion procedente de todo el mundo y hacerla accesible y util de forma universal. El programa de 
Busqueda de libros de Google ayuda a los lectores a descubrir los libros de todo el mundo a la vez que ayuda a autores y editores a llegar a nuevas 
audiencias. Podra realizar busquedas en el texto completo de este libro en la web, en la pagina http : //books . qooqle . com| 


This is a reproduction of a library book that was digitized 
by Google as part of an ongoing effort to preserve the 
information in books and make it universally accessible. 

Google' books 

https://books.google.com 



Anticosterus 


Franciscus 

Gomarus 


Digitized by 


Google 




.i/!?': 

i v 



i IV.O •• i /• 

7 It £ 

. . * ; i - » , a •; ■ : » * , . 

: . i .# : r, ;; ’ 

c i i O c l i 

/7 

G <" \ * >“ / r ; i / 

i r* / * : /a;,f!T.Cl 


* r *T V - * :r u 

» * \ ». i ‘t * * 

•; ■ •-■ * : ) <> .)?. i ■> v / ■ ' Moii 

">/• •*« ' ’ • ' "'fiT *j-v • . ■-■ *tj : c r iS .U 

... rjbpJ «i,. 

.... rc"'. 




Digitized by Google 



Araplifs. Tapientibu* , AJ prudcntiffiniis 
‘ -'- 1U VifissRcljitib^ydcnfis-i'- "•■ ^ \ 

D. A; ^ t.o'sl V^to W 

■ >, <v“ ,-w- ' 

5 CAJINIS 





e R.&tedt tganter, amptif 
finit • (rvjapientes wkiiyd 
Sapienti <viro tcctefp lilio 
mtep Apinas fito campa-* 
raturr- Kttriun lilium illud 


CAntie. i 




(pinarum aculeis pungitur- * /ed mtt exfin- 
guttur i ttaVct ecclefa dfumf antium ad - 
uerjamrmi machinis premi poteHJed noti ««— >. 
opprimi: qimnadmodmiipeipetttit omnium 
temporum eype>;ientia attestaturi r . Ifwft 
&'prirlcejkvifidelit(m huius nkmdi Viabo- 
Iusmterdum leonina feritati, interdum fer* 
pentma calliditate, aduerjus eeclejiam Aer* 
tat: ejr mmisln iUiUs ,Qmfli tcclejUqtma 
hofei Aoniurati, eandem partim aperta <% >i, 
partim operta fande ,gfrufra oppugnant, 
f. J.lll) * 2 Ac r ui 



flamma!]*! v&A^&kkwmortm rmnitan- 
tfir ; faude ‘VpraljAnpp . , qui Jutyi diuim 
(verbi Or auttor itatis eccle/U appellatione 
abii/i , tenellis Or rudibus piorum animis 
fele infinuare Or errorum Juorum venena 
infundere /ludent ;M incautos d retta falutis 
<via /educant. &d*vtrujue tandem inani 
operafe fatigantor aduerlus ftimulum 
calcitrant, y#o potias quam Chrijli aut ec- 
clefue damno. Quid enim tyranni tam diu- 
turna immanitate in ecclefia perjeqmida 
tijjufuutifunt: Tfimitytm(yt praclare ait 

< lr ac Arum Theodoretus ) quod piae veritatis robur 

f/LZt mamfeftkts declararunt. Ac veluti 
quondam rubus ille , quem vidit 
Moles, ardore ignis non eft abfiim- 
tus* ita nec Chriftianos impiorum 
bellis petitos tela hoftilia confiimle- 
runp quin potius ficut lignatoribus 
lyluarn caedentibus multo plures 
pullulant propagines a radicibus, 


Digitized by Google 


quam lint rami, qui. inciduntur: ita 
tone quoque pijs complutibusm- 
terfe&is, multo plures quotidie ad 
doctrinam Euangelicam accede- 
bant, cmorque ille caelorum corpo- 
rum irrigatio quaedam erat nOuis in 
ecclelia emergentibus plantis. Nec 
aliter haereticis cedit , quorum nefarios ®* 
perniciofos conatus Deus admiranda fua 
protudentta eludit fanili ratione ad labo- 
rantis ecclefiae Jdlutemconuertit. Etenim 
oportet (vt inquit ^fpojlolus) haereles 
efle inter vos, vt qui probati fiint, 
manifefti fiant inter vos: ( quemad- 

modum ^poflolo confentiens ait (Augufii- 
nus ) vt magis magilque excitaretur 
ecclelia & probaretur ficilluftraretur 
Sc do&rina eius & jparientia. Ts[am 
jicut aurum igne explorari & afeoria pur- 
gari folet: Jic concitatum ab haereticis in ec- 
clejia incendiumVert fidelium confeanticvn 
exercet , negligentiam excutit , ad fertum 

Y £ <verbi 


l.Cor.u. 

* 9 - 


Ve Cdte- 
chtZAndu 
rudibus 
crtf.n. 


Digitized by Google 



VerUdmmi examen pccitat C* mfiammat. 
Derna Quoniam (W alibi r(Be deharetick mo- 
w*i S T net Jugufiinus) hi fi non eflent/nuito 
pigrius veritas quaereretur propte- 
red non immerito Katreies ecclcG^e co- 
tem appellari pojfi.arbttramur. Quis enim 
orthodoxos patres jfty ; ; Nejhrij alio- 

rum harptteorum oppugnationibus exerci- 
tatos, longe difiinhUus <tsr accuratius de 
Deo\ qtidmeorsw maiores, JcripJiJJe. igno- 
rati Qm non Indet doSlrmam de gratia 
Vei j epifcoporUm ?iegligentia paulatim in 
ecclejia obfcuratdm, exorto tandem haretico 
Pelagio , Mgufiim <sr. aliorum jiifcitata 
diligentia , fattam effe longe ittufiriorem* 
Et 'Ut ad nofira tempora defcendamus,ex 
quo Ppmame fidis triarqlefuiu nouo quo- 
damfiicoPontificios errores tuert <&r (veri- 
tatem oppugnare cierunt , dicivix pote fi 
quantam pijs fcriptmbus^veritatis penitius 
indagande <s- ecclejte confirmanda anjam 
prdwerint. Quis igitur non agnqfcat lfttle 

cum 


Digitized by Google 



cumprimis neceffariumeorum ejfeinfli - 

tutum , qui offici} cmjaentta <&• ecckfia 
umore accettji , refellendis aduerfartorum 
erroribus ad Dei gloriam <&• piorumfalu- 
tem fua Jludta & operam fidelem contule- 
runt > Quare eodem cofilio publicam Enchi - 
rldij Cofteri refutatione publice miln.de- 
mandatam tandem fuf cepi : quamuis multa,, 
initio me ab eo fludio deterrerent. Etenim 
non ignorabam quanta in Hollandta , Ze- 
landia <viciwjque proutnctjs pietate & eru- 
ditione excellentium' ecclefiaflarum efjet 
copia: qui fi animum ad fertbendum appulif 
fent doctrina <(sr eloquentia meam opellam 
longo fuper arent interuallo. Huc accede- 
bat temporis., quodadferibendum require- 
batur, inopia , qua ob praleclionum di- 
latationum m academia & concionum in 
ecclefta frequentiam laboramus. Denique 
mouebat intolerabilis aduerj artorum impor- 
tunitas improbitas fengulans. Impor- 

tunitas quidem quod tanquam ara Dodo- 
* 4 naa 


Digitized by Google 



iuu Jemel comoti non factU quiefcantjzsr ne 
VtHi (videantur y inani repetitione antago- 
mjlas fuos perpetuo obtundunt & d meliori- 
bus /ludijs auellunt. Improbitas (Vero, quod 
quibus JeJecauft (veritate <tsr argumento- 
rum pondere inferiores ejje Vident, eos falfis 
rumoribus & putidis calunmifs obruere. 

. m contemptum odiumque ahorUmadducere 
conmtkr. Nam quemadmodum Medius 

^dpofbthtg- 

ZrafmL . - , 

crimen m quermiisifltendere: quod 
vt maxime, mqubbm, fanamur vul- 
nus illius qui delatus efict^maneret 
tamen cicatrix; ita huius fwkrati pra- 
ceptf memores aduerjdrq,quiduis impuden- 
ter aduerfus plosprtticipes, MqgflrdtuSyec- 
de(iaJlas,commrniJa(idur.Q^tdqmquam~ 
tiis ficos calumnias , quibus rnnpcetitei Op- 
primere findent , aut iujla defenjtme m 
virili <sr animfo filentbrstejg acfuperm 
po/Je (vid&mt , aliquam tatnetii£homiui* 


quidam yHexaiubi ntagni parajhtts fidebat 
alios adhortari i ne metuerent quoduis 


notam 


Digitized by 


Google 


mtam ijsdihxfuram confidant. tyrm 
enim verum tffe quodak vates ille frn ^- o^. 
dum credula turba fumus : norukb 
quantopere Multorum aurei- ad maledifkt 
auuU fine dele&u excipkridaacjouenda' 
pruHapt. Quemadmodum prudeTtter monti 
Cicero , nihil tam • volucre quamma- 0™./* 
kdi&um- : nihil &rite' fthittitur ? >w 
nihil citius excipitur nihil latius 
difsipacur> •• Sed hafce difficultates omritst 
piorwn^prudmtimauHotitas<(sr ratior 


nes graues fierUicerunt. fiebant enim 
multos quidem ejje in hifce proumctjs do - 
Hnm<& pietate proflantes <-viros, quibus 
adfqibcndum nec facultas deejfet , nec ^vo- 
luntas :fed otium. Deinde Vero ex ordinis 
in ecclejia conflituti ratione, eas mole/lias 
ijs potius Jubeundas , qui in academia certis 
laboribus occuparentur; quam ecclefut pa- 
lloribus , quorum fludta <vartjs & perpe- 
tuis fere ecclefea? interpellationibus ne- 
gotijs interrumpuntur. Addebant pratered 
' 1 * 5 fide - 


Digitized by Google 



fideles, Dei fenm non debere^, effe tam 

nwfles-,<T>t 4dh^4ummanon metu deter- 

riti, <ffic*mdefirmt: fed ys cortra inno- 
Md/th. io, certer Zr. fortiter , Ckriftt yfpo/lolorum 

Vct.6.%. pergjk>riam «Sc igiioraini^m, 
bonara&jpalam fwxmtft.Vfitatis 
- ; prtw*w ‘jsjfi proeedendm< \ Trrterea 
qua?nui* Cofterus nuperisfm libellis ma- 
gum fui titemptm apud plerofiueob fm- 
gjularem tmfnodejtiamfibi iompamit , 'd- 
liustamen Enchiridium refutationem accu- 
ratam muhis nomnibus pr<mererj. Pri- 
mum, quodpublicis <& pwfots a<;adenua- 
r,um Moguntm*, Colotuenfif^Trewenfis, 
Lpyanienfis 7 efygys comprokaMnfit', adeo 
<vtnon tamprifut^ymmkmrt^, quam 
publicum pr^ci^rm^ot^ficiatmaca- 
detfuarum fiript^cmferioport^t., Dein- 
de, qubd brejdt^ diftiftffijP&tiificLe 
religionis quafiml^^mdtdlqmem-, 

pkftatur x <dMfflnullmh^ 

mfimmmnptndam akqdmfirqs edi- 
j . tum 


Digitized by Google 



prni ^videaturaccuratius. £*<ttereaqml 
iam tertioLatine recufim &i?tBelgkum 
quoque jermonm conuerfimin. plurimo- 
rum manibus nxerfitUr :eoqupSPontifiaj 
plurimum nitantur mfmmp non 
fine periculo attentent. Huc accedit quod 
Coflerusadbutus operis fui refutationem , 
exprobrato 3 filentio , Belgas pot fiimm 
aperti ter publicis jcriptis toni mdatler 
promcat. ^cptppterea aqttum effe aie- 
bant , <vt tyrudiorumjuccurreretur con- 
JcientU) tsrinfole^s aduer/artj iattatio tan- 
dem compefieretur . /Equum denique ? ejfe 
1 * interim dum doBifimi collegit mei ma- 
ioribus difiinentur , ego hunc publicum lar 
borem in me reciperem prajertim quem pri- 
uatim aliquando exerckij jncatia ime in - 
captum^ Jed iu/lis de. caujis interruptum, 
perceperant . %{cm quum rebqups Cofteri 
Belgicos libellos pro fua. egregia eruditione 
& pietate abundi curifutark.p.Greumc- 
houiuSj bwmMiamreqmrfj^jEnchb 

ridum 


Digitized by Google 



ridme,qmtdatoperi aduafitms confidit, 
<p* adquodleftorem perpetuo remittit, 
dsm confutetur. 7'decejjequodmeautmo- 
k/tia operis, aut otq bioput aboffido deter- 
nat, quumpaulatm editis difhiB:rcfii- 
tatmis partibus ecclejht exffe&atiomptf- 
Jit fatisfieri . Quamobrem prudentiarum 
auSlorttate.O* rationtbut hijce commotus, 
eorum <vobmtati,<vt decebat, acquietu: <sr 
duos hofce libros priores objeruatU & amo- 
ris mei ergaVei ecclefiam argumenta in lu- 
cem emitto. Eam autem fecutus fitm feri- 
bendirationem,quam pq (sr prudentes ,<vt 
Jpero, comprobabunt. Primum eram Co- 
jleri <verba omnia dtJimBis fide partibus 
pramijiypartimyt refutatio mea ex colla- 
tione mutua melius intdhgeretur& Veritas 
illius omjubus magis pateret , partint ne 
quid de fide mea mcjtataautomtjjd aduer - 
Jartf Jententia ipje conqueratitr,aut leBor 
dubitet. Quam etiam ^viam non jolum 
Augufiinus , CyriUm } <& dqveterum^fid 
. . mult i 


Digitized by Google 



multi etimmflraatate nm.gra tdflm 
prudenter fonti fiot Tkindeweroinre- > ' 
fitatione vfus fon rationibus isruflim* ' , v I 
nqs diuinis erhmanis. Jkdmmsqui- 5 
dem ex Satra fcrtptura: tanquam religionis 
fmdanento: quia (<vt piecenfo Hierony- Coment, m 
tntt') quod de Icriptura non habet MMth,xl ' 
au&oritatem, eadem facilitate con- 
temnitur, qua probatur. Quem etiam 
•veritatis indaganda modum in concilio 
TSQceno Conflantium Imperator , maximo 
totim concthj applaufoprafcripflt. Euan- * 
gelici, mquit , & Apoftolici libri & 
antiquorum Prophetarum oracula JJ!»?. 
perlpicue nos infmnmt,quiddere- ca &- 
bus diuinis lentiendum fit. Ergo 
depolita hoftili dilcordia ex diuini- 
tus inlpiratis lermonibus quacftio- 
num lolutionem fumamus. Quam 
pietatem imitati etiam fimt patres concilj 
Epbeflnt , qui quum ad harejm JS(cftonf 
expendendam ac tollendam conueniflentjn 
\ catte 


Digitized by Google 


catufuo tytdtttittfcfiiiiddpHptratores tia 
jntcociiij flantur) -pr>6pofiti&*V' habuerunt irs 
2!£r throno;*}» ommn^ medius erat, 
Greges. {^^ u ^vE»angrf«HH , ^iod Gh»^ 

ftum ipfis praelentem otVndever. 

' . y Itaque diurnis a.fus fum tcfhmonij : , tm~ 

' qua ccrtityn itatis revulaisr qutChrifhm 
mbtfcum 'effc dcmonjlwtnt. Humana 
rvero teflimonia tjs adutiiXMms tanquam 
aduer fartor m arma , W eo pleniits cr pla- 
nius confutarentur. Nam quemadmodum 
Dauid contempta funda mftruftm Golta - 
thuminfolcntitis mmitantemptoflraidt pri- 
\ mum, ac deinde ad maiorem de- 

• monflr odonem juo ipftus gladio obtrunca- 
tur. ita {plPontificif Sacris literis conuiEti y 
humanis retiam njhmoni]s, qtue tantopere 
laElant 'vrgendijunt, 'ut ctxraeaufe vitto- 
na amplius iUu/iretur. Jtquebocconfiiio 
crebras <Zf perfpicuas Jentem m fideliter 
propofui , partim ex orthodoxis .patribus, 
partim ex celeben imis Pontificiorum fcn- 

ptoribus. 


Digitized by Google 


ptoributy 

eum antiquaecclejia tyintd fe flamma 
ecdefia diffentiat. Probatio cnim (^ Contrd 

<5lioni : mii«meobna^ia^qua: ex<& 

£k\s adiicriaworam dfeittm. -^Atqut 
hicqtudem.fcdpm ejl mewtyquem jecutus 
fom: quidyera ajfetutuffim y ealejiu Chrb- 
in ^usfaiutiome addixi, iadxabk. Ce* 
teram quum pro aifilqua:& laulabtliym- 
Jukudine^atrflijhm <& fapientes. Wi,rogk- 
tore inciperem^ quibas potifitmm meam 
hanc opellam tnfcriberem i non magnopere 
mihi fiut deliUriapdum. Etenim tam multa 
<3 * Mujfcw fofy.non Jolum inacademiam 


nmuerfam publice, fed etiam in me pri - 
uatim extiterunt benejiciayt quum referre 
nunquam pojstm , habere tamen & agere 
Jemper debeamgratias. Quamobrem<vted 
clarius ac diutius <veJlrorum erga me me - 
ritorum'& ‘£rati erga V. A. animi mei 
memoria extaret, hunc labore meum A.V* 


iurt 


Digitized by Go . ^Ie 



itare dedica tyrvtfmjoiita yeftra huma- 
rutate ntqid bornqm conjulatU/tiam atque 
e&anrogb QmireUqttumeftDtumOpt. 
hXax .prear/vt A.V. cmfUys &ra&i<mi* 
bkt frafit' (?• quam Sutt^nuiod reipu* 
ibc* <sr jBcekfi* vtcrementutKiincolunKs 
& fihct^mjfiruet. LepU ymo ChrifH 
elo. lohc.OSoim ii T.fiodtermte 
armos. xxysdmimasptaruM. beHejrcto <& 
Muflnjl mc\ icatt Principi* Auriad 

GrVILIELMT N^SSOV? \ fctyjsab cirRif 
fimaJij^oHmmtxdrfidtpmidm^^ efi. 

T • . :*0W ; U : V;Htt •■•: ' 

*■■•/ .•jAmfdAEv/,.1." . 

r ' ' addi&ifiifnus 

FraNCISCVS (jOMARVS. 

A v-.v.wi . t 
■ v ; i’. V, - ^ 

.I..;;. I ' St. C:i- 

. AN.TICO; 


Digitized by Google 



ANTICOSTERI 

Liber Primvs, 

DE 

tolSCRiMINE HiERETICORVM 
ET CATHOLICORVM, 

/ 

Q visoyi s operis tui titulu & proce* 
mium attenti <~voletobjeruare, quid 
de enchiridio tuo indicandum fit,CoJiere>, 
minime dubitabit, l^am quemadmodum 
profanarum gentium poetdjion Veri Dei, 
fid falforum numinum , aujpicijsfua feri* 
pta exordiri folent } fictu, nona Cbrijli , 
Jkd a Cbrifti matris patrocinio , oratibnis 
hoc principium inducis. 

Coste rvs. ' 

P ostqvam Deo Opt. Max.vo 
lente, multi eruditione proflan- 
tes viri atque adolcfcentes fum- 
«na fpc animi & ingenij, fub, auguftifli- 
mo nomine & patrocinio matris Dei, . 
cxlorum Regino & humani generis 
A fingular 


Digitized by Google 



£ DE DISCRIM. H^tRET. 

lingularis aduo, catae, beatiflimx fcm- 
per virginis Marix, in fodalitatem, cer- 
tis legibus , a S.fcdc Apoftolica com- 
probatis, ad multorum (alutcm curan- 
dam ac promouendam , conucnerunt 
(qux fodalitas iam per vniuerfum fere 
terrarum orbem propagata , non exi- 
guum frudum peccatoribus conucr- 
tendis &c hxreticis ad ouile Chrifti re- 
ducendis, diuina gratia reportat) cum- 
que fodalium (ludium in eo potifli- 
mum fit collocatum, vtprifcam & or- 
thodoxam fidem pro fu a virili parte 
tueantur, hxrefelque refellant, eorum 
autem plerique,vel per aetatem, vel per 
ingenium, aut eruditionis tenuitatem 
fubtiliorum dilputationum minus ca- 
paces videantur vifum fuit operx pre- 
tium ad eorum captum, prxeipua reli- 
gionis noftrx capita, de quibus hoc 
tempore cum Nouatoribus contro- 
uerfiam habemus, ruditer explicata eis 
tradere, fimulquc qux vulgd obi jci (b- 
lent diluere ; vt, quemadmodum ait 
Tit.i 9 Apoflol us,ampleflentes eum^qui fecundam 
dcElrjnam eji, fidelem fermonem , potentes 
ftnt exhortari , in doflrina Jana (jr eos^qui 

contra * 


Digitized by G ogle 



ET CATHOLICORVM^ \ 

tontradicunt arguere: parati Jemper adfatif i . pw . j . ij * 
faftumem omni pofcenti rationem. 


Goma RVS. , 

I Nfignis fane in Chrirtum contumc- 
- lia. Quid enim Chriftiano homine 
indignius dici aut fingi potcft,qUam,& 
regiam &: facerdotalem Chrifti digni- 
tatem t alio deriuare ? At tu Coftcrc, 
dumpapalem religionem ornare ftu-» 
des , id minime reformidas . Natrf 
quum Sacrae literae perfpicue demon- 
ftrent , Iefum Chriftum voicum cHe 4. 
JDei & hominum mediatorem, vm-ruum** 
^ cura feruatorem, vnicum Ecclcfi? Do- ncis.*. 
minum & caeleftis aulae Regem :tu verd Ephd:4 s ' 
contra fingulare hanc Chrifti gloriam; 

/erm onis tui aufpicio , virgini Mariae 
vendicas& adferibis. Hanc enim 
lorum Reginam (jr humani generis Jingttla- 
rem aduocatam appellas. Nec mirum 
q uum eo impietatis procefTcrint do- 

lores veftri, vtnon folum Chrifti ma- 
trertiy Chrifto in plurimis componant 
&£ a&J uent > interdum etiam ante- 

rtonant. Id quod ex profano illo & ce- 
Icbri Hy mno veftro conflat , 'Hosira ; 


pam 


Miflali Pari* 
ficn/L 


Digitized by Google 



4 DE DISCRIM. HJERET. 
pians petera , ture matris impera Redemtorit 
Ac fane fi quis reliquos eiufdem farinas 
hymnos, Pfaltcria&: officia beatae Ma- 
riae euoluat, nihil tam fublimc & fan- 
dum, nihil tam Deofingulare & pro- 
prium comperiet , quod non ad virgi- 
nem Mariam tranftulerunt. Et ne loti- 
giiis abeam, nonne fidem, fpem,chari* 
tatem animis indendi, in aduerfis fer* 
uandi,ac tande c^lo beandipotcftaterii 
Mariae aficribunt? nonne fide, inuoca- 
tione ,religio(a gratiarum actione, alijfi 
que diuini cultus priuilegijs candent 
venerantur ? Atque huc etiam perti- 
net (vt cactcra omittam) egregium il- 
lud carmen, imo crimen, quo hbiutn 
hunc, infigni impietate, virgini Mariae 
dedicas & infcnbis , & inter caecem 
ficais, 

Jguodquonia ChripiMario^fouore peroffi^ 
Ejl libitum nudi tale dicare_j vira: 
Sedmaiejlati (resiujta) vottere fuptrna 
T uteltfqut facra virginisefle datum. 
Supplice quocirca prece polidtamut eandem 
Incidat in vartas hac <ve opella manus 
Eft poftea iri fine. 

Hunc vna cupimus dignere pudica libellum 
' Tutari 


yGoogle 



IT dATHOLICORVM. ‘ f 
T ut ari aufjficijs virgo parenfque tuis . ' 
Terjbnafque labro normaque fdeUter vfu 
.. T^os firttul Eltfijs annunkrare choris. > 
Paris omnino pietatis eft Confluenti* 
norum Icfuitarum , quod prcfatiOni 
fubijciturcarmen; 

Cafia parent) &ftelLt maris depelle tenebrae 
Sini eramque animis fac radiare fidem: 

At nobis^ quibus eft animus defendere matris 
. Virginea laudet) robur opertique feras » . 

Vtfimiles habent labra la&iicas? Scili- 
cet maris cura Mariae demandata eft» 
An vero nondum tam craflac & fupinjfc 
idololatria: vos pudet? Vnde quatio 
(naris e (Te ftellath didiciftis ? An ex 
(acris litetis? At in ijs ne jqd quidem. 
An ex notninis ratione? at quis diuim- 
tus id impolitum, aut illatri huius vocis 
efte ftginificattonqm, demonftret? pu- 
dendus lane etror,qui ex librarij incuria 
& fuperftitione vcftra promanauit. Na 
quoa Hieronymus interpretatus eft, 
Stilla maris , Ulud •fcriptorum errore «• 
mutatum eft in , Stella maris 5 vt ea, 
quam fpe&auit , nominis ratio pert6 
3 emonftrat;&: euincic.Nam D’ jam Hc- 
bixis rnaie : «wr verd non Aeliana* 

A 3 fcd 


Digitized by Google 





V ' DE brSCRIM. HiEREt. 
led ftillam & guttam fignificat. Si quid 
igitur ex nomine e flet eruendum fan- 
dius longe diceretur, vt ftillx maris, 
maris amplitudo & vires abfurdiflime 
tribuerentur ; fle virgini Marix , Dei 
creatura:, creatoris Dei gloria : Cui om- 
ites gentes quoji "to mar,ftil/o filulo & quoji 
momentum (totero deputato funt. Itaque 
meritd ait Deus , Gloriam meam alteri 
non Dabo. Ac propterca quis non vi- 
deat, Cofterc,quam toto aberres cxlo, 
quando eum lcriptionis tuae praefigis 
ttx>pum,*w lettores potentes jtnt exhortari 
in doBrina fana & eos qui contradicunt ar- 
guere* Nam fi haec dodrinx veftrx eft 
fanitas , qux aegritudo ? Si lumen vc- 
ftrum tenebr? funt,iplx tenebrae quan- 
tae? Oftende fodes hujus erroris veftri 
vel apicem in facris literis , & afper- 
iam idololatriae notam abfterferis, pijfi- 
que rationem pofoentibus, latisfcceris 
abunde. Sed illud tum demum cuen- 
turum eft, quando luci & tenebris con- 
uenict. Quod vt, cx orthodoxa: anti- 
quitatis monumentis, clarius patefiat, 
infigne Epiphani) ,aduerfu$ hancMa- 
fiolatriam & fandorum: invocatio^ 
r nem. 


Digitized by Google 



BT CATHOLICORVM, 7 
nem , locum audarij vice' rccenfebo ; 
qui licet prolixior fit , tamen propter 
fummam illius praeftantiam,& Cofteri 
aliorumque Iefuitarqm, in huius ope- 
ris limine , ftupendam & frequentem 
idolatriam , neceffarid praemittendus 
eft. Nam quum patres, patres , perpe* 
tud erepent aduerfarij •, vt Scriptura- 
rum au&oritate , fic orthodoxo pa- 
trum conlenfu, obruendi funt: vt infb- 
lentem luam ia&ationcm compefcere 
incipiant. Quare patienter & attente 
Epiphanium contra hxreticos, Cofteri 
&C Iefuitarum maiores differentem , 
audiamus. Vnde (inquit) nonejlfimula- conwhw- 
crifcum hoc ftudium <fr facinus , diaboli- tJ^i 3 .' 
cuml P retextu enim iuftitis,femper fubiens 
hominum mentes Diabolus, mortalem natu- h * ItC 7»- 
ram ,*in hominum oculis , deificans , fatuas, 
humanas, imagines pre fe ferentes, per artium 
varietatem exprefit. Et mortui quietem [funt, 
qui adorantur , ipfbrum vero imagines, que 
nunquam vixerunt ( neque enim mortue e (fe 
paffunt , que nunqkam vixerunt) adorandas 
introducunt, adulterante mente ab vno & 
filo Deo: ffelut commune fcortum , ad mul- 
tam multiplici* coitus abfur di talem irrita - 
A 4 tumdr 


Digitized by Google 



S DE DISCRIM. HAERET. 

tstm & quod temperantiam legitimi cpniugq 
vnius viri detrivit. Revera fontium eras 
corpus Mario, non tamen Deus: revera Vir- 
go erat ipfa virgo & honorata- fed non ad 
adorationem nebit data : fed ipfa adorant 
evm , qut ex ipfa , carne genitus e/ 1 - de colit 
vero ex fatibus paternis accefat. Et pripterea. 
Euangelium munit nos , dicens, quod ipfi-r 
iohan.M. Dominus dixerit: £>*fd mihi & tibicuro 
tti mulier ? nondum venit hora mea equo 
non putarent aliqui magis eximiam effe fon- 
ti am virginem , multerem eam appellavit ; 
velut prophetans quo futura effant in terra , 
fetiorum (jr horefium gratia t vt ne aliqui 
nimium admirati fantiam , in hanc harejim 
eiufque. deliramenta dilabantur . Efi enim 
' ludibrium tota res (jr anicularum fabula, vt - 
ita dicam , tota horefas tratiatio. fguo vero 
Scriptura de hocnarrauit? fluis Propheta- 
rum procepit hominem adorari , nedum 
mutkrcm ? Eximium equidem eti vos , fed 
mulier, & nihil anatura immutata : verum 
Cr intelletiu & fanfa in honore honorata : 
velut corpora fmtiorum & fi quid aliud ad 
glorificationem dixerim , ficut Elias , ex 
rnatrevirgo , & fac manens in perpetuum, & 
tranjlatus, & mortemnon confftcatus.-ftatS 

Iohamtcs 9 


Digitized by Google 



ST CATHOUC9RVM. 9 

&hannetrfui fitper t/effas Domini recubuit, 
que m diligebat lefus: ftcstt Xhecla fantla. 

Et cMaritt adhuc honorator hac cfi, propter 
dijpenfationem myfterif qua digna fa&a, cft. 

Sed neque Elias adorando 0. ft , etiamfi in 
vinis, fedneque Iohamtes adorandus, quan- 
quam per preces fisas propr ias , dormitionem 
fuam admirandam effecerit, imo potius, ex 
Deo gratiam acceperit. Sed neque Xhecla, 
neque qmfquam ffanilus , adoratur. Heu 
enim dominabitur pobis antiquus error, vt 
relinquamus viuentem , & adoremus tx, 
quadb.ipfo fafta fiint. Coluerunt enim Rom.i,*y. 
& adorauerunt creaturam praeter crea- k 1U 
t»reiTJ:& ftulti tacti funt. Si enim Ange- 
los adorari non vult , quanto magis eam, qua 
genita cft ab ^Arma , qua, ex Ioacfnm, do- 
nata eH Anna, frc. Carnem induit Dem 
% yerhttm ex fitnSia virgine: non tamen vt 
adoretur virgo , neque vt Deum hanc effice- 
ret ■ nmvt tn nomen ipfius offeramus: non , 

•ut poHtot ftculamulieres fieerdotesacfacri- 
ficulas oHtndertt. Non. complacuit hoc Itet 
in Salome fieri: non in Maria. Non permiftt 
tpfi ctoxe haptifina, non benedicere difeipubsi 
non imperare in terra iufttt, fed folumipfam 
fanXHfeaUtnem effe & dignam fattameffi 


Digitized by Google 



IO DE DISCRIM. HjERET. 
regno ipfius, drc. Sit in honore Miri a: Pater 
& Filius & Spiritus Sanftus adoretur . 
Mariam nemo adoret, non dico mulierem, 
imo neque virum : Deo debetur hoc nrjfie- 
rium. TtyueJngeh capiunt talem glorifica- 
tionem. Deleantur qua male [cripta funtin 
corde deceptorum. Tollatur ex oculis cupidi- 
tas ligni': conuertaturrurfus figmentum ad 
Dominum , reuertatur Eua cum Adam , vt 
Deum colat filum, ne ducatur firpentis voce, 
c«n.i.i7- fid permaneat in Dei pracepto, Nc come- 
das de ligno : & erat lignum, non error, 
fid per ipfum lignum fafta eft inobedientia 
erroris. comedat quis de errore, qui eft 

propter (anclant (Viariam. Nam etfi pul- 
chrum eft lignum fed tamen non ad cibum: 
Etfi pulcherrima efi Maria , (jr fantta fr ho- 
nor at a i at non ad adorationem. Ha vero rur- 
fiss renouant fortuna mixturam & prapa- 
rant Diabolo & non Deo menfam, velut 
firiptum efi , Et pafiuntur cibo impietatis: 

•1*1.7.17. velut dicit diuina Scriptura , Et foeminae 
ferunt pollinem ,& filij colligunt ligna, 
Vt faciant 4 placentas oleo fuba&as ex- 
ercitui cadi. Compefiantura leremia tales 
mulieres & ne turbent orbem terrarum, ne 
dicant. Honoramus reginam cadi, &c. 
v . Siue . 


Digitized by Google 



E*' C ATHOLICORVM/ 1 1 

Siue enim veluti ipfam ador entes Mariam 
'ipfi offerunt coOjridem ftue placentam , vana 
tfia mulieres ^Jiae pro ipfa offerre^ conantur 
fradiftom hanc putidam oblationem , tota res 
Jlolida ejl & aliena & ex damonum motu 
jraus cr irkpojlurd guo vero non longi\ 

Extendam firmonem (uff cient nobis relata > 
eJMaria in honore fit: Dominus adoretur, 
Ha&enus Epiphanrus ante mille du- ^ 
ceritos annos Mariolatriam & Cofteri 
iocietatem & religionem damnatiit. 

Capvt 1.^ 

Interim an in reliquis veritatis fcopum 
attigeris melius, videamus. 

Coste rvs. 

C ajtervm , quo fru&uofius fo- 
dales cum id genus hominibus 
verlentur,duo promittenda vi- 
dentor } quorum alterum ad eos co- 
gnofeendos , alterum ad modum cum 
ijs congrediendi pertinet. Vtrumque 
enim subinde magnam requirit irfdu- 
ftriam,dum angelus Satana fi transfigurat 1C0r.11.j4. 
in angelum lucis firmo hartticorumfirpit i.Tim.1.17* 
vt cancer. 

DE MQ- 


Digitized by Google 



1 


I» DI DISCMM. HARET. 

DE MORIBVS H/ERET1CORVM 
ET CATHOLICORVM. 

|J atemvr quidem non omnes ca- 
tholicos fandos cflfe , & haereticos 
auofdam, moralis cuiufdam probitatis 
& honcftatis com menda tionc^bono- 
rum viroru fpcciem prae,fe ferre : non- 
nullos catholicos vaxijs (celeribus coo- 
pertos & multos haereticos a vitijs mul- 
tis alienos eCfe. Denique plerofque 
catholicos feris ac bclluinis moribus, 
blafphemjf caufam psaebere infideli- 
bus; &T quofdam haereticos , -extern* 
quadam verborum mW^mque decen- 
tia, in fui admirationem &. imitatio- 
nem aliorum animos allicere. 

Gomarvs. 

r\ v o , vt apparet , explicanda- ribi 
proponis : vmma eft , dc mosibus 
haereticorum Sc Catholicorum : alte- 
rumde ratione agendi cum haereticis. 
Quae veftigia tuaordine lubecpcrfe- 
qui. Ac primum quidem quod Ca- 
tholici nominis fplddorem vobis pon- 
tificiis adfcnbis foliim , agis, quidem 

„ more 


Digitized by Google 



ET CATHOLICORVM. 1$ 
more vcftro fatis confidenter , fed 
quam vere , paucis ad reda: rationis 
libram examinemus. Catholici enim 
ffcbxfo veteribus didi funt, qui ad 
catholicam, id eft,vniuerfalem Chrifti 
eccldiani pertinent. Ea autem eft fi- 
delium vniuerfitas,{eu (vt * Patres or- 
thodoxi ecclefiam deferibunt) fati flo- «p-» &3- 

_ . J r r Hiemnyiruf 

rum omtuum congregatio: &c T Pontifex ini<»bi 4 .&«. 
vefter ait. Catholica ecclefia congregatio- 
nem fidelium comprehendit. Quare vt do- J^mm^ 
£k& & rotunde definit * Auguftinus, iiihroqujft. 
boni Catholici funt, qui & fidem integram ^', a , nh ‘ 
pquuntur & mar ei bonos: Et * Hierony- *inpu0.ij5. 
rn us, Ecclefia thi efl; viti fides vera eli. iSn 
'sridntf», ecce Rhodusjcccc 
faltvfs.' Derrtonftra fidei vcftrar integri- 
tatem morumque bonitatem ; & Ca- 
tholici nominis honorem vltrb vobis 
deferemus. Ac de fidei quidem inte- 
gritate controucrfias poflea difccpta- 
biittus , nunc vero quid de moribus 
flatuas, perpendendum , Fatemur qui- 
dem, 'inquis , non omnes catholicos fanflos , 
i,## plero fanes catholicos feris ac belluinii 
ptnrihns- Aperta' fane & rei conlenta- 
jaca (V tinanf etiam ingenua!) confeflio. 


'Digitized by Google 



14 DE DISCRIM. HAERET. 

\J/[dto ipfa veritae , cogenti natura, -etiam 
’ ab inuitis pefloribus erumpit 9 vt grauiter 
& ver£ monec Ladan tius. Etenim fi 
quis non folum lefuitarum, monacho- 
rum, lacerdotum, epifcoporu , Catdi- 
nalium, fcd etiam fummorum Ponti- 
ficum gefta , animo perluftrarit ; nihil 
hac tua confeflionc verius compericc. 
Quamobrem illuftrandar & firmanda: 
veritati , breue morum Papalium fpe- 
cimen, ex veftris fcriptoribus fideliter 
expreflum ad controuerfiam de Pon- 
tifice Romano , corollarij loco adiun- 
gemus , vt (quod aitint) ex vngue Ico 
& ex hifce indicijs, patrum (vt appel- 
lantur) fandi (Timorum fan&itas, 8 £ 
lermonis potius, quam animi tuv, veti- 
tas, hac in re, cognofcatur. Quippe 
DedoArina vt (apienter ait Auguftinus ; Etiam non 
«ajJijif’ L4 ' veritate, annunciart veritas potejl , ideff^vt 
frauo & fallaci corde qua reffai&vcrd fitnt 
f radicentur. Ac fane , Coftere , quum 
tam proterve orthodoxos in varijs li- 
bellis, mendaciorum quali plauftris 
impudenter in odium omnium addu- 
cere ftudeas, fatis patet, veritatem abs 
te annunciari hoc loco, non veritate, 

fed 


Digitized by Uoctole 



ET C ATHOLICORVM. I f 

fed dolo malo: vt quum in veftris, quae 
negare non potes, fbclenbus, cogente 
veritate, agnofeendis, tam apertus vi- 
dearis , in alijs poftea falso accyfandis, 
parem veritatis opinionem ac fidem 
tibi concilies. Verum ne id caufam, 
cufus patrocinium fufcepifti , lxdat 
grauius, continuo medicam apponis 
manuyi. 

COSTERVS. 

\T e r v m quum duplices fint erro- 
^ res hominum ;vni, qui ex prxfcri- 
ptione do&rinx fufeipiuntur : alteri, 
qui contra do&rinam quam profite- 
mur, a fola cupiditate proficifcuntur; 
de prioribus nos in prxfentia difputa- 
mus; de moribus videlicet Catholico- 
rum, qua Catholici funt: quemadmo- 
dum medicorum a&iones, non qux 
vitio quodam & animi prauitate , fed 
qu<£ ex arte medpndi ab ipfis fufeipiun- 
tur, nominamus.. Medicus enim, quii 
medicus, moderate viuit, tametfinon 
defint, qui pro fua intemperantia, con? 
tra normam & prxfcriptionem artis, 
iirenuam abdomini fuo operam na- 

uent. 


Digitized by Google 



^ D| discwm» haket. 

uent. Porro mores proprios haere- 
ticorum, qui nimirum ipfi hacrcfi co- 
mitantur, inueftigandos, oportet anim- 

aduettere , qui in omnes, non vinus 
feculi , fed omnium temporum atque 
jEtstaim hxreticos eonucniant. Qui 
enifn omnibus, fimul atque in hxrefin 
inciderunt communes effe deprehen- 
dentur, videntur ab illa non obfcurc 
Anrithcft» manare. Quare placet in medio po- 
KST nere quandam Haereticorum Catholi- ■ 
*“*• corumque inter fe pugnannom cotim- 
Bionem 8c quafi concurfum, vt ex fh~ 
£libusw*m , quemadmodum adeft» 
migifter admonet, cognojeamut eot. 


' , Gom arvs. 

N o N difplicet dvftin&io. Quare ne 
acrius Papalis fan&itatis jnouca- 
mus camarinam , de ijs moribus aga*- 
mus, qui non ex hominum folum vi- 
tio ,-fcd praecipue ex dodrin* conta- 
gione promanant: Sd qua: inter vos & 
aduerfariosveftros, proponis dvicnmiv 

na, perluftrcmus. 

■ Costi- 


Digitized by 


G . ogle 



ET cathoticorVm. 


»? 


^OSTERVS. 

Drimo haetetici ad vnum omnes. 
-*• verbo quidem videntur efle valde 
Chrifti faluatoris noftri gloria: ftudioli 
atque obferuantes ; re autem vera pe- 
nitus gloriam Chrifti oblcurare atque 
obruere moliuntur. Statim a principio 
Ebion, Cerinthus & alij nonnulli tem- 
poribus Apoftolorum ,. nefarium ac 
lacrilcgum bellum diuinitati Chrifti 
intulerunt. Arius & Macedonius ean- 
dem eum cum Patre naturam habere 
pernegauerunt. Monothelit? humana 
voluntate, Apollinariftae anima, Ma- 
nichaei natura humana, Chriftum fpo- 
liauerunt. Neftorius duas in Chrifto 
perfonas, ficut duas naturas: Eutychcs 
humanam naturam in diuinam tranf- 
fulam efle nugatus eft: £ quo non ab- 
horrent noftri temporis Vbiquitarij, 
qui diuinam proprietatem , quaChri- 
ftus Deus cxlum & terram implet, 
etiam ad humanam cius naturam 
transferunt. Bafllidcs Chrifti paffio- 
ncm,Cerinthus refurrc&ionem, Apel- 
les cum carne humana in caelum 

B alcen- 


Digitized by Google 



l8 DE DISCRTM. HjERET.. 

afccnfioncm , in dubium vocauerunt. 
Pelagius gratiae Chrifti, Berengarius 
fandiftimo auguftiflimoque eius cor- 
pori, plagam impofuit. IoannesWi- 
clephus diuinum Chrifti corpus in pa- 
nem, quali in aliquam artocream,in- 
cluftt. Iohannes H udius, quum om- 
nia, /a tali neceflitate , euenire crede- 
ret, preces, quibus Chrifti gratia & au- 
xilium imploratur J e medio fuftulit. 
Iconoclaftae, quum imagines, quibus 
memoriam beneficiorum Chrifti & 
pium erga ipfum aifedum confer ua- 
bant maiores noftri , ex templis con- 
uellebant , non oblcure cum honore 
& gloria Chrifti. belligerarunt. Illi 
quoque infigniter contumeUofi in 
Chriftum videri debent,- qui fponlam 
eius cccleliam , omnibus conuitijs & 
maledidis onerauerunt , & bellum ad 
eam funditus delendam continenter 
geflcrunt.Qupd quidem omnibus,qui 
fuerunt hactenus, haereticis commune 
fuit: quorum alij Eccleliam Meretricem 
Babylonicam, z\\) congregationem excommu- 
nicatorum , alij idolatram, alij alijs foedio- 
ribus nominibus appellarunt. 

. Goma- 


Digitized by 


Google 



ET CATHOLICORVM. 


1 2 


Gomarvs. 

i h i l profedd verius eft , quam 
quod Haereticos omnes gloriam 
Chrifti obfcurare affirmas; fed non 
omnes ea nominis infamia notandi 
/ funt, quos perftringis. Arium, Appel- 
lem , Pelagium & reliquos , quos ijs 
prxmittis, merito pij omnes, tanquam 
grauiffimpru errorum au&ores, auer- 
lanrur : fed quae de Bcrengario &: fe- 
qucntibus aaiungis, probari non pof- 
funt. Berengarius, inquis, finflifiimo au- 
gutttfitmoque corpori plagam impofuit. Fa- 
teor fane, fed tum demum, quum, de- 
ierta turpiter veritate, Nicolai Papx 
lufcribens errori , corifeflus eft. panem pecon tta*. 
cfi vinum qua in altari ponuntur, pojl confe- “ 
arationem , non filum [aeramentum , fed Bcr * n £ inuI - 
etiam corpus & fanguinem domini noHH 
Jeju Chrifti effera & fenfualiter , non folum 
Sacramentum , fed in. veritate, manibus fa- 
cer dotum (horreo referens) trattari, fran- 
gi, fidelium dentibus atteri Antea vero * ' Cor.tr. 
lion plagam corpori Chrifti inflixit , t Augnft. co - 
fed fande cum * facris literis, t Augu- ",^7"" 
{lino &■ * canonibus _veftris iudicauit, *£ c d X£* 

! Can. Hoc d 
quod dicimus. 


B z panem < *"■ Hoc e(l 


Digitized by Google 



ZO DE DISCRIM. HvERET. 
fanem fio modo vocari corpus Cbrifli, quum 
reuerafit fur amentum corporis C brifii: Do- 
minum non dubttajfe dicere , Hoc est corpus 
meum , quum fignum daret corporis fit. 
Deinde vero quod Wiclcphum, diui- 
num Chrifti corpus in panem, quafi in 
aliquam artocream incluti (Te accuias, 
sttr.s. aitk. vnde probabis?At concilium Contian- 
wkiephi j. t j e gf e reclamat, quod fententiam Wi- 
clephi his verbis diferte proponic, 
Chriflus non efi in eodem [aeramento iden. 
ticb & realiter in propria prafentia corporati. 
ibidi wr.ij. Item, Slgod abfque omni ambiguitate hac 
ejl figurati ua locutio , Hoc efi corpus meum , , 
fient illa in verbidchriftt , Itannesefi Elias. 
Idem etiam infeftiflimus Wiclephi 
conm wi- aducriarius , Guilielmus Widcfortus 
citphuan.». tc ^ atur Tertia calumnia eft, quod 

Iohanncm Huflum , omnia fatali ne- 
ce ititate eucnire credidifle affirmas: 
eadem fcilicct fide, qua blaiphcmiam 
illam eidem & Wiclepho impegiftis, 
»contii co- * Deum debere obedire diabolo. Adeo vt 

ItanSt.eil.o • j. T T /t* • \ i r 

a*.*. t Huflus non immerito ae accufato- 
' ‘ ' s ’ rumacteftiumcalumnijsgrauiffime& 
iuftiitime fit Conqueftus. Quod pra:- 
terea de Iconoclatiis & imaginum 

cultu. 


Digitized by Google 



ET CATHOLICORVM. 21 

cultu , hoc in loco & fequentibus pro- 
fers, poftea difcutietur. Nec erat quod 
expoftulares de ijs, qui Pontificem & 
Romanam ecclefiam meretricem Babylo- 
nicam appellarunt. Ingenui eft in re- 
bus grauibus non perplexe loqui: ficus, 
ficus; ligonem, ligonem vocant. Nec 
fine exemplo, nec fine Dei verbo. Sic 
vcftri veritate vidi (vt * Waldenfes *Refponfo. 
etiam demonftrarunt; interdum ap- ««s Ap- 
pellant: fic t orthodoxi Patres: fic * fa- tTmuu.co- 
crae litterae; qua: Babylonicam Meretricem ” p ' 9 u ^ ie . 
vrbi fepttcolli regum domin*>idcft, Romae, 
infidentem deferibunt. Quamobrem Mpoc..?.». 
non eft cur amplius conqueraris : aut 
noftros accufes, nifi grauioribus argu- 
mentis caufam tuam ftabilias. Nam 
quidquaefo tantopere perftringis? 

Coste rvs. 

r' e rt e noftri feculi haerefes om- 
nes , quamuis plerSeque non vi- 
deantur diredo Chriftum petere, ora-, 
nes tamen in ipfum funt iniuriofae. V ir- 
gini Deiparae matri Chrifti caeteras 
mulierculas, etiam contaminatiflimas, 
gratia &; fanditate pares affirmare 
B 3 (quod 


Digitized by Google 



ii DI DISCRIM. HjERET. 

(quod poft Copronymum fecit Lu- 
therus) valde in Chriftum contume- 
liofiim eft. Negare fandos, xuofem- 
piterno in cxlo Fruentes , preces mor- 
talium audire, atque auxilium,vel pre- 
cibus apud Deum fuis, vel opera fua, 
ferre nobis poflc, non eft aliud, quam 
furdos ac debiles principes Chrifto 
affignare. Arbitrij libertatem cum me- 
ritis bonorum operum tollere, non pa- 
rum efficaciam paffionis Chrifti infir- 
mat. Denique quifquis fbli fidei falu- 
s tem adlcnbit, iniuftitix crimine mani- 

feftd Deum condemnat. In reliquos 
errores fiquis ftudiose velit oculos 
conijcerc,in lingulis infignem aliquam 
Chrifti iniuriam deprehendet. Neque 
mirum: fic enim iam inde a principio 
generis humani futurum Deus pro- 
cen-jij. nunciauit, Inimicitias, ponam in- 

ter te & mulierem , & inter femen tuum & 
femen illitu . Mulieris femen Chriftus 
eft , & pij illius fatu editi Chriftiani. 
Ad femen ferpentis illi inprimis perti- 
nent , qui nihil penitus Cum Chrifto 
commune habere volunt, vt infideles 
omnes. Pagani, Iudxi & hxrctici, ejui , 

r ' 


Digitized by Google 



ET CATH6LICORVM. 2$ 

fide , (pe, & charitate (quibus homo 
cum Deo coniungitur) repudiatis, 
odium , prarfumtionem & opinionem 
a(Tum(erunt. Negant enim D.Atha- 
nafius & Epiph 
os, a 


homonym 

ftianos. 


amus nacrcticos, nui . 
ppcllandos cfle Chri- ah»*’* 


Gomarvs. 

/'"I ravis profedo Lutheri in Chri- 
^ fti matrem, (i vera narras, contu- 
melia eft: at quum fafta confingas, tur- 
pis Cofteri calumnia eft. Nec enim 
Lutherus aliud vnquam docuit, poft- 
quam ex Pontificiarum tenebrarum 
abyflo emcrfit,quam omnes homines, 
"excepto foliim Chrifto , fi naturam 
(pedes, elle conceptos & natos in peccatis Pfii yt,* 
Cr ira Dei filios : fin Dei gratiam confi- tpheci.}. 
deres , fideles donata quidem (audi- 
tate, pro varia regenerationis menfiira, 
eflc difparcs; (cd imputata Chrifti (an- Heb.10.10. 
ditate & iuftitia pares. Qucmadmo- *<£”*, * 
dum & Paulus ad Romanos air -Juftitia 
autem Dei per fidem Iefit Chrifii, in omnes J >4 
qui credunt: non enim efl dttttnttio. Omnes 
enim peccauerunt & dejlitutmtur gloria Dei,. 

B 4 iuitifi » 


Digitized by Google 



*4 DE DISCRIM. HjERET. 

wftificaniur autem gratis eius gratia per re- 
demtionem faciam in Chrijlo lejit. Alioqui 
virginem Mariam gratia dotibufque 
infignem, pra: cartcris mulieribus, cx- 
f Po feiuin ci r ,fJe , aperte Lutherus profitetur in 
eadem concione,ex qua putidam hanc 
vSSSi» viri magni accufationem inftituere fo- 
letis. Quare merito caufe pontificia: 
infirmitatem prudentes Le&ores vi- 
dent: quum a fragili calumniarum 
fundamento fubfidium petat. Sed 
quid praeterea adducis argumenti, vt 
gloriam Chrifti a nobis impugnari dc- 
monftres? Negar^ inquis, janflosauo 
fempitemo m calo jruentes^ preces mortalium 
audire atque auxilium , vel precibus apud 
Deum futi, vel opera jua, ferre nobis pojje, 
non ejl aliud, quam fur dos ac debiles princi- 
pes ac miniftros Chrijlo af 'ignare. Parcius 
Coftere. Plus enim tibi a Humis, quam 
datur, & aliud concludis, quam iuftd 
fcquitur. Ecquis enim orthodoxus 
conceflerit fandos in caelis efle princi- 
pes, &, vralibi exponis,**» Chrijlo hac 
terrena curare & aammijlr are { nec fiirdi 
propterea aut debiles funt, vt falsb iu- 
dicas j quia ad felicitatem eorum id 

minime 


Digitized by Google 



ET CATHOUCORVM. af 

minime pertinet, t ^Abraham, inquit 
Elaias, nefiiuit nos & Ifiael ignorauit nos: 
tu domine pater nofier , redemtor noBer , a 
ficulo nomen tuum. Nec tertium quod 
obijcis aduerfarijs maioris eft pretij, 
Arbitrq libertatem cum meritis bonorum 
operum tollere , non parum efficaciam pafiio- 
nisChrifti infirmat. Imo vero confirmat 
maxime, vt Apoftolus docet; 'Non iu- 
ftificabttur ex operibus legis vllacaro. Item, 
Non abrogo gratiam Dei: nam, fi per legem 
efliuBitia , C hriftus fine caufa mortuus eB. 
&: alibi, Gratia enim firuati eJHs per fidem • 
idque non ex vobis. Dei donum eft : non ex 
operibus , ne quis glorietur. Atque hinc 
perfpicuum eft,quam verum lit , quod 
attexis; Denique quifquis fili fidei falutem 
afcribit , iniuftitu crimine mani fiBe Deum 
condemnat. Haec enim non in nos , (ed 
inDeumipfiimcontumyliaeft: cuius 
haec luperioribus conlen ciens lenten- 
tia eft ; Chriflum propofuit Deus placamen- 
tum , per fidem, in fanguine ipfius , ad decla- 
randam iuftitiam fiam , per remifiionem 
pracedentium peccatorum. Item , Colligi- 
mus igitur fide iuftificari hominem abfque 
operibus legts. Quare vides opinor Co- 
B J fterc. 


lob. 14.21. 


GaLs.!^ 
& 21 . 


EphcGi. 9 . 9 » 


Rom.j.25- 


Raro.}.*!» 


Digitized by Google 



Cfnjij./j: 


i-foUemarit 

Tom-i.pro» 

blcm.55. 


16 DE DISCRIM. H^RET. 
ftere , quam inique orthodoxos accu- 
fes. Propterea fi cuiquam, vobis fane 
iure meritoque cumprimis conuenit, 
quod cenfona quadam virgula appo- 
nis, In reliquos errores, fi quis Jludiose velit 
oculos conijcere, in fmgulis inftgnem aliquam 
Chrtjlt iniuriam deprehendet. Nec mirum 
Jic enim iam inde a principio generis humani 
futurum Deus pronunciauit j Inimicitias, 
inquit , ponam inter te , & mulierem, & 
inter femen tuum , & femen illius. Adde 
Coftcre , quae fequuntur , & per vos 
etiam , antiquum illum ferpentem, 
Chrifti calcaneo inlidiatum, imo ca- 
put ipfum appetij (Te , comperies. Se- 
quitur enim , Ipfum conteret caf ut tuum. 
Quem locum ad fucandam vcfttam 
idolatriam in facrofanda fcilicet ver- 
fionc vcftra , turpiter corrupiftis : vt 
etiam cx veftris Dodonbus poteft pro- 
bari. Ex falfa traduflione (inquit Fran- 
cifcus Georgius minoria) qua habetur, 
Ipfa conteret caput tuum , Latini com- 
muniter attribuunt hanc vtftoriam Regina 
calorum. £>ua licet fublimior fit, quam dici 
queat , dabimus tamen viftori triumphum 
hunc, cui ex veritate. liter a , debetur , vbi 

habetur $ 


Digitized by 


Google 



IT GATHOLICORVM. VJ 
habetur ; Ipfum conteret caput tuum. 
Ipfum videlicet femen mulieris , quod Chri- 
flm fuit. Nec latis fuit Latinos codices 
corrupifle, etiam Hebrxos facrilega 
manu vitiare quidam ftuducrunr. Te- 
ftantur id Bibi ia operis regij intcrli- 
nearia quibus genuina lectio ion per- 
uerfa eft in n° n (legendum Sin) ipfa: 
addito circulo varix ledtionis nota , ac 
fi eflet antiftoichia vau pro iod. Quam 
profanam audaciam, qui fecundxeiuf- 
dem operis editioni prxfuerunt dete- 
ftati, veram & Spiritus fancti lefhonem 
priftin? integritati reftituerunt. Verum 
ne in gloria Chrifti minuenda, exteris 
Pontificiorum dodtoribus effes infe- 
rior, non fblum in libello fod, ditatis hanc 
de Chrifto fententiam ad Mariam in 
prxfatione tua tranftulifti ; fcd etiam 
vt idolatria veftra effet confpedtior , 
profiina piatura , in editione Antwer- 
piana , & in Enchiridio tuo Coloniae 
ante excufb , in fronte & titulo libri 
prxmififti. Vnde perfpicue apparet, 
quantum fidei mereatur alterum pri- 
mae antithefeos tux membrum , qud 
veftrorum hominum (quos falsb Ca- 

• tholicos 


Digitized by Google 



2.8 DB DISCRIM. HiERET. 

tholicos nominas) mores, ex aduer/o 
dcfcribis. 


CoSTERVS. 
atholici contra, vt fili j fponfe, 
in Chrifti (ponfi gloriam, omnes 
conatus & ftudia conferunt: vndenon 
ipfiys perfonam modd, fed ea quoque 
omnia, quae ipfum quoquo modp at- 
tingunt , ad maiorem fponfi gloriam, 
pie venerantur ; Matrem , miniftros, 
imagines, (aeramenta, palfioncm, me- 
rita, vicarios, &c. Hinc tot (aerae cere- 
moniae, tot dies fefti, tot templa , tot 
altaria , tot monafierta, tot vota , tot 
peregrinationes , tot ieiunia & bona 
opera, tanta maiorubiob(eruantia,tam 
humilis obedientia. 

Gomarvs. 

T nsicne profc&o elogium , in 
Chrifli gloriam omnes fttos conatus 
conferrem 1 verum fi Chrifti fafonam , 
efficta , beneficia , cultum ^Jponfm > yarijft 
modis violare, gloriam illius illuftrare 
eft , fatebor equidem libens merito- 
que , vobis huius ftudij laudem , cum 

primis 


Digitized by Google 



ET CATHOLICORVM. 
prinus deberi. Nam , fi perfonam fpe- 
des, facrac hterx vnicum Chrifti cor- 
pus agnofcunt, quod vi fpiritus fandi, 
ex virgine Maria formatum, non iam 
in terra, fed in caelo, feruata veri corpo- coi.3.1. 
ris natura, contineatur, ac mente non JJ# 
dente percipiatur: vos contra alterum &< *- 
etiam reucra affingitis, quod a facer- 
dote, ex pane tranflubftantiatione fa- £^ Tti - 
dum, non in caelo tantum, fed etiam dp 4 . IJ * 
in fblo & contra veri corporis naturam 
pluribus in locis exiftat : nec mente Dardanum, 
tantum, fed etiam dente tangatur Deconfccrat. 

r 0 vi • dift-i.Can. 

irangatur & atteratur. Nec maiorem Ego Baen- 
triplice ChriBi afficto honorem exhibetis. 6<um ' 
Nam fi propheticum Chrifti munus confi- 
deres, nonne facris Chrifti literis Pon- 
tificum fententiaim & decreta adaequa- 
tis, imo praefertis? nonne eas imperfe- 
ctionis arguitis, & traditionum huma- 
narum additione violatis? fi neges, 
prima, de facra feriptura, controuerfia, 
fidem faciet. Sin Chrifti facer dotium at- 
tendas, nonne dignitatem, nonne mu- 
nia illius fandis & facer dotibus veftris 
indigne communicatis? Etenim facra: 
licerae Chriftum talem nobis facerdo- 

tera 


Digitized by Google 



5 ° DE DISCRIM. HjERET. 

”*****• tem defcribunt , qui folus natura & 
Kom-3.1]. vita pcrfede fandus fit: eoque a reii- 
quis omnibus hominibus, quippe na- 
Epbd.2.3. tura p CCCa toribus & irae filijs, fit (ecre- 
tus: vos contra hanc geminat fandita- 
tis, cum naturae,tum vitat, dignitatem, 
virgini Mariat : alteram vero , etiam 
reliquis quibufdam fandis , contra fa- 
crarum literarum fcntentiam , vendi- 
catis. Deinde quum (acerdotij Chrifti 
munia fint, vnicum facrificium corpo- 
ris ipfius,& meritis fuis nixa interceflio: 
Htb.7.14. ytrunque foli Chrifto deberi facrac 
HcImm 1.26. literac teftantur, quae vnicum illum 
i.Tim.2.4. noui tcftamenti (acerdotem , vnicam 
lauuiui!». corporis illius , & quidem cruentam, 
oblationem, qua: fola &: perfede pec- 
cata diluat; vnicum denique mediato- 
rem, qui meritis fuis Patrem pro nobis 
interpellet, agnolcunt & praedicant. 
Vos contra ea partim vobis, veftrifquc 
monachis & facerdotibus, partim cae- 
litibus alcribitis. Nam infinitos pene 
lacerdotcs Chrifto adiungitis &C Sacri- 
ficium corporis Chrifti, non figurate 
(vt quidam Orthodoxi loquuntur) fed 
proprie ab ijs iterari, tertiari, imo quo- 


Digitized by Google 



ET CATHOLICORVm! 3I 
tidic & incruente repeti, ad peccato- 
rum remiflionem promerendam, fta- 
tuitis. Deinde Chrifti menta & fati£ 
fadionem eneruatis, quum fatisfadio- 
nes humanas & fandorum merita, ad 
iram Dei placandam, cum Chrifto 
concurrere , docetis. Interccflionis 
etiam Chrifti pratftantia tollitis, quum 
fandos etiam , fuis mentis , pro nobis 
intercedere affirmatis. De regno deni- 
que quid Chrifto fupereft, quod non a 
vobis violatum? Sacrat literae ftatuunt, 
Iefum Chriftum vnicum efle domi- 
num, regem, & protedorem noftrum: 
reliqua omnia noftra : vos contra Vir- 
ginem Mariam (vt fandos taceam) 
catiorum reginam, dominam veftram, 
& Afylum ptatdicatis,vt antea demon- 
ftraui. Sacra: literae docent Chriftum 
efle vnicum’ Ecclcfiae fuaE Legiflato- 
rem & Magiftrum, cuius folius voci in- 
cultu Dei obtemperandum eft : veftri 
contra Pontifices, hanc audoritatem, 
imo plenam in omnia potcftatem fibi 
vendicant & afleribunt. Nec officia 
iolum Chrifti , fed etiam beneficia ijs 
parta,confp urcatis. Nam facrae literae 

Chriftum 


r.Cor.S.tf. 

Ephcf.4.5» 


lac^.u. . 
Maedi, a 5.1«. 


Digitized by Google 



Ioh. 14* & 


Rom 8.*p. 
i -Cor. 1.30. 

S*« 


Dcot.a7.27. 

Rom.d.23. 


* EphcT. 2. 3. 
■(■Rom.j.fo, 
i Eph.4. 1S. 

* ib.58. 
ti.Cor.a.14 
a.Cor. $.5. 


Eph.4*t9. 
E 7 cch. 26 . 16 , 
^Eph.1.1. 

*Ioh 1.13. 

tBph.1.15. 

*Eph.a.j. 


JZ DE DISCRIM. HjERET. 

Chriftum rcuera vnicum effe Iefiim, 
hoc eft, (cruatorem afferunt : qui nos 
folus (eruet, obedientiac fua: merito, & 
fpiritus fui efficacia , qua certis gradi- 
bus, meriti participes facit, vocatione 
ad fidem , iuftificatione, fan&ificatio- 
nc , conferuacione , & glorificatione. 
Quid vero Pontifici)? nonne hax pro- 
pria Chrifti beneficia , partim mi- 
nuunt, partim alijs communia faciunt? 
Ac minuunt quidem varijs modis: Pri- 
mum, quum miferiam,vnde a Chrifto 
liberamur, mirifice extenuant. Nam 
(aerie litcrae clamant , omnia peccata 
mereri mortem : vos contra quardam, 
natura fua , venialia ftatuitis . Sacrae 
literae, inculcant, nos effe natur a * filios 
,ira,\hofies Dei , * obfiurata mente , * tene- 
; bras, adeo t vt fapientia Dei nobis videatur 
fiultitia , ad cogitandum aliquid boni (quod 
ad verum Dei cultum pertineat) om* 
nino ineptos , cordibus obduratis ac lapideis , 
mortuos denique in peccatis : fola vero 
ChriBi gratia* regenerari, t fide illujlrari, 
* viuificari. V os ver6 non mortuos pec- 
cato, (ed femiuiuos & imbecilles tan- 
tum effe traditis: quaii Chrifti gratia 

prareun- 


Digitized by Google 



feT CATHOLTCORVM. } j 

praeeunre & adiuuante, reliquis liberi 
arbitrij viribus , ad fidem & falutem 
affiirgamus. Secundo etiam Chrifti 
{eruat oris beneficia minuitis, quum 
purgatorium illius fanguinem,non pro i.ibh.».?. 
omnibus peccatis noftris & poena de- 
bita, plene fatisfecifle; fed nobis etiam 
temporalem aliquam poenam (qua iu- concim». 
dicio Dei fatisfiat) vel in hoc feculo, 
vel in purgatorio veftro,perfoluendam 
affirmatis. Atque hifee potiffimiim 
rationibus, beneficia Chriffi aperte 
minuitis : nec minuitis folum , fed in 
eorum etiam, qua: Chrifto relinquitis, 
focietatem j non minori flagitio alios 
aduocatis. Quippe fidem, reconcilia- 
tionem , Tanftificationem i conferua- 
tionem , glorificationem Virgini Ma- 
ria? (vt de reliquis .interim taceam) 
quemadmodum vulgo, fic carmini- 
bus, hymnis, & {criptis veftris , attri- 
buere, non erubefeitis. Hinc ex rene- 
bris Pontificiis de Maria ait Bernar- S'™*"';* 4 

i \ , hiper S«lu« 

dUs , Vocatttr Regina mijencoraia y CjUOd Regina* 
diuina fiet at is dbyjfum , cui vult, aequando 
•vult, ac quomodo vult, creditur apertrcj. 
Profana onininofentetial adeo verum 
G eft quod 


Digitized b Goo< > 



54 DISCRtM. HjERET. 

cft quod de Bernardo quidam iudica- 
runt, vbi bene, nemo melius :vbi male di- 
cit, nemo f eius. Quare quam fande be- 
neficiorum Chmfi gloriam illuftretis, 
quis non videat? praefertim quum cul- 
tu* ChriBi eadem fit ratio: quem miri- 
fice a vobis lardi, non tam confirmatio- 

# nem defiderat , quam detcftationem. 

* Primfim enim alienum Chrifto cul- 
tum, & quem aperte repudiat , exhi- 
betis. Nam Iaerae litcrae allerunt, nihil 

g$Lj.*. in ChriBo valere, frater fidem per chorita- 
tem efficacem: at Pontificij neutrum fyn- 
cere obferuant. Siquidem faluds fidu- 
ciam temeritatis infimulant, & dubi- 
tationem in illius locum fubftituunt. 
Deinde charitatis & cultus Omftiani 
normam, non in folo Dei verbo, fed 
bona ex parte in iSthoQpioxsla & Pon- 
tificum voluntate collocatis. Atque 
hinc, vttecum loquar, totapudvos, fu- 
perftitiofae & ineptae c/remonia , tot dies 
fefiijot templa fanttis , cum Dei dede- 
core, dicata , tot altaria , tot monafieria,tot 
vota, iot peregrinationes, tot ieiuma praeter 
Dei verbum infiituta : addo, tot ima- 
gines , ad cultum contra fecundum 

legis 


Digitized by Google 



feT CATHOLICORVVU 5/ 
legis Diuinac praeceptum proftitutae, . 
tanta miflarum pompa & varietas, tot 
facramenta a vobis excogitata, aliaque 
fuperftitionis veftrae opera (in quibus 
protam & puppim diuini cultus confti- 
tuitis) emanarunt. Nec alienum tan- 
tum Chrifto tribuitis cultum, fed pro- 
prium etiam ad alios traducitis . Solus 
enim cum Patre & Spiritu fando, fide, 
fpe, inuocatione, religiofa gratiarum 
adione colendus eft ; quia verus Deus, 
cui ifta propria. Vos vero pleraque 
haec fandis, omnia vero Maria: virgini, 
larga quod aiunt manu, attribuitis : vc 
ex fuperioribus conftat. Quibus fir- 
mandis addo , ex infinitis vcftris bla- 
fphemijs, pauca ex' vita fandi veftri 
Anfelmi, cui aferibitur oratio hoc titu - PnAticmc 
lo, Inuocatio matris virginis fimul & Filij. 

Sic enim ad finem, Maria Chriflo cx- 
arquatur; Ille bonus filius hominis , venit 
perdttumjponte faluarc: & Mater Dei pote- 
rit perditum clamantem non curare? Bonus 
Meilius hominis^venit vocare ad pceniten- 
tiam peccantem: & mater Dei num contem- 
net peccantem, in poenitentia? fed etfi. pariter 
umbo offcnji effis , non & ambo clementes 
C x effis? 


Digitized by Google 



3$ DE DISCRIM. HjERET. 

tttis ? Fugiat ergo reus iufii Dei , ad fiam 
matrem mifericordts Dei : refugiat reus ofl 
fenft matri [quoad pium filium benigna ma- 
tris. (Ergopc Chriftus mediator apud 
rnatrem? 6 tempora! 6 mores.') Ingerat 
fircus vtrtujque, inter vtrumtjue: inijciatfe 
inter pium filium (fi piam matrem . Pie Do- 
mine, partt firuo matris tua : pia domina , 
parce firuo filij tui: qui mpinijcio inter duas 
tam immonfits pietates, non incidam , inter 
duas tam potentes fiueritates. Bones Fili , 
bona mater , non fit mihi fififira quod confi- 
teor di vobis hanc veritatem : nen erubefiam 


quod (pero in vobis hanc pietatem. Dic mun- 
di tudex cui parcis? dic mundi reconciliat rix , 
quem reconciliabis ? fi tu domine damnas , 
(fi tu Domina atierfaris homunculum , bona 
vejlta cum amore > mala fisa cum marorc-j, 
cOnfitcntcm ( Talis etiam impietatum 
abyfllis & factarum litcrarum fcedifli- 
liia peruerfio in fando veftro Bona- 
uentura elucet, qui Omnes Pfalnios 
Dauidis, cxpun&o Dei nomine ,Tfir- 
gini Marix accommodauit,non (mum 
non prohibente, fed etiam probante 
P&ntrficiorum confenfu. Denique ne 
quid Chiifto fuperdfet integru etiam 

Jponfam 


Digitized by 


Google 



CATHOLICOBTVM. 17 
jM 5 ** illius Pontifici vcftro fubieci- 
ftis : qui, iuftum Chrifti fponfi noftri 

zelum nihili arftimans , non foltim fe ' 

caput Ecclefiae, fed ecclcfiam quoque fex» 
fuam fponfam appellat, & dominium 
In eam exercet. I nunc Coftere , & 
vos Jfonfe jilios & gloru Cbrijli jludiofos 
gloriare. Sed de hilqe in controuer- 
iiarum dilceptatione plura. 

Capvt II. 

Quare abfoluto prioris antitheleos 
examine , ad alteram progredior : qua: 
ex contrario in Pontificem animo cx- 
iftit. Alij oderunt & oppugnant: Pon- 
tifici) amant & venerantur. De priori 
membro fic ais: 


Coste rvs. 

F v i t femper proprium Hxreti- «.Antuhcfc. 
eorum, Cnrifti vicarium D.Petti 
fucceflorem (quem conftituit 
Dominus fuper vniuerfam familiam cypr.uu.,. 
fuam , gubernare Sc regere agnos & e p&V' 
oues fuas) impetu quanto poflent ma- 
ximo oppugnare. Princfcps ille haere.- Aftor.e. 
ticus Simon magus, quantum negotij 
C ; D.Pe- 


Digitized by Google v 



Eccofnit* 

Cierent» 


tib.*. conti* 
liocr. Pct.c*. 


Orcg.Tur.de 
Olor. Mart. 
Iib.i.cap.#o. 
Bpiph. hac, 
***** 


58 DE PISCRIM. HAERET. 

D. Petro , primo Pontifici Romano, 
facefiit ? Quas non machinas ad eucr- 
tendum S.Cornclium Nouatianicom- 
moliti funt ? quam indigne S.Libcrius 
ab Arianis in exilium proie&us fuit? 
Quibus non iniurijs & contumelijs illa 
Arianorum Epifeoporum ad Felicem 
epiflola referta bft ? Donatilfcr ( tefte 
D.Auguftino) cathedram Romanam 
appellitabant cathedram peftiUni*. Be- 
rengarius Romanos epifeopos , vt in 
eos ex pompa: faftufq. nomine odium 
populi commouerct , ignominiose 
Pompfices appellare folebat. Nortri 
temporis Haereticis perfuafum eft , 
Pontificem Romanum effe ipfifomtm Anti- 
chrifium: a quo, Catholicis Papillarum 
nomen imponunt, ficutolim Aeciani, 
Antiquariorum. Illud porro tam graue 
odium in ledem Romanam , ex eo 
caulam habet, qudd videant, illa lian- 
te, noua fu a dogmata neceflario ruere 
debere. Si enim iullu Chrifli homo 
ille conllitutus petra Ecclefix, accepit 
potellatem , de omnibus religionis 
'quaeflionibus iudicandi & dogmata 
fidei contraria notandi,iam libi nullum 

inEc- 


Digitized by Google 



IT CATHOLICORVMi 
in Ecclefia Dei locum, vbi confidant, 
reli&uni efle facile intelHgunt, 

Gomarvs. 

A v d i o fplendidam Pontificis , 
quem Chrifti vicarium & D. Petri 
fucceflorcm appellas , delcriptioncm; 
qua rudiorum animos ftudes circum- 
fcribere: fcd fraus fuis locis detegetur. 

Omitto quod perperam vulgi errorem 
fecutus, Petrum, Diuum appellas : nifi £25*.!*' 
forte a<srodia>cnp illius nobis probes, “p* 
Praetereo etiam qudd Liberium Pa- 
pam (quem orthodoxi Patres Arianis vkkHibnj, 
fublcripfifle reflantur & Liberius ipfe- 
met fuis literis demonflrat ) lan&um £ment *‘ 
nominas.. Nam id fortalfe i vobis ex- . 
culari pollet, vt Glofla veftra Benedi- 
dum vndecimum, qui Bonifacium 
odauum, bona memoria Papam appella- 
uit. Sed, inquit Glofla , quaro , quidam 
Papa ex aflionibus improbis , fimonijs , & Dcskbin»! 
turpiloquiis eccleftam fadauit , vt hic t num- 
quid propter dilios alius poffet dici , malst 
memoria f Dic , quod non: quia rejpici debet , 
non a4 id, quod Jecit • fed ad id, quod ipfum 
facere decuit. Et vt alibi Glofla diftin- aeM^ 
C 4 guit,»w.- 


Digitized by 


Google 



Pe eonfide- 
jationclib.4. 


40 DE DISCRIM. HjERET. 
gu it, S antius no n perfina, fed flatu. Carec- 
tum inique facis, quod Arianorum 3c 
Donatiftarum factiones , cum Beren- 
garij & Orthodoxorum zelo arquas: 
non fecus , ac fi cum antiquis impio- 
rum hominum, in pios prophetas & 
facerdotes malcdi&is, iuftam Chrifti, 
Ioannis Baptiftae & Apoftolorum in 
Pharifieos libertate, comparares. Quid 
enim'Bercngarius a vero alienum pro- 
tulit? an quod Pontifices vocauit Pom- 
pifices ? At confidera quarfo paulifper 
triplicem Papae coronam , veftium 
fplendorem, vniuerfam pompam 
faftum plufquam Pcrficum; quid aliud 
inde iudicabis ? Res ipia loquitur. Ita- 
que ingenue ad Eugenium Papam , 
non hoftem , fed amicum & olim di- 
feipulum fuum, Bcrnardus- Inter hac tu 
pajlor procedis deauratus , tam multa circum- 
dat ut varietate. Oues quid capiunt ? Si aude- 
rem dicere , damonum magis , quam ornum 
fafiua hac. Scilicetficfathtabat Petrus : fic 
Paulus ludebat. Vides omnem Ecclejiajlicum 
zelum feruere fila pro dignitates tuendae 
honori totum datur , fintfitati nihil aut po- 
tum. Idem pauld poft. Petrote hic ejl t qui 

pefiitur 


Digitized by Google 



IT CATHOLICOK.VM. 41 

nefcitur proce ftjjes aliquando vel gemmis 
ornatus , vel ter icis, vel tetius auro, non ve- 
tius {quo albo, nec Jlipatus milite, nec cir- 
cumstrepentibus feptus minifiris. Abfque bis 
tamen credidit fatis pojje impleri flutares 
mandatum ; Si amas me, pafie oues meas. 
In his fiuccefiifii non Petro, fd Conjlantino. 
Et tu Coftere Pontifices, Pomptficcs eflc 
negabis ? Sed audiamus quid amplius 
accufcs i lfyttri, inquis , temporis Hxre- 
ticis perfuafum efi , Pontificem Romanum , 
e(Je ipfifiimum Antichrifium. Imopcrfua- 
fum eft prthodoxis, & ex (acris literis 
copiose & (olide a multis demonftra- 
tum. Fruftra ergo conquereris, quod 
inder Papillarum nomen vobis impo- 
nunt: quum ad Pontificis potius,quam 
ad (aerarum literarum praeferiptum, 
fidem vitam componatis: vt pluri- 
bus Tuo locooftendetur. Quare erras 
grauitcr,quodais ; Tam graue odium iri 
fidem Romanam, ex eo caufafp habet, quod 
videant, illa ftante, noua fua dogmata ruere 
deberes. Imo vero , quod videant illa 
ftante , (aerarum literarufn au&orita- 
tem & veritatem indigniffime concul- 
cari & ecclefiac falutem impediri. Nec 

C s (juic- 


Digitized by Google 



ytaudute 

pnubucc. 


AA.1e.15. 

A&12.5. 


4Z DE DISCRIM. HjERET. 
quicquam nos mouct quod fubdis j 
Si enim iujju thrifii homo tjle conftttutua 
petra Ecclefit , accepit potefiatem de omnibua 
religionis quafiiontbus cognofcendt ,denoa£t 
dottrinis & (diu indicandi , ejr dogmata 
contraria fidei notandi , iam fibi nullum in 
Ecclefta Dei locum, vbi confifiant, reldlum 
ejje facili intelligunt. Quippe non alio . 
nobis opus eft refponfo,quam eo, quo 
Lacedemonij olim Philippo Macedo- 
num Regi, non valde diffundi condi- 
tione , minitanti, fblum refcripferunt, 
ST, Nam falfiflimam eam cflc, quam 
hic ftatuis hypothefin,poftea in con- 
trouerfia de Romano pontifice appa- 
rebit. Atque haec de priori antithcfcos 
membro. Quid verd in altero , ad vc- 
ftram probitatem commendandam, 
adducis? 

COSTERVS. 
o ntr^ vero Catholici , quanti 
^ femper Apoftolica D.Pctri fedem 
fecerint, diuinae literae & veteres hifto- 
rici tcftantur. Cornelius fe ad D.Petri 
genua proiecit. Ecclefia Hierofolymi- 
tana totas no&cs , pro eius falute & li- 
beratio- 


Digitized by Google 



IT CATHOLICORVM.. - 4$ 

berationc , Deo fupplicauit ; quum fe- 
quenti die ad nece producendus eflet. 
D.Paulus honoris caufa venit Hiero- oiLi.ii. 
folymam videre Petrum ; cum quo & 
cum Iacobo atque Ioanne, qui exteris 
dignitate antecellebant, euangelium, 
quod praedicabat, communicauit. Illi 
enim non modo erant, fcd etiam (Jb- 
xsme ) tapquam prae reliquis illuftres 
& confpicui, videbantur efle columna:; 
hoc eft , fumma veneratione &obfer- 
uationc, tanquam principes Sc optima- 
tes Eccleha , colebantur. Quo loco 
fim&iflimi do&iflimique viri Athana- 
fiuSjChryfoftomus, Auguftinus, Cy- 
rillus , Hieronymus, Pontificem ha- 
buerint, teftantur illorum epiftolae 8c 
Icripta, in quibus ampliffime honori- 
ficentiflime4ue .de Romano epifcopo 
loquuntur. Imperatores & Reges 
Chriftiani muneribus & offici js Tuum 
erga Pontifices animum teftificatifunt. 
Conftantinus & Carolus magnus Ita- 
lia Pontificem & diademate ornaue- 
runt: Luitprandus Longobardorum, 

& Pipinus Francorum Reges, hic Ste- 
phani Secundi, ille Zacharix Pontificis 

equum 


Digitized by Google 



44 de discxim. h^xet. ' 

equum venerabundus manu fiia pedes 
duxit. Agnofcunt nimirum & vene- 
nantur Catholici Chriftum , in fuo vi- 
cario , &c in fummi beneficij loco po- 
Omfoftomus nunt, hominem in terris humanae fra- 
**' gilitatis participem reli&um, cui Hius 
fuam'potcftatem impartiuit. 

Gomarvs. 

A m p l v m poteftatis & pompa: 

Pontificiae encomium ! Catholicos 
fimper magni ApoHolicam. D. Petri fidem 
altimaffi-j: fcd erras , Coftere , quum 
fedem Petro afleribis ,. quae Ep ifeopis 
conuenit, qui certis locis aftringuntur ; 
Maofa.is.i9 non Apoftolis, qui omnibus gentibus 
tou*. deftinati ac miffi funt. Sed quomodo 
lentendam probas? Cornelius Centurio fi 
ad T>. Petri genua protecti. Fateor : fed quid 
illud ad Petri fedem ? Deinde, vel hinc 
liquet. Pontificem non Simonis Petri, 
fed Simonis magi potius veftigijs in- 
haerere. Nam ille,vt Simonias hoftis, 
iic a fuperbia alienus , centurionem 
demiflius, quam par erat, ad pedes ac- 
cidentem , erexit, 6c immodicum ho- 
morem hac fententia repreffit, Surgc-^ 

nam 


Digitized by Go - * 2 



ET catholicorvm: 4J” 

nam& ego tpfehomo fum : hic verd , vt 
Spiritus fandi dona mercati , fle tan- 
dem, pro Deo liabcri , & coli voluit. 

Nec longe fecus Papa Romanus , qui Di Ca umi- 
vt habet venalia, omnia facra & Deum 
ipfum (vt Baptifta Mantuanus mona- S 
chus ante annos centum conqueftus 
eft) fic Dei & humanx fortis oblitus, * 
'pedem fuum Principibus , Regibus, 
Imperatoribus, intolerabili & inaudita 
luperbia , ofoulandum prxbct. Qua 
de re Chriftophorus Marcellus epifoo- 
pus Corcyrenfis, ad Leonem deci- 
mum Pontificem Romanum, ait ; Ele- SaC rrfc*- 
clus imperator ,vt primum Pontificem videt , 
detetto capite illum, genu terram tangens, 
veneratur: & iterum, quum appropinquat 
ad gradus fidis, genu flettit: demum ad Pon- 
tificis pedes peruenit , illos in reuerentiam 
Saluatoris deuoie ofiulatur . Pontifex hilari 
Vultu Cajarem afficiens , ad ofiulum manas r 

& oris recipit. Tum Cafar- iterum genufle- 
xus , auri maffam ad pedes Pontificis offert, 
habetque verba ad Pontificem, gratias agens 
pro honor e fufeepto, prout ei videbatur. Pon- 
tifex benigne Uli reffondens, illum fubleuat , 

& fumma charitatis declaratione amplefti- 

tur.Et 


Digitizfed by Google 



Ofi DI DISCR1M. HARET/ 
tur. Et flante ibi ad dextram pontificis Cu- \ 
fare , Pontifex recipit Imperatorem ad ofcu- 
lum pedis &manus: Regem vero ^ fi quis ad. 
efl, ad ofculum pedis , manus , & oris : alios 
autem prolatos, proceres, & nobiles Cajaris, 
ad ofculum pedis tantum . Sic etiam Du- 
fandus Mimatenfis Epifcopus ait. Illud 
tioaun^ib.4. quoque vacare non creditur mj florio, quod 
fummus Pontifex feptemmodis accipit ofcu- 
lum: videlicet ad os , adpeflus, ad humerum , 
ad manus , ad brachia , ad genua, ad pedes. 
Huc accedit , quod fupra naturae hu- 
manae conditionem impotenter fe at- 
tollit Pontifex Romanus , vt cusa 
aliunde, tum ex Glofla veftra in Clc- 
mentinaru procemiun) apparet •, Popa, 
inquit,/^ ejt, admirabilis, quia vices Dei 
interris gerit. Inde dixit ille Anglicus poeta, 
in poetria noua- y 

Papa flupor mundi. 

Et circa finem qui maxima rerum . 

2 %ec Deus es , nec Homo , quafi neuter es 
inter vtrumques. 

Papae , quale ergo monftrum Papa eft/ 

& quantum ^ Petro diffidet ? qui , ne 
4ft.u.a* plus iufto honoraretur, fe etiam homi- 
nem ejfe Cornelio centurioni praedica- 

ait. 


Digitized by Google 



ET CATHOLICOfcVM. Jpf 

wit. Deinde ver6 qubd Romanum 
Epifcopumolim a viris fandiflimis & 
dodiflimis honoratum gloriaris, efto: 
fuere quondam Jlrenui -Milcfij ? quid ad 
harc tempora? Verum eft illud; Heroum 
flijnox *. Nam quemadmodum anti- 
quorum regum & patria; patrum or- 
namenta & laudes, tyrannis polleris { 
& prilcorUm ac piorum lacerdotum, 
Aaronis & limilium , laudes, Caipha: 
& Anna; improbis fuccefloribus, mini- 
me conueniunt : fic nec veftri Pontifi- 
ces veterum Epilcoporum honores ( a 
quorum dodrina & moribus defece- 
runt) vlla ratione promerentur. Dein- 
de vero nunquam Patres illi tantam 
Romano Epilcopo audoritate , quan- 
tam confingitis, tribuerunt. Qua de re 
audiatur Hieronymus inflat omnium. 
Si au ft oritas quaritur, orbis maior eft Vrbe, 
ybi cunque fuerit Epifcopus ,Jiue Romaftue 
Eugubif , Jiue Cmjlantinopoli , fiue Rbegij , 
ftue Alexandri*, fiueTanis^eiufdem meriti t 
eiufdem eft & Sacerdotij : potentia diuitia- 
rum (jr paupertatis humilitat, vel fub limio- 
rem , vel inferiorem Epifcopum non facit: 
laterum omnes Apoft olorum fuccejfores funt. 

Sed di - 


Digitized by Google 



48 DE DISCRIM. HjERET. 

Sed dicis quomodo Roma ad tcHtmonium 
diaconi presbyter ordinatur? Jguid mihi pro- 
fers vnius vrbis confuetudinem ' quid pauci- 
tatem, de qua ortum efifupercilium , m leges 
Ecclefu veridicas ? Porro a patribus ad 
pofteres defecndis* Imperatores , inquis, 
& Reges Chriftiani^ muneribus & efficis 
Jitum erga Pontifices animum , teftati fmt: 
fed fummamvicilfim ingratitudinem, 
in ijfdem tandem compererunt. Ad- 
dis; Conflantinus & Carohts magnus Italia 
pontificem & diademate ornauermt: fed dc 
priori fecus omnind, inter alios de- 
monftrauit ex Pontificijs vir do<2i/7?- 
Defi«a<v-» mus Laurentius Valla , Si fiChr illius 
B»d™w con. Qjnftantinianar donationis fabulam, 
folidis rationibus euertit : fruftta relu- 
ctante Eugubino. Idem praeftiterunt 
olim Nicolaus de Cula Cardinalis li. 
De concordantia Catholica capite 5 . 
Hieronymus Pau. canonicus Barcino- 
nenfis cubicularius Alexandri v 1 . Pon- 
tificis in PraCtica Cancellaria: Apofto- 
licae, ac fententiam fuam non folum 
rationibus, led etiam Papse Pi j contra 
Conitamini donationem Dialogo , 
eonfirmauit. Praeterea Raphael Vola- 
terranus 


Digitize' Google 



tT tATHQLlcftRVM. 45 
tcrranus in vita Conftantini, & dodiC 
fimus Pontificiorum hiftoricus Guic- 
ciardinus lib. 5. & 4. H iftoria:, quem- 
admodum hi loci , fraude omifli , in 
hiftoria , tandem Bafilea; prodierunt 
anno 1 f tfp.Plura fiquis defideret, con- 
fidat Fafciculum rerum expetenda- 
rum pag.Si. De Caroloverd Magno 
& Pipino honeftius potuifles tacere: 
adeo id honori vcftro dctre&at. Nam Martinus Po- 
vt Pontifex Romanus regnum Gallia; JS^ 0014 
* fumrna iniuria legitimo regi Childe- ‘ um ° 751 ' 
rico & polleris illius ereptum, Pipino 
Childerici fubdito tradiderat, &c fir r 
maratjfic Pipinus pari iniuria Impera- 
torem cxarchatu (cuius partem Lon- 
gobardi occuparant) fpoliauit & ad- 
iun&is quibufaam alijs vrbibus, Papa:, 
gratitudinis ergo , dedit : Sc Carolus 
confirmauit& auxit. Quim iniquifii- 
mam donationem , f^lso Conflanti ni 
hberalitatiafcnbitis. Quare non, mi- 
rum efl, fi Piptnas Stepham Tyran- 

nidi s fua: audoris & fautoris , equum y 
venerabundus, vt ais, duxit. Nempe vt 
clarius conflaret, quatnam fit Babylo- Apoe.17.ii 
nica illa meretrix, qux, idololatria: fua: 

D poculo. 


Digitized by 


Google 



fO DE DISCRIM. HjERET. 

poculo , inebriat reges terra:. Quem 
• infolentem faftum agnouit tandem Sc 
vetuit Papa Cxleftinus quintus : de 
<tllt , IIUill „ quo, praecipuus Pontificum propugna- 
aTlmSo” tor » co 8 entc veritate, ita loquitur, Fer- 
1*94.*"°° tur edixijfi, ne deinceps Romani pontifices fr 
Cardinales veherentur equis & mulis, fed 
tantum afinis , Chrifii , cuius vicarij ejfi veL 
ient, exemplo. 0 legem nunc prodigiose euer- 
fam ! Sed quam reformationis huius 
gratiam a Bonifacio o&auo retulit? 
Per cannam (ait cum reliquorum Pon- 
tificiorum hiftoricorum confcnfu) de. 
reptus esi ( voce tanquam c alitus mijfa ) infi- 
nantem , vt defereret pontificatum, &Boni- 
facium infiitueret. Caetcrum miror cut 
non etiam alijs Paparum honoribus, 
praeclarum illud Alexandri tertij Papae 
facinus adijcias,quod cum ab alijs, tum 
suppi™, a Iacobo Philippo Bergomenfe mona- 
pg P »» 9 hmn ‘ cho recenfetur,/i?(? igitur (inquit) foedere 
inito, Alexander fummus pontifex confefiim 
ad ianuas templi Diui UMarci Euangelifia 
accefit , & ibidem , vniuerfo aflante populo. 
Imperatori iufiit, vt fi humi projlerneret & 
veniam denuoexpoftularet. ^uo faMo, Ale- 
xander pontifex imperatoris collym pedes 

compri - 


Digitized by Google 



• ET CATHOI.1CORVM. fi ' 

i imprimens, ait • fcriptum tjl } fupcr afpl- 
dem & Bafilifcum ambulabis &: con- 
culcabis Iconem & draconem.* 
Fredericus^T^ontibi, inquit, fedPetro^cui 
fucceffor es, pareo. Etfummus Pontifex ait- 
Et mihi , & Petro. A qua infolentta An- 
tichriftiana, non abludit, quod addis; 
t^sfgnofcunt nimirum & venerantur Catho- 
lici , Chrijlum, in fqg vicario, & in fummi 
benefictj loco ponunt, hominem in terris hu- 
mana fragilitatis participem reliftum , cui 
Filius Deifiampotejlatemimpdrtiuit. Ve- 
nerati fane funt nonnulli , non tamen 
religione id fa&um cft, led fuperftitio- 
nc & contumelia in Chriftum &: ma- 
giftratum lingulari. Ac propterea iu- 
gum Pontificium non immerito olim 
Philippus pulcher Galliarum#rcx, & 
multi Romani imperatores, excude- 
runt. Nec enim Chriftus, fummus ni- 
mirum & lolus nou^eftamenti facer- 
dos , in eo* munere, parem agnolcit, 
aut vicarium. Si quidem alij quidem plu- Hcb. 7 .a}.i 4 
resfafli funt Sacerdotes, idcirco, quod morte 
prohiberentur permaneri: hic aut em, eo quod 
* maneat in aternum, fempiternum habet fi. 
cerdonum . Deinde nec fummam po- 
D scftatem 


Digitized by Google 



j.X DE DISCRIM. HJER.1T. 

teftatcm fuam vili mortalium com- 
.municauit , aut communicare potuit, 
quum ca Chtiflo conueniat qua &*»«'- 
Dcus-homo, generis humani 
mediator & ecclcfiae rex. Verum hxc 
veftra eft religio , vt diuinam Chrifti 
poteftatcm & gloriam , ad Pontifices 
veftros , audader deriuetis. Quod vt 
melius appareat , &c huius fententiz 
tua: detegatur imffletas , Gloflam vc- 
1WI1.M6 C 6- ft f am interpretem audeamus, Chrillo 
wunjia>.Kdt j ata "at omnis poteftas in calo <jr in terra , 
obedcap.i. Matth.i%. Ervo lummus Pontifex , quiell 
eius vicarius , habebit hanc potejtatem. tc 
paulo poft, ex Hoftienfiepifcopo ; Item 
quod Itfus ChriSius filius Dei, dum fuit t» 
hoc inundo, (fi- etiam ah atemo , naturaliter 
dominus fuit, (fi- de iure naturali in Impera- 
torem & juofcunque altos depofitionisjenten* 
tias ferre potuijftt (fi- damnationis,# quaf 
cunque altas , vtpotejn perfinas quas creamt, 
(fi- donis naturalibus # gratuitis dotauerat 
(fi- confer nabat Et eadem etiam ratione, # 
vicarius eius potefi. 7^am non videretur 
' . Deus d: feret us fuiffe (vt cum reuer entia eius 
loquar) hift vnicum poft fe vicarium refh' 
qui ffet, qui hsu omnia pofjet, Hzc icilicet 

eftfum- 


Digitized by Google 



IT CATHOLICORVM. 

«ft fumma illa* & (vt valgd appellatis) 
fltnaria Romani potificis potepas, quam 
boni , fcilicet , vefiri Catholici tanto-* 
pere extollant ac pertirnefcunt. Sed 
contri Chriftus &; Petrus , ( quorum 
nominibus indigniflime ad fucandam ,Ptt * 
Pontificiam Tyrannidem abutimini) 
praeceperunt. Contra etiam Bernar- 
dus , alloqui fuperftittoni in multis 
addi&idf , doCuii” : Cdntta fecit. Hinc 
praeclara & trita illius ad Eugenium 
Papam cenfura, x^ipoftolii tnt er dicitur DeconWe . 
dominatus. I ervo tu, & tibi vfurpareaude., ” oone a l 
autdommans , Apoftolatum^aut Apojlolicus, w».»- * 
dominatum. Verum ne fine audoritate 
laltom loqui videaris, 'adducis ad orim 
huius loci ChrylbftoTffltim lib.qde 
Sacerdotio : fed mala, vt foletis , fide. 

Nec enim de aliquo Pontificis priuiie- 
gio, & fumma in omnes mortales po- 
teftatc (quam probandam fufccpifti) 
fed de communi facerdOtUm mihilic- 
rio * Jn peccatorum remiffione (P6nti- 
ficis' Romani nulla pforfus fada men- 
tione) - orationem inftftuit. Deniqtic 
fi Tyrannidis Pontificia: metum , aut 
gtttite eraolumcntunr tbllas , qualis 
. r j, D 3 quatio 


Digitized by Google 



$. Antithetis. 


Jem.Ep.J9*. 
Petnis( lunia. 
a-EpiIU. 
Nicet.lib.c, 
Thelati. 34. 


/4 DE DISCRIM. HilRET. 

quaefo Pontifici Romano , ab ipfis Ro-r 
manis exhibetur honos? Hocoemon- 
ftrat fatis crebra & 'ferina , in Pontifi- 
cum cadaueribus violandis, crudelius: 
quam vt referre ex veftris Hiftotijs fa- 
cile ; fic fine horrore referre difficilli- 
mum. Quamobrem ex ijs, qux a no- 
bis ha&enus explicata funt , fatiscon- 
ftat; nec eos omnes efle haereticos, qui 
Pontificem Romanum oppugnant; 
nec vere Chriftianos & Catholicos, 
qui Tyrannidcm illius probant ac 
tuentur. 


Capvt III. 

. Cacterum an tertiam hascticorum. 

Catholicorum antithefin redius de- 
finias, & quid -primum de aduerfarijs 
tuis feribas, audiamus. 



C O S T E R V S. 
e t v s cft Hereticorum con- 
fuetudo Epifcopos , Presbyte- 
ros, & clerum CathoHcd. vni- 
uerfum , vari js modis infc&ari. , Nemo, 
enim» vel leutter in ecclcfiafticis hiflo- 
rjjs verfatus , ignorat , quibu.s damnis, 

ignomir , 


Digitized by Google 



ET CATHOLICOE.VM. j'f 

ignora inijs, vinculis,verberibus, exiliis 
ac fufplicijsorthodoxi Epifcopi abAria- 
nis & Iconoclaftis Imperatoribus exa- 
gitati. Quomodo enim aequis oculis 
intueri polTent eos,. quibus Chriftus 
clauem fcientiae commcndauit, atque- 
in concilijs negotia religionis diiudi- 
candipqteftatem fecit? 

Gomarvs. 

T_T creticos ab orthodoxis con- 
trario in catholicos Epifcopos & 
* presby teros ftudio diltingui s, ac veterem 
hareticorum confuetudinemeffe ais, quod ca- 
tholicos Epifcopos vari/s modis injetientur* 
Sed quid, illud ad rem ? nec enim, nos 
quos.^qcu|arc tameiiypiuifti,haeretici, 
nec vos orthodoxi, v t auda&er tibi ar- 
rogas>quod maxime controuerfum, ac 
primum, probari oportuit. Deinde , 
qu^d crudelitatem.. nqlpis affingis & 
impingis, id non foium veftrorum.ho- 
minqm. facrificulotqm ; 'apud nos 
vitafjfccqritas, fed & veftra, ab aliquot; 
fe culis, in.acerbiffimisinfinitorum pio- 
v rum; epifeoporum , ,^ ahiorum Cnri) 
fhapoaqp fupplicijs, piy^uam bcllu-*, 
t: D 4 iria 


Digitized by Google 



r f6 T>i DISCRiki. HAERET? 
ioa immanitas , abunde & pcrfpicue 
refutat. Vix enim tdt belli tempeftas, 
longo temporis tra&u , inuexit funera, 
quotbreui moitlbrtto Inquifitionisve- 
ftrx carnificina truddauit. Spe&amihi 
vel folam Galliam , an lanient Patt- 
fienfis & vicinar uni vrbium tnemiriilfc 
pofles, vt, feruata fronte, nonaflentia- 
ris ? Omitto Angulis pene Belgij vrbi- 
bus, prxfertim fub Albano Tyranno, 

. numerofam piorum Dei (eruorum 
turbam , exquificiflimis cruciatibus, 
furca, ferro, flumine, flamma, religio- 
nis Ver* odio, crudeliflirhe criecatam. 
Qudd ver6 a vcftfis facrifieuhs ita ab- 
horreamus i hon 6a eft caufa , quam 
falso prartexis', atibi Cbrifltts if's cUium 
fcienii <t commenaatit ied quod eam 
Liic.11.5*. Phatifeorum inftar , GHriftum exoii, 
furtuieriht, nec ipfi in regnum catlo- 
iitrtf intreht y & intrare conarites, ob- 
nixe impediant &. rmpetant crudeliflt- 
m«i; Deiridt etiam qudd omrti flagi- 
tiOfufn gendr.e & morum ttifpitudinc 
ccclefiatti cothimpant, & "flihiHiam 
Cfyfifti£nb nommi eonflenHrifeiriiiSn . 
Quod noii tifinus Vere qiiarfi^t^ehuc 
r “ > iacon^ 


Digitized by Google 



fT CATHOLTCOlUrM. f7 
4i cortcilio T ridentino Bauaria: ducis 
orator concjueftus eft; Clerus, inquit, 
nojlsr,giild libidintbufqUe indulget , ac quoji ^‘ *** ■**« »• 
velit, iit cohiemtum Dei hominumque, omni patmm eoo» 
genere vitiorum fe coopertum potius palam & oratMMg 
cOgnojti , tjuarh minima aliqua ih re emen- bi* 8 ** *** 
datum dhihidduerti. Ft cdterd Cleri vitia i 
qua cd’b populo communia habet, taceantur j 
dt certi, iibddq iUa nimis Mera , atque noto- 
rii, prOpter quam is nunc potif ime infamis . 
eif, a plebi, ttritatbqiie populo alienijtima efle 
iudicattir. Dehique qua: de eoncilio-* 
runti dtt&oritate attexii y ea commo- 


dius fuo ldco , difcuticritur. Intcrim, La *° u 
qua ratidne Pontifictj ■ Vdftri * erga Ca^ 
tholicos ccdefia: epifcbpdi' & prcsbjr- 
teros affc&i fint , videamus 


• Coste k v s; 

Q von qtiiitti probeSSchdatit Catfio- 

Hci,mkndatum Ajteifolicum ante 
oculos Habefttds, obiiaiuht pra^jofitis BA.ti.ty. 
fuis, & fuinafcfent cis,qiioS ieiunt a Spi- AAor.ie^t. 
ritu lartQfo j)6fitos k&j regere Eccle- 
fiatn D^:^qUd cdndirbaftt eos vitii 
epilcdpOiudi & Cleri (ejuae dbnquarit 
dcfucrudt ih f toneioridt6fibks haSteri- 
D f eorum 


Digitized by Google 



. . i ■ 

Xhtxhif* 

*M4- 

Hcbr.13.7. 


‘j8 DE ^>ISCRIM. H^REJpr 
eorum grauiora) quod fciant poteda- 
tem,non fandi tati, fed homini datam, 
vt Chrifti erga nos beneuolentia tefta- 
tioreffet & flluftrior : qui ad populi fui 
confolationem, etiam per malos &fk- 
gitiofos miniftros , gratiam fuam vol- 
uerit , ad animos noftros , permanare. 
Et efto, fmt plcrique redores populi 
mali, nullum tamen inde boni capiunt 
detrimentum , nifi vel impietatem 
ludat fandis Apoftolis vel impuritatem 
Nicolai Antiocheni reliquis lex diaco- 
nis , vel quarundam lcuium femina- 
rum turpitudinem, honefliflimis pru- 
dentillimifque matronis, fraudi ac cri- 
miui fuifle dicere velimus. 

Gomarvs. 

A vdio quid in Pontificijs collau- 
des,Coftere , fed errorem veftro- 
rum hominum agnofeo duplicem. 
Prior efl vitae j quod in traditionibus 
. humanis & yarijs fuperftitionibus, vo- 
bis ducibus , contra Dei mandatum 
‘patent. Praepofitisenim, ex.ApoftoIi 
lententia, obediendum e fi , non quir 
bufuis; fed ijs,qui verbum Dei docent. 
r * Alioquin 


Digitized by Google 



ST catholicorvm; fi 
■Alioquin oracula ifta Chrifli obfer- 
«andafunt; Cauetevohisa fermento (ify- 
pocrifcos & do&rina:) Pharifiiorttm. Si- 
pite eos, cxct funt, & duces cucorum. Alter 
vero error efliudicij , quod praeteritis 
&: fpretis veris Dei feruis, ilios a Spiritu 
fando ccclefia: Dei pra:fe<5tos opinan- 
tur, qui bona ex parte in ecclcfiam aut 
irruperunt aperta vi, aut malis artibus 
irrepferunt. Idque ex Pontificum vitis 
& vfu communi conflat. Quibus ac- necon&u 
cedit grauiflxmum Bernardi, fandi ve- ,lb ' 1 ‘ 
ftri , reflimonium: qui , ex aduerfaria 
Pauli deferiptione. Pontificum mores 
graphicead Eugenium Papam depin- 
git & ferio hac feuera increpatione ex- 
poflulat, Numquid ad eum (Paulum) de 
toto orbe confluebant ambitioft , auarifemo-- 
niaci, fecriltgi , concnbinarij , inceftuofe & 
quaque' butufenodi mo^flra. hominum , vt 
ipfists Apojloitca aucior itate, vel obtinerent 
wMoreqtcckfiatticesfvel retinerent f. Sed ex-* 
cipi s-Jtnt pkrique rtttor.es popule mali , nuU 
lum famem inde boni capiunt detrimentum e 
fane tum demum, quumeiufmodi pa-* 
florum vocatio legitima efb, & dodri4 
na fana. Quorum prius jquurp pleriO . 

. qua 


Digitized by Google 



ifo ®I BISCRIM. HitRET. 

que veftrum defit, alterum vero om- 
nibus: grauirtimum auditores, ex con- 
tagione Pontificia, damnum patiun- 
tur. Ac propterea a Clericis vcftns non 
vt catholicis pendere, (ed tanquaanrw^- 
Manh-r ij. «is , lupis grauibus ac rapacibus, Chri- 
Ator.x».*. Paulo monitoribus, fugiendum. 

Capvt IV. 

Veriim a clericis veftris , ad mona- 
chos delaberis,& quartam antithefin, 
contrario haereticorum & Catholico- 
rum in eos Audio, definis. 

C O STE R V5. 

«.Ami&db. a ktiqve intercedunt ini- 
micitiiejiaerfcticis cum mona- 
^ chis,& religiofam vitam pro- 
fertis. Tametfi 07im veteres hxretici, 
Waldenfium & Wiclepht fecula prae- 
CefTerint , qui Angulari monachorum 
odio primi monachatum imygna - 
rimt , omnes tamen fuerunt capitales 
monachorum hoftes. Non cacent hi- 
ftoriar,qmd egerint in hoc genere, per 
fuqs circumcelliones, Ariam & Dona- 
1 d V6L 13*. tifbe. Queritor B.Auguflinus mona- 
. , chqs 


Digitized by 


Google 



IT ckTHOLICOXVM. 4t 
chos a Donatiftis & circumcellionibus 
multis conuitijs laceratos ede, feque £ 
Petiliano grauiter redargutum , quod litP£t ^ c “ t# ' 
illud vicae genus inftituent. Multa prae- 
tfcrea monachprum domicilia , vete- 
rum harreticorum immanitate, vel pe- 
nitus euerfa , vel hominibus nudata 
fudle, antiqua literarum monumenta 
teftantur. Neque id mirum videri de- 
bet, quum illud genus, non modo vitae 
fan&itate , impuros haereticorum mo- 
res condemnet ; fcd etiam tanquam 
praecipua & nobili flima ecclcfi$ mem- 
bra, fidem orthodoxam & do&nnam 
catholicam firmius retineant, doceant 
ac tueantur , haerefefque acrius info- 
rentur , & ieiunijs , poenitentijs, ora- 
tionibus , concionibus , feriptionibus, 
tanquam machinis quibufaam , faci- 
lius feliciufque expugnent : Siqui- 
dem harrefes omnes, quibus hacte- 
nus Refpublica Chnftiana fuit con- 
fli&ata , -monachorum . Deoque di- 
catorum hominum ftudio potiffi- 
mum conciderunt. 

Coma? 


Digitized by Google 



€X DE' DISCRIM. M^EEET. 

Gomarys. 

A nti Q^v > (inquis) intercedunt 
inimicituhicreticis , cum monachis & 
religiosam vitam profeJfo.Sed quam mihi 
i-cligioncm nominas ? falfamnc qux 
fuperftitione ; an veram qua: ditngelu 
rSf‘7 u vero cultu definitur ? verus autem 

j.}»* 1 ' DeictfltUseft, qui verbi diuiniau&ori- 
coL».it.jj. tatc & norma jnftituitur. At Mona- 
chatus vefter hominum traditione & 
idtXoSptiox^a fi£hque humilitate & va- 
na corporis afflidione, non /aerarum 

literarum prarferipto , nititur. Qua/r 
adfalfam, non ad veram religionem, 
pertinet. Deinde verd inique mona- 
chos veftros , primis illis comparas : a 
Aumiftin. de quibus, latiffimis fupcrftitionis, otij, & 
othoTutl' impuritatis finibus , difterminantur. 

** vi* v«a» ^ tac l uc quod odij in monachos veftros 
cau/amin hareticorum confers impu- 
ritatem, qui monachorum /an&itatem 
& eruditionem ferre nequeant,' id fane 
a ratione & rei veritate alienum c/Tc 
SE- experientia & communes querelae vo- 
Co nc j^u- ciferantur. Sed hoc loco fuffecerit 
femand^” Francifci Pici comitis Mirandulani 

viri 


Digitized by Google 



IT OATHOLICOR.VM, «fj 

viri do&iflimi & Pontifici) ad Leonem 
decimum expoftulatio; gmd (inquit) 
aliud Pater fanflifiime: quid nam aliud no- 
bis inttlligi dederem ? quam facras ades & 
templa lenonibus fr catamytis.-quam nefartjs 
lupis optimi paHoris ouilia demandata: quam 
•virginibus olim dicata plerifqueinvrbibus 
fepta, in meretricios fornices & obfeoena lati- 
bula fuijje conuerfa ? r Hi(ce fi milia ante 
quadringentos & quinquaginta annos 
conqueftus eft Bernardus Morlanenfis 
monachus Cluniacenfis : conquefti 
funt alij innumeri, & indies querela- 
rum trifiifiima materia. Nec te latet, 
quum omnes rumufculos ita ftudiosi 
captes , quam horrenda monafterio- 
rum (celera, luftratis in Anglia & Bel- 
gio monaftcrijs , rete&a fint. Quare 
non eft cur vobis ampli (fimos illos ho- 
nores quos monachis apud vos dela™ 
gloriaris , magnopere inuideamus . 
Ais enim: 

COSTERVS. 

Q v o animo fuerint catholici erga 
monachos, teftantur per vniuer- 
fum orbem maximis fumribus exaedi- 
ficata 


Digitized by 


Google 


De comant 
mundi. 



gq BE ©ISCR.IM. HAR.ET. 1 

ficata fru&ibulquc vbcrrimis dotatu 
m iMaick monafteria pene innumerabilia : tc- 
mp ‘* h flantur honores, quibus aife&i, &c infi- 

gnes immunitates, quibus ad vitam 
quietius ducendam , a Regibus & Im- 
peratoribus donati fuerunt. 

Gomarvs. 

V e r v m vtinam , Coftcrc , fum- 
mam illam profufionem in veros 
Dei feruos &£ pauperum numeroiam . 
turbam potius conuertiflecis , minus 
fupcrftitionis & plus pietatis ac dilc- 
dionis haberetis. Nam praeterquam, 
quod veftra monafteriorum inftitutio, 
hominum placitis folum nixa , a Dei 
verbo aliena eft, eorum certe innume- 
rabilis illa, quam tantopere extollis, 
copia, prudentionbus omnibus Ponti- 
Bcidonnr. ®|s (em per 4ifpl»cuit. Nam vt alios, 
quos referre ponem , praeteream , au- 
diatur Petrus dc Ahaco Cardinalis Ca- 
meracenfis & celeberrimus Pontifi- 
ciorum feriptor; Prtmo (inquit) videtur , 
quod tanta teligioforum'numerofetas (jr va- 
rietas non expediat : qua tnducit ad varieta- 
tem morum & quandoque ad coritrarkta- 

tcm& 


Digitized by Google 



fcATHOLlCORVM.' 6f 
Uni & repugnantiam obferuationum , 
fltpead fmgularitatem, & ad frperbiam & 
vana extollentiam unius flatus fltper alium. 
Et maxime videtur neceflariunt^quod dimi- 
nuerent ui religiones ordinum mendicantium t 
quia tot funt, & in numero conuentmm, & 
in numero fltppofitorum , vt eorum flatus fii 
bneroflts hominibus , damno (ks leproforjs & 
kojpitatibus , ac alijs vere pauperibus & rnift- 
rabUibus indigentibus , ( quibus conuenttius 
& verus titulus mendicandi ) ipfisquoqu<S> 
curatis parochialibus : & fi bene confideretur 
etiam praiudicialis omnibus Ecclefla flati- 
bus , & jpecialiter huiufmodi reUgiofis into- 
lerabilis , dr eorum profeflioni contrariis}. 
Reliqua quae a Cardinale Vfeftro feuera 
animaduerfione redarguuntur, quaq$~ . 
uis, digniffimahnt, quae omnium ocu- 
lis exponantur, ea tamen, ne propohfte 
breuitatis limites excedam, praeteribo. 
Itaque honotes illi, quibus monachos 
veftros affe&os commenjoras , vt Re- 
gum Sc Imperatotum zelum &c opes 
oftentant, lic deplorandam veri igno- 
rationem & fuperftitionem arguunt: 
dum hominum traditiones, facrolan- - 
ilis Dei mandatis aequarunt, & muni- 
E licentia 


Digitized by Google 



66 DE DISCRIM. HAERET. 

licentia fua, cadum redimere, i mona- 
chis deluli,ftuduerunt.Nec quicquam 
probat Auguftini, quem citas, locus 
lib.i. de Genefi contra Manichaeos 
cap.af. quum nullam omnino Mona- 
chorum faciat mentionem. Sane fi 
memoria , aut aliorum indicio lapfus 
e$, ignofeendus eft error : lln leporem 
fallere ftuduifti, agnofcenda cft etiam 
hoc in loco mala veftra in Patribus ci- 
tandis iides. 


Capvt V. 

Interea verb ad (equentem Anti- 
thefin quintam progrediamur. 

Gostervs. 

$.Anmhefi». «i ^ s T praeterea illud conimunc 
IH h^recicorum omnium ftudium, 
**• J vt in (aeramenta & ecclcfias ca- 
tholicorum fint imurijc idque duplici 
nomine , tuni, qu6d eorum commu- 
nionem defugiant ; tum , qudd lacra 
eorum , lacrilega impietate, deteften- 
tur. Et quidem nonnullos haereticos 
(qui ex profelTo damnant religionem 
noftram & apertum bellum gerunt 

contra 


Digitized by Google 



ET CATHOLICORVm; 

tontra facrificia , (aeramenta, reliqua- 
que myfteria catholicorum) non eft 
mirum demoliri templa , confringere 
imagines, & id genus alia committere 
facrilegia : fed Donatiftas, Arianos, Sc 
reliquos qui iftos errores non funt pro- 
fefli, non minus quam exteros , in Ia- 
era omnia debacchatos fuifle, miran- 
dum videtur.. Narrat Optatus , (an- uu» 
ffiflimym Chriftl corpus canibus ai * 
bonatifiis obie&um , & vitream py- 
3cxdem,cum (aero chrifmate, per fene- 
ftram , in aceruum lapidum, miflam. 

Atiani , quum nullum (acrilegij genus cw tp. u 
in Catholici nominis odium & dete- * JtoSJTto 
dationem praetermitterent , (aerum >-adcon«h. 
etiam Chrifti (aneuinem , in terram 
effundere . non afubitaucrunt ; con- 
gruenter (ane vifxoni D.Antonij, cuipAdu.» 
per vifum dcmonftrati fuerunt muli 
altcriadifturbantes: quos ip(e, Arianos 
fore, praedixit. Ea videlicet cft natura 
harrefis, quum (it do&rina dxmon io- 
rum, illa omnia velle abolita, quibus 
aliquis Chrifto (qui conterit caput Jbpen- 
tti) honor defertur. 

E E '(JteMA- 


Digitized by Google 



i.Cdr. 10.14 
a.Cor^.17. 

Apoc. 1 8.4. 

Mcb.7. 23. 
24. 


6i DE DISCRIM. HJtRET. 

Gomarvs. 

O it fane, vt affirmas , commune 
haereticorum omhiiim ftudium, vr 
in (aeramenta & Ecclcfias Catholico- 
rum fint iniurij : quid nos attingit,Gv 
ftcrc?Quippc nec Catholicos vfio mod 
do, nec Pleudo-CathoKcos Pontificio^ 
iniuria vlla, Pedere ftridejfrus. Illorum 
enim (aeramenta ecddias, meritd’ 
in pretio habemus & obleniamus: fio* 
rum verd (aera, d 1 u 1 n a a u cto r i tat e dti;- 
£li, fugimus acdetdfamur. Sequimur 
enim Deum praxipiencem, Fugrtc^afi 
idolorum cultu. Impurum nt attingite, Ium 
ego excipiam vos & ero vobu Pater, & vos 
eritis mihi filij ac filia, dicit Deus ommptE 
tens. Etiamfi nos , aut Angelos, e calo Euan-: 
gelizet vobis, prater id cmod vobis Euangelii, 
zauimtis, anathema efio: Exite ex ea, ( Ba- 
bylone) popule mi, ne participes fitis pecca- 
torum & ex plagis eius accipiatis. Nec mi- 
rum e(V facrificia veftra oppiignAri, 
quum eaperfpicuevnico Chrifti (acri- 
ficio & meritis illius (qua: nobis vita' 
noftra debent efle cariora) repugnent. 
Ac propterea infamem (acrrlcgij no- 

tam 


Digitized by Google 



ET CATHOXICORVM. 
tam non meretur, fed facro Dei man- 
dato confentaneum cft , quod magi- 
ftratus nofter orthodoxus, aras & ima- 
gines veftras, ad Dei (ancorum cul- 
tum, turpiflima idololatria, proftitutas, 
comminuit ac diflipat. Qudd verd de 
Donatiftis & Arianis haereticis fubijcis, 
nos minime laedit- Interim fidem in 
titandis patribus videamus. Ttyrrat, 

(inquis) Optatus, (anfl&mum Chrijli cor- 
fus, canibus a Donatijfis ofoefium : imo 
vero quamuis figurate fic Patres inter- 
dum; loquantur , hoc tamen in loco, 
non corpus, fed Eucharifiiam profujkm 
Optatus narrat. Cuius fane violatio 
reos omnino fandi corporis facit: 
quum (aeramenti iniuria, in rem (igni- cw.17.1j. 
ncatam redundet. Etfi quoque non- I.cor.u.»,. 
nulla de Chrifmate fiat mentio, nihil 
id tamen ad veftrum Chrifma, quo 
moribundos inungitis, omnind perti- 
net ; fed ad vndionem, quae tanquam 
addetis, contra Satanam ludaturis, 
Baptifmo , prxter Dei verbum , adhi- 
bebatur. Eoque, quum hic naeuus fit 
veterum , notandus eft , non imitan- 
dp?. Similiterquae de Ariarjorum fce- 
E 5 leribus 


Digitized by Google 



yo ©E DISCRIM. HJERET 7 
vMrmk<n- lcribus rcccnfcs, facile credent, qui ve? 
*.v«il5>. terem hiftoriam obferuarint, fed ijs 
*•**■ qua: ex Chryfoftomo adducis tcftirao- 
nijs , iterum fidem tuam in Patribus 
adferendis non Immeritb fufpe&am 
reddis. Nam prius ex homilia i.ini. 
ad Corinthios tcftimonium , omnino 
vanum eft: quum nihil tale contineat: 
alterum vero ex epift.i. ad Innocen- 
tium deprauatum eft. Non enim Atia- 
nos eius fceleris arguit Chryfoftomus: 
fed Theophili Alexandrini epifeopi 
milites , reda: quidem fidei ; fed non 
redae vitae. Denique quod ad fontem 
r.Tim.4.1. malorum aperiendum (ubqcis, ea natu- 
ra cfi h<ere(is y quum fit dotium Domon io- 
rum illa omnia velle abolita quibus aliquis 
Chrifto , (qui conterit caput ferpentis) 
honor defertur: id verum agnofciilaus, & 
in veftram do&rinam fummo iurc or- 
thodoxi feriptores retorquent. Siqui- 
dem Paulus apoftolus dodrinam dae- 
moniorum definit, prohibere coniu- 
gium , vrgere abftineritiam a certis ci- 
bis: quae non folum vetenbus haereti- 
cis, fed Pontificijs etiam, ad amuffim 
qopuenirc res ip(a demonftrat. Yos 
j enim 


* 


Digitized by Google 



$ 

& 

j? 

k 

$ 

trt 

i* 

S 


i 


KT CATHOLICORVm! 7J 
4Riim coniugium , quod in omnibus ho- n** 1 *** 
norabile ejje Apoftolus teftatur, mona- 
chis & facerdotibus veftris non folum 
prohibetis , fed intolerabili etiam im- 
pietate , fcortatione peius affirmatis. 

Sic enim (vt alios, quos referre pofTem, • . 
omittam) antefignanusvcfter ait; 
maius malum, fic nubere , quam fornicari: nachii a. t + 
quia qui ita nubit, reddit fe inhabilem advo- 
tum Jentandum, quod non facit, quifomica- 
lur. Quanto verius & fandius Bauariae 
ducis legatus in concilio Tridentino f”’*». 11 '™ 1 ' 
libere pronunciauit: requiri vt more pri- ijegsm» ha. 
mitius ecclejia dotti mariti dr ad docendum 
tnfiruBi admittantur ad facros ordines- pra- 
firuimvtro ad pradicandum dr amplifican- 
dum populo verbum Dei . Legis enim diuina 
quum non fit, vt oporteat hominem ficerdo- 
tem ejfe calibem , jt quidem conflet veterum 
monumentis atquc-j hijlorijs, maritos ficrit 
ordinibus initiatos effe, dr non modo ad fi - 
cerdotij dignitatem , fed etiam ad fiblimita- 
teni Bpifcopt peruenire. Deinde verd non 
folum contra Dei verbum coniugiurii 
prohibuiftis, fed carnis etiam abftinen- 
tiam y certis diebus , contra Chriftia- 
jiam libertatem , &: vnici legiflatoris 

E 4 Dei 


Digitized by Google 



yi DE DISCRIM. H^RET. 

Dei honorem, ad cultum Dei,prx/cri- 
pfilhs, & vfura illius fummi Cederis 
loco habendum iudicatis. Praeterea 
quam varijs & indignis omnino modis 
honorem Chrifti violetis , iam antea 
tofini, copiose demonftraui. Et tamen non 
delinis veftrorum hominum pietatem 
hac ratione commendare. 

Costervs. 

XJ on fic Catholici, qui quo vehe-» 
■^mentitis pietati dediti fuerunt, 
hoc plus operx, ftudij ac fumtuum in 
Ecclcfiarum ornatura cultum que dW- 
num muneribus , veneratione , ccre- 
monijsaddiuini nominis g\oham po- 
pulique deuotionem augendam im- 
penderunt. Nobililfima vala lacra, 
magnifice & pretiose fa&as flatuas, 
Conftantinus Magnus , temporibus 
Sylueftri Pontificis templis donauit t 
fumtuolis vehibus variaque fupellcdili 
templa per vniuerfum orbem terra- 
rum, maiorum noftrorum pietate,in- 
ftru#a atque ornata videmus. 

CrO M A- 


Digitized by Google 



ET CATHOUCORVM. 


7 $ 

Gomarvs. 

C ane fi pietas traditionum huma- 
- narum fplendore definiri debet, 
merito in ea ecclcfix veftra: primas te- 
nent : fin vero Dei mandata fidei & 
charitatis Chriftianx norma fiint, non 
aliunde clarius fiiperfiitio & impietas 
yeftra demonftrari poteft. 7{am quis 
confenfiss templo Vei cum idolis ? Honor 
Dei& Chrifti non arbitrario cultu, fed CoLl ' 13 - 
obedientia definitur. Nunquidvult Do- 1 -Sim.iy,**, 
minus holocaufta& vitfimas^ & non potius * s ' 
vtobediatur voci Domini ? melior ejl enim 
obedientia, quam vi&ima , & aufcultarc ^ 
magtSi quam offerre adipem arietum, quo. 
tyam quafi peccatum efi arioLndi/epugnare: 

& quafi fcelus idololatria , nolle acquicfcert. 

Quum vero de nobiliflimis vafis fictis 
tantopere glorieris Chryfoftomum 
cenforem aunias, r er dt foamus (inquit) inM«thcM. 
igitur CbriUum lefitm philofiphari & ipfum 
ex voluntate fisa honorare. I^am quod ho- 
noratur , eo maximi honore Utatur , quem 
ipfi voluit ; non quem optamus. Sic Petrus 
Chr illum honorare credebat , fi eum a lotione 
pedum prohibuijfet: quod certi contrarium 
E s erat. 


Digitized by Google 



74 DISCRIM^ H>RET. 

erat. Pariter tu etiam ita eum honora, vt rpjc 
vult: expone diuitm tuas pauperibus . 
cEaS.*' *ft opusvafis,fcd animis aureis. Hinc Bo- 
nifacius martyr interrogatus, an liceret 
in vafculis ligneis [aeramenta conficere* re- 
condit, Quondam ficer dotes aurei Itgneit 
calicibus vtebantur : nunc contra lignei Jo- 
cer dotes aureis vtuntur calicibus. Nec an- 
tiqui (oluni, qui in clariori luce verlati 
funt,itaiudicarunt; fed etiam ex me- 
dijs Pontificiorum tenebris, Petrus de 
wfcrPMit. Aliaco Cardinalis Cameracen/is fu- 
perftitionem veftram quam aded cele- 
bratis , minuendam iudicauit. Aie 
enim ; Circa buiujmodi reformationem, qua 
necejjaria eB,prouidendum effet, e/uod in di. 
uino feruitio, non tam onerofa prolixitas, 
fitam deuota & integra breuitas Jentaretur: 
tfuod in ecclejijs non tam magna imaginum 
& piBurarum varietas multiplicaretur , 
quod non tot noua fejla Jolenni^arentur,auod 
non tot noua ecclejia adiji carentur, quod non 
tot nom fanfli canonizarentur. 


CA PVT 


Digitized by Google 



IT CATHOLICORVM. Jf 
Gapvt VI; 

Sed a templorum lapideorum 
pompa , ad Dei viucntis fpiritualem 
domum , & templum Spiritus larici 
tranfeamus & fextam antithefin per- 
luflremus. 

COSTERVS. 

H je r e s e s omnes inducunt «- 
vita: laxitatem , alia: quidem 
ex profeflo id ipfum docen- 
tes, vt Gnoftici & Ebionita:, qui im- 
probarunt virginitatem : Waldenfes, 
qui obedientiam maioribus debitam 
fuftulerunt: Circumcelliones, qui ho- 
mines ad (ibijpfis manus violentas in- 
ferendas inftituerunt: Manichad 6c 
maiores ipforum , difcipuli Simonis 
magi, qui omni turpitudine & oblcoe- 
nitate vitam hominum commacula- 
ucrunt. Poflvmt his adiungi noftri 
Anabaptifta:, quibus vxores commu- 
nes funt: & illi, qui in nouam Hcnrici 
Nicolai amoris domum fc dicauerunt, ' 
qui vt fibi filiique bene projfpiciant in 
aliorum facultates & pofTemones in- 
volare dicuntur. 

Goma- 


Digitized by Google 


7* DE DISCRIM. H^EJUSr." 

Gomarys. 


diflidio definias,improbos alijs, probos 
vero pontifici js afleribis ; eadem vfus 
veritate & candore , quo fuperioribus 
antithefibus. H*refis>{ inquis) omnes m, 
ducunt vita laxitatem : & earum duas 
conftituis fpecies: quarum prior fit eo- 
rum, qui cx profefio illud docent : ijC 
que Waldenfes annumeras: qui (vt 
obijeis) obedientiam maionbus debi- 
tam fuftulerunt. Ac fane fi accufarc 
ad vidoriam fufficit, praedate aductfa- 
xios deuicifli fed probationibus cft 
opus. Namvnde tandem id demon - 
ftrabis ? Contrarium enim Waldenfes 
in profeflione fidei fiix ad Vladifiaum 
Hungarix regem aperte profitentur. 
Et in Excufatione contra literas dolo- 
ris Auguftini aiunt , guxctmquc fiatuta 
cognofeimua non ejje contra iuBitiam ea fad- 
mus: quoji & ex magna torte contra iufli- 
tiam forent, Jipofiimus auquo tamen modo , 
vtieii adiujlitiam , ipfts vtimur ad bonum 

Jenfim 


A ntiqvvm obtines Coftere. Nam, 
quum fextam hxreticorum Sc 
Catholicorum repugnantiam morum 


Digitized by Google 



ET CATHOLICOR.VM. 77 

- fcnpw. Quid fandius dici potuit ? an 
illud efl: obcdientiam maioribus debi- 
tam auferre? Huc accedit Aneae Syluij cap^p*. 
Pontificis Romani in Bohemica hilto- ,0, ’ kc ’ 
ria conlerifusrqui quum ordine Si ac- 
curate Waldenfium dodrinam receri- 
feat, huius tamen, quam affingis, im- 
probitatis nullam omniud facit men- 
tionem. Itaque, fi hactnduifti, infignis 
eft accufatibnis tuae impudentia ; fin 
ignoras &rveftrorum hominum ca- . 
ramnijs temere fidem accommodas, 
magna imprudentia eft : vtrumque 
verd, bono ac lapienti viro indignifli- 
mum. Qui praeterea de Manichaeis, 
Anabaptiftis , Henrico-Nicolaitis , Si 
fimilibus haereticis recenfes ecclefiam 
noftram reformatam non attingunt: 
quum Si commupes illi fint aduerlarij, 

& fortius ac crebrius a noftris refutati, 
quam vt cuiquam pofiit efTe obfcu- 
rum. Itaque progrediemur. 

G*) STERVS. 

Ali je ledae quamuis nihil eiuf 
modi prae fe ferant, neqile quic- 
quam ex profelfo Si infUtuto vitiofum 

doceant. 


Digitized by Google 



tjX DE DISCRIM. H^RET. 

doceant, cx fpiritu tamen profcfiionis, 
vitae dilToiutionem coniundam habet. 
Teftes funt Arjiani,Donatiftx,Icono- 
claftar, Huflica: ic. plurcs ali) : qui licet 
de moribus vitiolis . verbum nullum 
fecerint , vniucrfum tamen terrarum 
orbem , (editionibus & belj^ pertur- 
bauerunt, libidinibus inqiiinauerunc, 
immanibus (acrilegip violauerunt Sc 
iura omnia diuina atque humana in- 
expiabili fcelere polluerunt. Nihil dc 
fa&iombus &; impofturis erroneum 
docuerunt Ariani & Donarifta: : at, 
Deus bone, quas turba;, quanta barba- 
ries, quanta crudelitas hxrcfin fatim 
Kecuta fuit? 

GomARVS. 

Q vemadmodvm a pxioris fcdbe 
Audio alieni fumus , ita non mi- 
nus profe&o ab huius quam oppugnas 
contagione immunes efle comperics, 
fi femoto adueriarij animi praeiudicio 
rem ipfam perpendas. Ateriim quum 
pro Romanas Ecclefia; more Hufiitas, 
&plures alios (quibus nominibus Or- 
thodoxos grauas), (editionis acculas, | 

audire 


Digitized by Google 



ET CATHOLICORVM^ 79 

audire mihi videor feditiolbrum lu- 
diorum contra Paulum & Silam cla- 
morem , Hi funt qui orbem perturbant: 
& Achabi vocem, 7" une es ille qui contur » 
i as ljrdelem ? Liceat igitur nobis cum 
Elia relpondere, Ti&n ego turbaui ifrdil 
Jed tu cr domus Patris tui , qui dereliquistis 
mandata Domini & fecuti ejlis Baalim. 
Sic enim fe res habet: vos ii vero Dei 
cultu defeciftis , & homines innocen- 
tes ac pios ferro flammaque perfccuti, 
coegiftis tandem aduerfus crudelita- 
tem veftram iufte fe tueri. Qua: verd 
de libidinibus & fccleribus recenles, 
ea rei veritas & Pontificii landitatis 
collatio fatis fuperque refutabunt. 
Quare ad caulas haercfium,quas expo- 
nis,attendaraus. 

CoSTERVS. 

H v i v s rei caula haec eft , quod 
Ipiritus erroris, gratiam Dei tol- 
lat; q ua qui priuatus eft, in omne vitio- 
rum genus praeceps ruit : neque foliim 
gratia Ipoliat, led alibi quam in EcCle- 
lia, alijlq uc medijs, quam Chriftus in- 
stituit, lalutem quaerere docet. Quem- 

a3mo- 


Digitized by Google 


So DB DISCRIM. HAERET. 

admodum ergo gentiles lua fapicntfa 
& Iudari lege Mofaica confifi, celte 
diuo Paulo, traditi funt m reprobat» Jau 
yiw.quia line Chrifto,extra Eccldiam, 
beatitudinem fe confequi pofTe fpera- 
ucrunt : quemadmodum viatores a 
reda via aberrantes , quo cupiunt non 
afpirant : fic haeretici quum iter aliud 
ac deberent ingrediuntur, quo longius 
procedunt, eo deteriores cuadunf: &: 
tantum abeft, vt cd , qud intendunt 
perueniant, vt ad metam plane contra- 
riam tandem deducantur. D.Paulus 
conci onatores h^reticos,appeIIat Spiri- 
tus en oris j &c hxtefcs/bSrtnam demonio- 
rum. Nam licut dxmonum ftudium. 
cft ad grauiora femper peccata hottati 
atque impellere ; ita hxritici hoc libi 
proprium officium ac munus fumlifle 
videntur, deterioribus mentem im- 
buere, & per cos male affe&a volunta- 
te , in grauiora fcelera miferam ani? 
mam protrahere. Vnde re&e D.Augu- 
ftiqus : Et omnes quidem baretici (cientia 
pollicitatione decipiunt & reprehendunt eos 
quos fimpli citer credentes inuenertnt (jr qui* 
omnino (urnalia perfuadent, quqfi ad carn** 


Digitized by Google 



vv. \\ 


*•* v.ATHOHCOfcVM. 81 
hum oculorum apertionem conantur add * 
tere, vt interior oculus excacetur. 


Gomarvs. 

t st fanc , vt re&e mones, hxc do- 
^ firina Diabolica , & harrefium ac (ce- 
letum multorum origo apertiflima , 
qudd fiiritus erroris non foliun gratia fio- 
tiat , fid alibi quam in Ecclefia , alijjque me - 
dijs quam ChriHus injlituitjalutem quarert 
docet. Nam vt alia omittam, confidera 
quaefo ecclefix Romanx id-t\o9pwntelar 
& infinitam illam fuperftitioncm,nihil 
verius comperies. Hinc tanta apud vos 
monadicarum religionum j quibus 
ac tcrn«e vitx meritum arrogatis* collu- 
Uics: tanta in ceremoriijs veftris , aqua 
bencdi&a , campanis, palmarum ra- 
mis , cineribus * agriis Dei, & exteris, 
idololatrix inftrumetis fiduciaradeo vt 
illa tanquam (alutis caulas prxter & 
contra Chrifti inftitutum & dignita- 
tem extollatis j & pretiofo Chrifti (an- 
guine , fummo (celere , adaequetis. 
Quod ita vfu profano & (criptis prq- 
tritum eft, vt non tam probatione no- 
ftra,quim ipforum exftirpatione indi- 

F geat. 


Digitized by 


Google 


it de discrim. haeret. 

. geat. Etenim fi quis fuperflidonum 
earum copiam ampliflimam requirar, 
perluftret modo Pafl orale ad vfum Ro- 
manu accommodatum , &c Archiepi- 
(copi Mechlinienfis iuflii anno fupe- 
riorc Antwcrpix editumreuoluat Gui- 
lielmi Durandi mimatenfis Epilcopi 
Rationale diuinorttm officiorum : &, Sacra- 
rum ceremoniarum Romana Ecclefia libros 
tres a Chriftophoro Marcello Epilco- 
po Corcyrenfi confcriptos : perlegat 
etiam CnriHianarum inflitutionum tua- 
rum (quas Gregorius xr r i. Papa au- 
doritate & indulgentia /ua ftabiliuirf 
librum quartum ex communibusito- 
manx ecclefix orationibus & Pafto- 
rali, conflatum , & cum hottoteCauf- 
fiet. Nam aqux incantationibus Pon- 
tificijs benedidx hafce vires fpirituales 
alcribis, 

c»r *. i. Pr (fligantur d&mones ex locis , dr 

creaturis. 

n. Remittuntur venialia peccata. 
ni. Pbafmata diabolica , praux cogitatio- 
nes, (jr mentis diflrattiones in orationem 
alijfquc temporibus excluduntur. 

1 1 1 1 . 'Mens a terrenis rebus cofimtur. 

y.DiJft- 


Digitized by Google r 



Et caTholicokvm. 8 i 
V. Dijponitur animus ad orationem & 
deuotionem. 

v i . Gratia , fauor , & prafintid /anili 
Spiritus impetratur. 

vn. Properatur mens hominis, vtreftius 
- diuina mjHeria peragat, Jacramentaque 
percipiat. 

Et, nequid defit impietatis, hafce vires 
fpirituales , fcquentibus corporalibus 
accumulas. 

i. Curatur fler ilitas hominum , iumen- c»p* 

torum, humanarumque rerum. 

1 1 . Impetratur bonorum multiplicatio & 

vbertas. 

iii. Infirmitates corporum ne inuadant 
pracauentur, & vbt occupauerint curan- 
tur. Conceditur enim Janitos mentis & 
corporis. 

nn. Tloxius aer purgatur , depellitur pe - 
Jlis, & omnis contagio. 

Dc cineribus cft eadem fuperftitio : 
quos confecrari ais, 

i. Vt valeant ad fanitatem ammurum 
& corporum, terra mariques.- 

ii. Vt , de locis, vbt accenfi fuerint, de- 
mon ( jr quicquid dxmonis ars eii machi- 
nata, depellatur . 

F x m.fi 


Digitized by Google 



S4 DE DISCRIM. HiERBT. 

III. Vt mentes & corda nofira y mms/f&jJi 
igne & filendore_j fandi Spiritus tilss- 
jurentur, omniumque peccatorum & vi- 
tiorum c scitate cor eant ^ vt cernere pajSa- 
mu* qua Deo funt placita (jrvtilufduss. 
Illi. Vt ignis Chariiatis cum lumine fdei 
in animis nojlris accendatur , qui nos 
ad lumen indeficiens in vitat» menam 
deducat. 

Dc Cineribus funilis eft ratio. Peto, 
(inquis) multis orationibus in cinerum be- 
nedictione ecclejia , vt ifios falutares cffeCtuo 
eonfequantur fideles , qui funt bis cineribus 
vfuri. 

1. Vt iuuetur Homo id internam humi- 

litatem cor dis. 

ii. Vt benedtCiio colefiis in afttrfa de- 
Jcendity qua firio compungantur & de^s 
peccatis doleant ; cmfider antes per pecca- 
tum hominis & ipfitm terram maledi- 
ctam fiiffe in opere nofiro , &Hos omnes 
in terram & cinerem redituros. 
xii.* Vt hi cineres fint filubre remedium 
ad ajjequendam remifionem peccatorum 
(fr pramhtm vita ater na. 

1 1 1 1 . Vt detur corporis finitas , ad pomi, 
tendam pro peccatis agendam. 

r.VI 


Digitized by 


Google 



it catholico*.vm! S ; 
ar. Vt anima ipfi diuina tutela pro- 
tegatur. 

ti. Vtillaa Domino impetremus qua ad 
ipfius voluntatem petinuss. 
vii* Vt in bono conlianti animo perfl- 
ueremus. t 

Prarterca non minor cft in palmarum <>>»> 
ramis benedicendis fuperfticio, quum 
& Romana Ecclelia Deus rogatur y vtge- 
fiantes bos ramos. * 

i . Accipiant protefiionem mentis & 

corporis in fa lutis remedium , & ad gra- 
tiam diuinam obtinendam. 

I I. Vt^ ficut rami virentibus fint folqt ; 
ita frondeant opera noiira virore iuflitia 
& virtutum multarum pulcritudme. 

III. Vt ficut Hebraorum populus ChriHo 
his ramis occurrit , & cum ipfb in ciuita* 
tem Hier» filem intrauit i ita nos bonis 
operibus inflruCli Domino obuiam proce- 
damus , eiufiue_j vefligia fequentes , per 
ipfiim ($r cum ipfb in caleflem Hierufi - 
tem admittamur. 

mi. Vt ficut Chriftus de holleper pafio- 
nem triumphauit , ita <jr nos , (apes hoc 
opus mifericordia animo vohuntes , amore 
ChrtiH accendamur , ad pugnam & ad 
F $ viflo- 


Digitized by Google 



8<f DE DISCRIM. H^Rfir. 

yitiorUm de danone , carne, & mtmJr 
referendam. 

v. J7 in quemcunquc locum importati 
fuerint hi rami, habitatores , Deibeneds- 
ttionem confequanutr&omni aduerfita/e 
fugata, dextera Dei protegantur. 
Eiufdem plane impietatis ea funr, qu z 
de orbiculis quibufdam cereis (quos , i 
figura i m prclla a Pontifice, agnos Da 
appellatis) recenfcs. Verum vt magis 
confpicuafit Romana: ecclefiae idolo- 
latria, Pontificis veftri profanos verfus 
aferibam , quemadmodum a Corcy- 
renfi Epifeopo referuntur. Legimus, (in. 
s*n*nimce. quit) Vrbanum quintum tmificem maxi- 
ubT mum a< l imperatorem Gratorum tres 

v&7- agnos Det cum ver /ibus infra /criptis, 

Balfsmtu & munda cera cum Chrtfmatis vnda 
(imficiunt Agnuquodmmtu do ttbimagmtm: 
Fonte velut natum, per my/hea, /anShficatum: 
Fulgura de/urfrm depellit: & omne malignum 
Peccatum frangit, vt Chrifli /anguis, & angit: 
Pr agnam /nuatur, fimul & parttu liberatur? 
Dona rcfbt dtgnjis, virtutem deftruit igni*? 
Fortium munde, de fluSlibus eripit vnda. 
pwrtniu.ni- De campanis denique an fandius iudi- 
catis? Audiatur vellet Epifcopus , FuL 
ji tur an tem & benedicitur Campana, vt ptr 

iUtut 



Digitized by CjOCK^Ic 


ET CATHOLICO KVM. 87 

iOius tattum (fi finitum , fideles inuicem in- 
festentur, ad pramium, (fi crefiat tn eis deuo. 
tio fidei: fiuges, mentes, (fi. corpora creden- 
tium firuentur : pr ocul pellantur bofliles ex- 
ercitus , fingor grandinum , procella turbi - 
num, impetus tempefiatum (fi fulgurum tem- 
perentur , infeflaqtte tonitrua (fi ventorum 
fiamtna fitjpendantur : Jpiritus procellarum 
(fi aerupotefiates profler nantur: (fi, vt hoc 
audientes, confugiant ad fanflx matris eccle- 
fia gremium, ante finfla crucis vexillum , 
cui fieflitur omne genu. Haec referre, re- 
futare eft. Nam fi hxc non eft idolor 
latria, magna profe&o profanis genti- 
bus firiniuria, quum gloriam Dei, ad Rom.». 
creaturas tranftulifle , arguuntur. Sin 
vero , vt ante ex lacris literis pronun- 
tiafti , ea vitiorum omnium origo e (l, quod 
fiiritus erroris, fios non filum gratia jpoltet, . 
fid alibi quam in ecclefia , alqfque^j medijs , 
quam Cbrifius inflituit,falutem quarere do. 
cet^ ide omnino confeqditur, non efle 
n^Pbjfi pietatem & probitatem , in 
Pontifice, clero & Monachis veftris, 
defideremus. Nam quemadmodum 
gentiles &a lapientia & Iudxi lege 
Mo/aica male intelleda, &: /uorum 
F 4 ope- 


Digitized by Google 



tt DE DISCRIM. HjERET. 

operum meritis, Sc humanis commen- 
tis confifi , traditi funt in reprobum 
(enfiim: fic fanc Pontificijs do&oribus 
contigifle res ipfa docet. Nihil enim 
tam praeclaru,tam lingulare Sc Chrifto 
proprium, quod fine Dei verbo* veftrn 
ceremonijs, cum fummain Chriftum 
contumelia non arrogetis. Nam often- 
de fi potes cx (acris liceris& orthodoxo 
Patrum conlenfii , nouam illam reli- 
gionem (qua aquam luftralem, cereos, 

* i»- palmarum ramos , cineres, agnos Dei, 

MedmUn. campanas , templa , domos priuatas, 
T^apT" cn(es Sc reliqua confecratis) a Chri/io 
*■ inftitutam,aut tanquam falutis media, 
ccclefiae mandata , Sc pretrofo ipfius 
(anguini aequata ? Sin vero id praeftarc 
nullo modo potes, agnofee errores vc- 
ftros, veritati cede,& define Ecclefiam 
Romanam, a pietate Sc pfobitate tam 
prolixe commendare. Verum, vtveia 
Dei gloria Sc EcclefiSe Romanae tu»i- 
tudo clarius etiam patefiant , reflua 
quae adiungis perpendamus. 

*C0STI-r 


Digitized by 


Google 



IT CATHOL1CORVM. $f 

COSTERVS. 

L o N G e alij funt fruCtus do&rinae 
Catholica: , quae reddit homines 
manfuetos , humiles , caftos, fbbrios, 
obedientes, virtutum omnium & per- 
fectionis fe&atores*, replet monafteria 
monachis & virginibus, folitudme* 
anachoretis, vrbes probis & bene mo- 
ratis ciuibus. Solent enim Catholici 
doCtores frequenter auditores fuos ad 
poenitentiam, adlacrymas, ad perfe- 
ras falidafque virtutes, ad martyrium 
denique incitareificuti e contrario har- 
retici ad difeordias, ad feditiones, ad 
bella, ad fanguinem effundendum, 
faces alacriter fuis praeferre. Antequam 
Romanum imperium , defertis idolis 
ad Chriftum fc aggrcgafTet , quum ef- 
fent multa Chriftianoru millia, qui vi 
atque armis debellatis gentilibus, reli- 
gionem Chriftianam inducere ac con- 
ftituere potuiffent , maluerunt tamen 
profundendo fanguinem fuum crude- 
liter occumbere; quam, fanguinem 
aliorum effundendo, gloriose regnare. 
Porro Catholicos pia qua:dam haereti- 
F f eorum 


Digitized by Google 



pQ DE DISCRIM. HAERET. 

eorum mifericordia , defideriumque 
conuerlionis tenet: illi contra nomen 
noftrum funditus deletum atque ex- 
ftinCtum cupiunt. Catholici a concione 
redeunt compuncti corde , tundentes 
peCtora fua , aliorumque peccata ge- 
mentes , quemadmodum Propheta 
Iona &c D. Petro condonante conti- 
gifle nouimus. Illi contra vani, leues* 
fpirantes minarum & caedis difcedunt: 
vt non fit difficile, columbam difcer- 
nerc ab accipitre. Vndc fere homines 
diflbluti & perditi h^refibus Ce dedunt, 
qui parum pietati dediti laxiorem vi- 
i.ioii.^.j. uendi rationem adamatunt. Quod 
B.Ioannes Apoftqlus notaffe videtur 
quum de lignis haereticorum differens 
zvtjpfi de mundo funt (homines carnales) 
ideo de mundo loquuntur (carni & mundo 
grata) & mundus eos audit : hoc eft ho- 
mines carnales feCtam vocemque eo- 
rum fcquuntur. Scribit & B.Augufti- 
nus Eufebio, fubdiaconum quendam 
Sapinenfis ecclefiae, nomine Primum, 

. quum , contra maiorum interdictum, 
virgines Deo facras accedere noneflet 
veritus , clericatu motum effc: illum 

ver6 


yGoogle 



IT CATHOLICOAVM. 5>t 

itero graUiter hac rc commotum atque 
irritatum abdu&is fecum duabus fan r 
dimonialibus ad D< natiftas dcfecifTe 
atque rcbaptizatum e fle. 

Gomarvs. 

\T tina m, • Coftere. gratulandi vo» 
V bis hanc pietafem iufta fefe offer- 
ret occafio! fed mores a pietate alieni, 
quos partim do&rina, partim vitx ex- 
emplo inftillatis , reclamant : 8c pro- 
pterea non tam communi hominum 
infirmitati (qua: plus minufve, vbique 
fefe exeritjfed Pontificia: ecclcfixcon- 
fhtutioni aferibi debent. Longe, Inquis 
tdij funt frufltu dottrina Catholica, qua red- 
dit homines manfuetos , humiles , cattos , fi. 
brios ohedientes, virtutum omnium & per- 
fettionis feciatores. Imo vero, quomodo 
quxfii ao&rina Pontificia (quam falsd 
Catholicam vocas) manfuetos reddit, 
aut humiles, qux Pontificis & Epifco- 
porum faftum plufquam Perficum,& 
immanem eorum, in Chriftianis ferro 
flammaque, leui hxrefis fufpicione, 
tollendis, crudelitatem probat ac tue- 
tur 1 quomodo caftos 6c fobrios quae 
: impol- 


Digitized by Google 



Klb.r3.4t 

BdUrminui 
Jb.i. Demo- 
BadlM ca.) 4 - 

Mank.as.91* 

a.Pcus.13. 






'jl DI DISCRTM. HJEIET. 
impollutum conmgij thorum , contra, 
Dei verbum pollutum arguit & in fa- 
cerdotibus fcortatione peiorem docet? 
quomodo obedictes, quae Pontificem, 
contra Chrifti & Petri praecepta U ex- 
empla , omnium mortalium imperio 
eximit: clerum vniuerfum cum mona- 
chis, Regum & Imperatorum potcftati 
contra Dei praeferiptum fubducit: 
quofuis fubitos,pro Pontificis arbitrio, 
a debita fuis dominis obedientia , non 
folum abfoluit, fed etiam minis & ana- 
themate deterret? Denique quomodo 
virtutum omnium fe&atores reddit, 
quum veram virtutum regulam , non 
folum Dei verbum , fed humanas 
etiam traditiones, quibus fruftta coli- 
tur Deus, proponat? Quare qiiod non 
defint apud vos viri probi , id non do- 
drinat veftrar, nec cleri ^ut monacho- 
rum prxlucenti pietati, fed Dei cle- 
mentia: tribuendum , qui in media 
etiam Babylone fuos habet ele&os 
quos inde tandem educit. Repleas (ane 
Joflrina vejlra monajleri * monachis <$• vir- 
ginibus , f an ditate tamen minime com- 
plet. Notae enim funt totius orbis tam 

a ion- 


Digifaed by Google 



IT CATHOLICOR.VM. 5$ 

i longo tempore querelar. Confula ur 
vterque Bernardus , * Clareuallcnfis *De mi*. 
(que inter fandos numeratis) & tMor- 
lanenfis; Iliadem quandam impietatis *• 
monachorum Sc facerdotum explica- 
bunt. Et vt Benoncm, Petrumque dc 
Aliaco, cardinales, aliofque Pontificios 
feriptores quam plurimos prartermit- 
tam , audiatur vel vna Francifci Pici p< 
Mirandular comitis ad Leonem Pon- 
tificem querela iufliflima; Apud plerof 
quc-j religionis nofira primores , ad quorum 
exemplum componi atquc~> formari plebs 
ignara debuijfet, aut nullus, aut certi exigunt 
Dei cultus , nulla bene viuendi ratio atque 
sn$titutio,nuHus pudor ,nullamodefiia: Iufii - 
tiavel in odium vel in gratiam declinauit : 

Pietas in fuperjlittovtm pene procubuit. Et 
paulo poft, Nofira vero & in (aeras ades 
fit irruptio & ab illis etiam (proh pudori ) 
foemina abiguntur ad eorum libidines ex- 
plendas, & meritor ij pueri a parentibus com- 
modantur & condonantur his (qui ab omni 
etiam corporis conceffa voluptate fefi imma- 
culatos tuffodire deberent, bipofiea ad fiteer- 
dot iorum gradus promonentur , atatis fiora^s 
exoleti. Non igitur miremur (i deicrant dr 


Digitized by Google 



54 ® E DISCRIM. H-*RET. 
falso fi noffe vtrumque furorum Uterorum 
iniirumentum profiteantur : quoniam nec 
. quid citu nomen fignrficet , pernoture. Kjrfc 

memini puerum quendom in Eptfcopi locum 
a fatum, qui , quoniam Uteros penitus ignora- 
bat, per iocum dum rogaretur an magnos pro- 
grejpu feciffet in dtfitplmis ? rejpondtt inge- 
nui, 'Hpndum fe didici (fe exordium eius ora- 
tionis, quam de more facer dotes profari folent 
facra fatturi: noui & qui annuos fiaerdotq 
pecunias, commendatas eorum fidei , fiurcif 
fimis voluptatibus & impendant & impen- 
dijje g/orientur. Quamobrem ex hac 
ingenua fummi inter Pontificios viri 
querela latis apparet veriflime Adria- 
num fcxtum Papam in ftpiftola ad 
«“W73- p r j nc jp C 5 Ele&ores confeflfum , a curia 
Romana procefitffe hoc malum , dr inde cor- 
ruptionem in omnes inferiores emansffcs. 
Quod pluribus etiam teftimonijs 8c 
argumentis, ante annos viginti duos, a 
Claudio Efpcncsco , inter Pontificios 
theologos do&iffimo, declaratum eft. 
in epift. ad Tit. i . Nam quod ais , So- 
lere catholicos doflores , auditores fuos ad poe- 
nitentiam, ad lachnmas , ad perfeSlos JoU- 
dq/que vir tutes, ad martyrium denique inci- 
tor e.* 

Digitized by Go6gIe 



fcT CATHOL1COR.VM. 
i#t: imo vero contra, inquam, ad fu- 
catam poenitentiam >quae non Dei ver- 
bo, fed hominum placitis fuperftitiosc 
conformatur. Eoque nec aa veras vir-, 
•tutes exftimulant, fed ad externam & 
inanem pietatis fpeciem : quam gra- 
phice ddcribit Apoftolus, Itaque- ( in- toU 
quit) fi mortui efiis cum Chrijlo ab elementis 
mundi ^ qui^ vt viuentes in mundo , ritibus 
oneramtni, ne attigeris jteque guftaris,neque 
contremaris ? qua omnia ipfo vju pereunt ex 
mandatis & do6lrmis hominum , qua ratio- 
nem quidem habent fapientia in cuitu volun- 
tario & fummifione animi , & tn eo quod 
corpori non parcant. Atque huc pertinent 
Pontificiae poenitentiae praefcriptiones, 
quae non Dei imperio , fed Ponti- 
fici? voluntate diriguntur : vt vel ex 
Chriftianis tuis inftitutionibus appa- 
ret. Siquidem praefixa Gregorij xin. 
pontificis epiftola toties debitam an- 
norum viginti poenitentiam remittit, 
quoties quis alterum ex eo opere quic- 
quam docuerit. Haec fcilicet eft poe- 
nitentia: veftrae prae flantia! haec pietas 
Angularis , qua Pontifex pro arbitrio, 
in Chrifti vnici legiflatoris &confcien- 

tiac 


Digitized by Google 



jg »B DISCRIM. HJERJSt'. 

tix Domini munus irrumpit & verum 
Dei cultum adulterat ac perucrat. 1 
Omitto auricularis confeflionis nor- 
mam & vfum, quo cadas aures pollui- 
tis, & tenellis ac lubricis animis volu- 
ptates & (celera ignota foedi flimis 
quaedionibus indillatis . Aded enim 
impudenter inaudita & nefanda quae- 
que libidinum & facinorum monftra, 
i Confefloribus vedris ( quorum ora 
fanda efle debebant) in confedione 
auriculari inquiruntur & explicantur, 
vt de ijs fine fummo horrore cadus 
pius animus cogitare non poflit. Ac 
propterea hanc confeflionis veflnr do- 
drinam & exercitationem merito om- 
nium vitiorum magidram appellare 
poflis. Negas Codere? Ad conhtentes 
vedros prouoco; &: , vt illi pudore ali- 
quo fortafle fileant, Poenitentiale Ro- 
manum & Burchardi Wormatienfis 
Epifcopi decretorum librum xix. (quo 
auricularis confeflionis inquirendi for- 
mula; prarferibuntur) confule, & verif- 
fimum comperies. Praetereo indig nam 
illam rerum facrafum nundinationem 
&Simoniam,qua quorumuis icelerum 

impu- 


Digitized by Google 



♦ 

«F 

n 


t 

i 

i 


ET CATHOLICO rVm^ 9"f 
impunitatem certo praefcripto pretio 
diuenditis: & hac ratione non tam fe- 
neftram , quam viam latifllmam , ad 
omnium vitiorum licentiam, aperitis. 

Extant enim recufi fepius de hoc argu- 
jiientoEcclefi? Roman? libri, infcripti, 

T. axa cancellari & apojlolic a .• deinde,T axx 
(hera penitentiariaApoJlolica: quibus certa 
fingulis (celeribus redimendis pecunia 
pradcribitur. Qua de re fruftra fepius 
prudentilfimi Reges & Imperatores 
editis fuis, vt vocant , Grauaminibus 
conquefti funt. Quamobrem animad- 
licrtis omnino , quales fint dodrinae 
Pontificiae frudus, quales dodores, 
quam procul a reda virtutum verarum 
inftitutione (educant. Et fand vt vel 
maxime ad veras perfedafque virtutes 
interdum auditores incitarent, eorum 
tamen irritus eflet conatus : quod im- 
prudentes auditores in vitam fepius, 
quam in dodrinam oculos defigant. 

De qua re gramter &c iuftiflime in con- * 
cilio Tridcntino Bauariae ducis legatus 
conqueftus eft totidem verbis, £ua Jnvi. sa* 
morum turpitudo in clero, vehementer pffin- biaSo! ' 
dif imperiti populi animos, tantopere vt fi 

G cerdo* 


Digitized by Google 


58 DE DISCRIM. HiERET. 
cer dotium vna cum facerdotibm , doBrinam 
vna cum doBoribus execretur , diri (que de- 
mutat. Praeterea quod aduerfarios ve- 
(Iros eo nomine accufas , quod ad di - 
fcordias , ad J editiones , ad btlU> ad fangui- 
nem effundendum facem alacriter proferant: 
in eo profe&d Pontificios Do&ores, 
monachos, Iefuitas, imprudenter de- 
fcripfifti. Quod vt probem, noh colli- 
gam infinita, quae hiftotiae veftraefiib- 
miniftrant , exempla Imperatorum , 
Regum, Principum, qui a veftris mo- 
nachis, facerdotibus, ferro aut veneno 
patrum & noftra memoria necati lime: 
omittam ab ijfdem turbata regna va- 
ria: hoc verd tantum abs te quaero cur 
cdi&o regio Iefuitae tanquam Chri- 
ftiani orbis peftes Gallia nuper eie&i 
fint? reliqua praetereo, quia nihil tam 
copiose ae Iefuitarum fa&ionibus &C 
crudelitate a medici poteft, quod non 
clarius omnium mortalium animis 
• contineatur. Itaque quod, de prifea 
Chriftianorumjpietate fubijcis, eos ma- 
luiffe fanguinemjuum profundendo crudeli- 
ter occumberem , quam fanguinem aliorum 
effmdendo gloriose regnare id reucra a mo- 
ribus 


Digitized by Google 



CATHOUCORVM. 55 

tibus veftris alieniffimum e(Ie docent 
Romanorum Pontificum in bello fa- 
cto accendendo & in plurimis impera- 
toribus oppugnandis furor. Idem dc- 
monftrat multarum myriadum in Bel- 
gio , Anglia , Gallia , religionis ver* 
odio exquifitiflimis tormentis trucida- 
tio. Itaque frontem perfricuifti , Co« 
ftere , quum addis, porro Catholicos pia 
quadam horeticorum mifericordia dejide- 
tiuriiquz-j cOnuerfionis tenet. L-aChrymae 
crocodili/ fed quae prudentiores, non 
facile inelcabuftt. Viget enim Concilij sesr.it. 
Cdftanticnfis apud vos de fide harred^ 
cis non leruanda decretum: fic apdd 
omnes illius . memoria. Adeo vt noa 
immerito HUffi & Hieronymi Pragen- 
fis , & multorum noftris temporibus 
vcftigia, prudentes deterreant. Ac pro- 
pterca vere mones, Non difficile eje,e» 
hijce , columbam difiernere ab accipitre 
Verum de laxa viuendi ratione fruftra 
expoftulas. Nam fi ea demum laxa & 
difioluta eft,qua: a verbi diuini vinculo 
feluta diffluit, ftri&a contrit, quae eo 
rcgitur 5 nihil veftra viuendi ratione dif- 
folutius eile perfpicuum eft. Nam 
G i quem- 


Digitized by Google 



IOO DE DISCRIM. HitRET. 

queraadmbdum Baalis facerdotcs non 
e 6 fai)&.iprcs extiterunt, quod in cultu 
..Reg.i8.rf. p uo p c i nc i(l er ent cultris & lanceolis, 
donec perfunderentur fenguine ; fic 
nec veftris maftigijs Sc monachis «?«- 
CoU ' I J- Sia illa & affli&io corporis , ex arbitrio 
humano,, ad cultum Dei inftituta, /an- 
ilitatem conciliat : fed fupcrftitionem 
eorum detnonftrat. Imqye, Babylone 
veftra exeuntes,audimus & ample&i- 
gj. j... rnur Paulam praecipientem ; In Ubertate 
' J ' igitur > qua Cbriftus twliberauit ptrtfatc-j 

& ncj> } contrario implicamini feruitutis 
iugo^Crjantum ne ubertatem detis in ce- 
cafionemjarni. Audim,us& obferuo/nus 
Mrnh.ij.». phr^mji docentemi^jbft me colunt 
docentes dattrinas , qua funi mandata ho- 
minum. Eoque dc aiuinoiudicio certi, 
veftrum prori udicium m.inijne formi- 
damus. ; . 

Capvt VII. 

Quare expenla iara antithefi fexta, 
feptimam quoque, guam paflim incul- 
cas, percurramus paucis s^quia in fecun- 
da controuerfia pluribus erit pertra- 
ctanda. Ea autem eft fucceflionis di- 
uerlitas,qu ani hac ratione deferibis. 


Digitized by Google 



ET CATMOLICORVM. 


IOI 


COSTERVS. 

N v l l a m prorfus inuenias (c- 7-am*w» 
<3:am , cuius origiftem poliis 
per continuam & non inter- 
ruptam lbcceflionem ad Apoftoios 
Chrifti reuocare , fed noti funt om- 
nium fe&arum principes & archite&i. 

Ariani fuum cfle dicunt Arium, No- a*™™™-» 
uatiani Nouatum fuum ia&anj: , Lu- contraAl “ n ' 
therani au&orem & parentem fuum 
Martinum Lutherum cfTe cofirmarw, 
atque ita de reliquis omnibus, quot- 
quot vllo vnquam tempore haereles 
viguerunt. Eft enim proprium haere- 
ticorum omnium , vc Apoftoli tradi- 
derunt, *fegre?are k_j, f exire ex nobis. ’»■ 

* aij cedere a jide , * afferre noua prater illud, >ioh.j.ip. 
quod accepimus: quod quidem adeo ve- * 
rum eft, vt nemo haereticorum vel vni- 
cum hominem potuerit hactenus .pro- 
ducere, qui ante tempora fui haerefiar- 
chae per omnia fenferit & docuerit, 
ficut iple lentit ac docet. Ia&ant qui- vm«nt.Lmn. 
demomnes,etiam il!i,qui capitali odio h^S .?™* 5 
inter le diflidcnt,Cliriftum & Apofto- 
losj fed quo ordine, quave fucceftione 
G 3 docftri- 


Digitized by Google 



JOl DE DISCR1M. HJERET. 
do&rinam fuamab Apoftolis accepe- 
rint, demonftrare non poliunt. quare 
coguntur fere e<y confugere vt dicant 
ecclefi amante fua tempora, vel nul- 
] am fbiflo (vc de Donatiftis refert 
c '"' Auguftinus) vel ifiuifibilera & fua por 
tiilimum opera e tenebris in lucem 
vocatam: quod non fine inligni Chrifti 
optimi maximi contumelia Luthcrani 
noftra tempeftate , palam profitentur 
ac prae fe ferunt. Alij ad antiquos hae- 
reticos fuam do&rinam referunt , vt 
quidam Anabaptiftae ad Manichaeos, 
& hi ad antiquilfimos Simonis mugi 
dilcipulos. Sed vt nullus eft Harc/iar- 
cha,qui non aliquid veteribus motum 
magiftris acceptum referat} ita uuWus 
eft, qui'-non fit noui aliquid commen- 
tus: fic vt tot haerefes fint & lententia:, 
quot capita. 

Gomarvs. 

A/j agnvm caufae Pontificia: fub- 
fidium in fucceflione fitum exi- 
ftimas : venim fi quis rem ipfam non 
obiter & quafi per tranlennam fed pe- 
nitius & accurate intueatur ac ponde- 
ret, 

^ -f 


Digitized by Google 



IT CATHOLICORVM. W$ 
rct , confeftim apparebit eam quam 
Scriptura commendat fucceflionem 
non veftra: , fed noftrae ecclefiae , tri- 
buendam. Nam quum duplex in Ec- 
cleiia laudabilis fit fucceflio , vna do- 
ctrinae Apoftolicae: altera minifterij Ec- 
clefiaftici : & vtramque nobis compe- 
tere, iam fiepius ab orthodoxis demon- 
flratum fit, lane inique facis, quod le- 
dis nos aggregas. Etenim aodrina: 
puritatem ex fandorum Prophetarum 
& Apoftolorum literis grauiter copio- 
feque noftri probat, & in huius operis 
tui examine comprobabo. Quare non 
lblum infignis calumnia eft, quod ais 
Lutherani tutiorem & parentem Juum 
Murtinum Lutherum ejje confirmant , led 
etiam falfi abs tc conuincitur , quum 
ai sjafiant quidem omnes ChriHum & Apo- 
Holos; quomodo igitur audorem fuum 
Lutherum efle confirmant ? Eft fan£ 
proprium haereticorum omnium fe- 
gregare fe, exire a nobis , dilcedere it 
fide : hoc enim Apoftoh tradiderunt, 
fed de vera ecclefia & dodrina, rion de 
vitiata , qualis veftra. Nam vt mere- eelmi 
trix fieri poteft ciuitas fidelis: fic ab ea 
G 4 tum 


Digitized by Google 



Mattfi. y? 

JJ .& 16.6* 


Difiinft-ip. 


104 DE DISCRIM. HAERET, 
tum temporis dtfcedendum eflc, non 
folum facrartun licerarum mandato, 
fed etiam Apoftolorum & Chrifti ex- 
emplo demonftratur. Verum, ne fine 
ratione loqui videaris ,»argumcntum 
adfers, ut tu quidem putas adamanti- 
num & palmarium? vt vero orthodoxi 
cenfent plane vitreum ac fragile Js>W, 
inquis, adeo certum eft , vtnemo haeretico- 
rum vel vnum hominem potuerit ha&rnus 
producere, qui ante tempora fui hnrefiarchx 
per omnia fen ferit & docuerit,ficut ipfe fentit 
ac docet. Hoc mirifice tibi placet Co~ 
flere: vnde pafiim toto hoc opere idem 
reperis & aduerfarios eo pancratice 
prouocas. Sed producimus tvb\ GVmfti 
& Apoftolorum conienfum, omni ex- 
ceptione maiorem. Si folusChriHus au- 
diendus eft (vt inquit Cyprianus, & dem- 
ereto Pontificio infertum ac (ancitum 
eft) non debemus attendere, quid aliquis ante 
nos faciendum putauerit , fed quid primus 
qui ante omnes eft , fecerit. T^eque enim ho- 
minis confuetudinem fequi oportet , fed Dei 
veritatem , quum per Epiam prophetam lo- 
quatur Deus & dicat, pnecaufa colunt me, 
mandata & dottrinas hominum docentes . 

Peinde 


Digitized by Google 



EY CATHOLICOSLVM. 10J 
Deinde verd Irenaeum , Cyprianum, 
Bafilium, Auguftinum,c*tero(que or- 
thodoxos Patres teftes adducimus, 
quatenus cu facris literis confentiunt. 

Quam conditionem i pfi met Patres & 
decreta Pontificum Romanorum prx- cntum* 
fcribunt. Quare non eft quod purioris e^soio'*, 
do&rina: fhcceffionem in nobis defi- nolimtis * aic * 
Merdis. Ad fucccffionem vero minifterij 
Ecclefiaftici qut>d attinet, fiquid apud 
vos re£h,id noftri habent; fi quid praui, 
id ad normam Apoftolicam, ex officio, 
reformarunt. Nam Ioannes Huffus, 
Hieronymus Pragenfis , Lutherus, 
Swinglius , Oecolampadius , Bucerus, 
carteriquc reformata: Ecclcfix antefi- 
gnanij aut do&ores fuerunt apud vos, 
aut ecclefix miniftri: quibus in ecclefia 
& fchola facras literas docendi & erro- 
res refutandi munus fuit demanda- 
tum. In quofic verfati funt, vteccle- 
fiam, quxiugo pontificio premebatur, 
in lucem clarius produxerint & auxe- 
rint plurimum. Nam femper eccle- 
fiam extitifie, non modb ex facris lite- 
ris , fed experientia quoque cdo&i fu- 
mus: vt Catalogus teBium veritatis & hi- 
G s ftoria: 


Digitized by Google 



JO 6 E}E DISCRIM. HAERET, 

ftoriae demonftrant. Caetcriim qua ra- 
tione Ecclefia inuifibilis dici poffit 
loco plenius ex factis literis & ortho- 
doxo Patrum confenfii differemus. 
Intcrim quid ex aduerfo de Romana 
Ecclefia glorieris, attendamus. 

COSTERVS. 

A t ver6 do&rina Ecclefia: Catho- 
lior, ab ipfisApoftolis accepta in- 
tegra atauc inuiolata per tot fecula &c 
aetates aa nos vfq. perucnitrquod enim 
credimus hodie in Ecclefia Romana, 
id maiores noftri anceannos centum, 
«.«.«.«i- id ante annos ducentos , trecentos, 
mille atque adeo ipfis ApoftoVotutu 
temporibus crediderunt. Et quidem 
vfqueadeo eft haec fides & doffrina 
ecclefia: catholicae, vt neminem ha&e- 
ifx 5 '- ' nus aduerfarii dare potuerint,qui illam 
f. 5 .o P .«. vel excogitant, vel mutant, vel depra- 
uarit. Hanc incorruptam dodrinaepet 
tot annorum aetatumque fpatia ad po- 
Fauftoiib.^. feros propagationem, veteres illi ao- 
dores * Irenaeus, t Tertullianus, *Cy- 
w&nouf’ prianus,* Origines, t Eufebius r * Epi- 

t£i>.*.cniwphanius,* Auguftinus, t Optatus M 
jnDonarift* , „ 


Digitized by Google 



ET CATHOLICOR.VM. I07 
leuitanus tanti fecerunt, vt irffea certiA 
finiam verae ecdefiae cognofeenche ac 
demonftrandse notam conftituerint. 


GoMARVS. 

T nani j &c (blita veftraia&atioeft, 
* quam Centuriae Magdeburgenfes& 
varia concilij T ridentini examina mul- 
tique viri do&iflim i refutarunt, & nos 
pro modulo. Symbolam noftram , in 
fecunda huius praefationis parte &. in 
controuerfia dc ecclefia, ad Babylonis 
fundamenta febuertenda & ad Dei 
gloriam illuftrandam , conferemus» 
Interim vt e plurimis pauca tantum 
attingam & Pontifici^ religionis arcem 
petam: quis ante Bonifacium o&auum 
Papam , docuit fubejje Romano Pontifici 
omnem humanam creaturam, omnino ejje de 
necef itate falutis? Quis ex tota veteri ec- 
cleua vnqua afleruit, imagines Chrifti, 
eodem cultu cum Chrifto* adorandas: 
vt cum (andisveftris doloribus Tho- 
ma Aquinate & Bonauentura Cardi- 
nale docetis? Qms veterum lanceam, 
crucem ligneam , fpem falutis vocauit 
&inuocauit?Quis veterum campanas, 

cereos 


ExtrtuajMtt. 

co mun-lib-i. 
de maiori», 
te cap.i. 


Suma Theof. 
par,3^pi.a5v 


Digitized by Google 



I08 DE DISCRIM. HjERET.’ 
cereos, cineres , aquam, ramos , mo»r 
veftro, tanquam falutis organa, confe- 
crauit ? Summam praeterea Romanae 
ccclcfix cum orthodoxis Patribus &: 
iriter vos diflenfioncm, in tranatu dei 
Ecclcfia, prolaturus fum : vt arrogan- 
tem & perpetuam gloriationem vc- 
ftram, rei veritate, humiliem. Quare 
fruftra de fucceflione veftra gloriaris. 

In qua licet Patres orthodoxi aliquam 
cfle notam conftituerint , ante quam 
publica in ccclefiam Chrifli inuedfca 
e flet apoftafia & tyrannis , id tamen a 
noftris temporibus & ab EcclcfixRo- 
manac calamitate, alienum eft. Imo, fi 
haec certiflima verae ecclehxnota efi, 
confequitur neceflario, Romanam ec- 
clefiam non efle veram Chrifti Ecele- , 
diam; quum maiorum & Apoftolorum 
do&rinam & fucceflionem corruperit 
varijs modis : vt , in controuerfia- 
rum difquifitione , plenius ac planius I 
conflabit. 

Caevt 


Digitized by Google 



ET CATHOLICOB.VM* lOj> 


Capvt VIII. 

Quare ad o&auam antitheiln, qux 
i contrarijs haereticorum & Patrum 
an&orum ftudijs confiflit , progre- 
liamur. 

CoSTERVS. 

O M n i v m haerefium parens ac * ABtithe& - 
procreatrix fupcrbia,atic aliud £n' 
id genus peccatura eft. Mater 
omnium hareticorum (inquit Auguftinus) iib.ihift.Eai. 
fuperptaejt. Simon magus (Act.8.; dice- Hom.27.in 
bat fe efle aliquem magnum, Arius &: Iohan * 
Nouatus quum ecdefiae principatu,- 
cuius cupiditate ardebant(ille Alexan- 
drinxjfic Romanae) potiri non poflent, 
pcrnidofiflimos errores & h^refes funt 
commenti, vt nomina fua, virtute ob- 
fcyrji, infigni {celere , ad memoriam 
fcmpiternam -propagarent. Lutberus 
in difputatione kipfica, de mutatione 
religionis ^ fc excitata, 'Hecfut, inquit, 
propter Deum carpit res i fla , neque propter 
Deum finietur. Pe veterum haeretico- 
rum ambitione 5 libidinibus & volu- ' ^ 

ptatibus (cribunt S.Petrus , ludas Ep.^*!** 

Apo- 


yGoogle 



ii O DE DISCMM. HJSREtC 
Apoftolus , Demutationes ctntanmmt & 
audaces (iri placenta , mueUatcm blafbhe. 
martj & c. 

Gomarvs. 1 

Q v je de Haereticorum origine 
commemoras , controuerfia a- 
r?nt: &ij(dem argumentis, Paparum, 
non veritatis, fed fuperftitionis Si hat- 
retium fcholam effe , demonftramus. 
Nec enim aliunde Pontificum domi- 
natus & do&rinar peruerfitas, qu^m ex 
fupcrbia , auaritia 8s libidine eorum 
promanauw. Teftaritur id non feium 
grauiflima! orthodoxorum rationes, 

- Ked multorum etiam Ponb&oorutn 
fcriptorum confenfus, vt fuis Yoeisap- 
parebit. Ac proptcrea Verius longe 
pontifices Romanqs Simoni mago, 
Nouato & Ario (quorum veftigia in- 
fequunturj copulafles * quam veritatis 
& Dei amantem Lutnerum. Nam 
quod ei afpergis maculae, vt a vobis 
confi&um cft: fic refpontionem lon- 
giorem non meretur. Sed fuerint (vt 
fingitis) haec Lutheri verba , mentem 
tamen illius mala exponis fide: quum 

eanon 


Digitized by Google 



ET CATHOLICORVM. III 

ea non de fuo , fed de Pontificiorum 
Audio protulerit : quivt indulgentia- 
rum nundinationem, non Dei (cuius 
verbo repugnant) led auaritise gratia 
Lnftituerant; fic eodem animo propu- 
gnabant ; qua de re Reges, Principes, 
Imperatores, & infiniti alij fuis ad con- 
eilia (vt appellarunt) Grauaminibus 
libere & grauiter f$pius conquefti funt. 
Deinde graphica illa haereticorum ex 
lacris literis defcriptio , Dominationes 
contemnunt audaces^fibi placentes , , maie- 
JUtan blafthemant , nullis mortalium 
magis conuenit , quam Pontificibus, 
Cardinalibus, epilcopis, presbyteris, 
monachis ; Iefuitis. Quaenam enim 
maior effe poteft arrogantia & domi- 
nationum contemtus, quam (e to cum- 
que ordinem Ecclefiafticum,magiftra- 
tus imperio «eximere : dominationes 
omnes fibi fubijcere: Principes, Reges, 
Imperatores, religionis fpecie , ad pe- 
des ofculandos detrudere : conflantes 
in officio & Imperatoriae & regalis ma- 
ieflatis fliae memores, >pro arbitrio, de 
iolio deturbare , & fubditos eorurtv £ 
debita luis dominis , diuino iute, obe- 

dien- 


Digitized by Google 



114 , DE DISCRIM. HAERET, 
dientia , anathematis fulmine prohi- 
bere : fummam denique* & (vt in rc 
barbara barbare loqui foletis) plenariam 
in omnes potefiatem (ibi arrogare? Agno- 
(cis, opinor, hic vi uos Pontificum co- 
lores, & dominationum contemtum, 
& conculcationem intolerabilem, pri- 
fcifque temporibus inauditam. Nec 
dominationes folum contemnunt, fed 
etiam , quod fummum fuperbiar fafti- 
gium cft, ^nullo mortalium fua (celera 
oift 40.C si reprehendi pofle affirmanti Si Papa 
**** (inquit ius Pontificium) fua & fraterna 

flutis negligens deprehenditur inutilis ac re- 
mffus in fuis operibus $‘tnf per a bono taci- 
turnus, quod magis officitfmfa omnibus: 
nihilominus innumerabiles populos caterua- 
tim fecum ducit primo mancipio gehenna, 
eumipfo plagis multis in aternum vapulatu- 
rus: huius culpas redarguerPiftic prafumit 
mortalium nullus ; quod cunttos ipfe indica- 
turus k nemine e fi indicandus : nifi depre- 
hendatur a fdedeuius. Nunc ver 6 con- 
ferto cum hac Pontificum Romano- 
rum infolentia facrarum literarum & 
Diftij.can. Chryfoftomi (cuius (cripta pontificum 
fiotfenai. decretis confirmata funt) iudicium. 

Pote- 


Digitized by Google 



ET CATHOLICOR.VM. 1 1 J 

Poteflatibus (inquit) ex debito obedire de- 
lent . Ojlendens quod ifia imperentur omni- 
bus & facerdotibus & monachis, non filum 
ficularibtu , id quod Jlatim, in ipfi exordio, 
declarat, quum dicit • Omnis anima potejla- 
tibus juper eminentibus Jubdita fit; etfi Apo- 
Jlolus fis, fi Epangelifia ,fi Propheta, fiue^t 
quifquis tandem fueris : neque enim pietatem 
fiibttertit ifia fiubieftio. Quid hic obfecro 
excufationis praetendis? . 

CoS T E R V S. 

/^ontra vero ficut Apoftoli (qui 
(anguine, fecundum Chriftum, 
ecclefiam fundauerunt ) admirabili 
virtute praediti fuerunt: ita in illuftrio- 
ribus illis Patribus Sc do&oribus, qui, 
in palcendo grege dominico, Apollolis 
fuccefferunt, Angularis vitx fan&imo- 
nia eluxit. Admiramur fummam in 
Auguftino & Gregorio humilitarem, 
incredibilem vi&us cultufque afpcri- 
tatem in Hieronymo, Bafilio, Nazian- 
zeno , Chryfoftomo ; Angelicam in 
D. Thoma & Bernardo caftitatem. 
Neque quifquamcft inter fan£tos cc- 
clefia: patres, qui non, vt do&rina cru- 
H dire,' 


Conamen* 
Rotn.i j. 


Digitized by Google 



Iob.t.*>. 


144 DE DISCRIM. MAERET, 
dire, ita lingulari aliqua virtute excel- 
lere & alijs prarlucere conatus fuerit. 

Gomarvs. 

Cicvt Iudaros, Abrahamo patre & 
^ Prophetis gloriantes , dodrinx & 
vita: corruptio refellebat : eadem (ane 
ratione , qua: de Apoftolorum 8c pa- 
trum (anditate recenfes, non alid (pe- 
dant, quam vt eo clarior fit veftra im- 
puritas. Nam , fi non efl quicquam inter 
fanclos Ecclefia patres, qui n<m,vtdofirina 
erudire, ita fingulari aliqua virtute antecel- 
lere & pr ducere conatus fit - nece fiario 
(equitur, pontifices , epifeopos, /acer- 
dotes, monachos, Iefuitas veftros, ni- 
hil cum ijs habere commune: quum a 
inulto tempore vix quifguam inter eos 
fit, quin dodrina: & vitae turpitudine, 
reliquos fuperare contenderit: vt ex ijs 
qua: ante propofui & ex iuftis totius or- 
bis querelis confiat. 

Capvt 


Digitized by Google 



et CATHOLICOR.VM. 1 1/ 

Capvt IX. 

Quamobrcm quam iniaue hacc^ te 
explicata Iit antitnefis, prudenti le&ori 
perfpicuum eft : an vero fequens nona 
plu? habeat roboris* videamus. 


C OSTERVi. 


H je. r e t i c i omnes (quemad- »■ 
modum veteres animaduen- % 
terunt) non Patrum, non con- 
ciliorum, rion ecclclix totius, led lolius 
feripturx au&oritatenbadmittunt. Vn- 
de cum iplis in difputatione folis fcri> 
pturis eft agendum ; quas deinde ptt>. 
fuo arbitratu vel mutilant, vel ad lux 
caulx commodum torquent, vel pror-*. 
Ius more Sadducxorum reijciunf.' 
Pleni funj omnes veterum libri illa- 
rum querelarum. Maximinus Aria- 
norum Epilcopus ita dicebat , fi quid de 
diutnis fcripturis attuleris t quod commune 
&l omnibus , neceJJc-j e fi vr audiamus : ha 


Tertullianus 
de prxlcrip. 

lib tr contra 
Fauftu ca 19. 
<. y pr.de vnit. 
EccleC Pe^jui 
<h»nia lib i. 
Epift.a. 


Vide Auguft. 
Iil>. 1 . cornra 
Maximia. 


* vero yoces^ qua extra feripturam funt , null '0 
cafu, a nobis fufcipiuntpr • quum ipfe Domi- 
nas moneat $■ dicat , Sine caufa colunt me 
dolentes mandata & pracepta hominum . 

H a Item* 


Digitized by Google 




II<f DE DISCRIM. HAERET. 

Item , Si afprmaueris de diurnis fcripturu, 
fi alicubi fcriptiUttionem protuleris , nos dU 
mnarum fcripturarum optamus inueniri di- 
fiipnli. Noftrit emporis harretici adeo 
ad (olas feripturas tanquam ad (axum 
adharefcunc , vt fc non Catholicos, 
fcd ab Euangelio , Euangelicos vocari 
velint:quoslibet cum Diuo-Auguftino 
lib.fi.an- in hunc modum affari : Fidetis id vos 
t*u.cap,ij. a g m vt omnis fcripturarum de medio aufe- 
ratur auttoritas, & fuus cuique unimus atu 
Uor fit , quid in i quaque fcriptura probet, quid 
improbet: idefi, nop vt auflorftati fubijcuc- 
tur fcripturarum ad fidem, fidvtfibi /cri- 
pturas ipfe fubijchtt : non vi ideo i Ut placeat 
aliquid^ quia hoc in fublimi auttoritate fcru 
ptftm kgitur, fed ideoreffefcriptum video- 
tur y quia hoc tUi placuit. Hactenus Diuus 
Auguftinus.Neque iniuria hoc faciunt 
haeretici quum ’( Vt beatus Uregonus 
lbquitur) noti cotitntur futs mquifitionibus 
veritatem ajfiquiyfedvr&eresvidcri: hoc 
eft,quodfemel conreperupt, volunt i 
Scriptura dici » non autem iudjfium 
fuum ad fanum fc^ptunc intclle&um 
accommodate: & quia fcriptura char- 
tis mandata patitur fe: quoquo . verfiis 

infle- 


Digitized by 


Google’ 



IT CATHOLICORVM. II 7 

infle&i, deduci, diftrahi, neminem vo- 
lunt praeter illam opinionum {harum 
iudicem. 

Gomarv-s. 

e Patrum & Scriptura: au&ori- 
■*-' tate inter haereticos & ordiodo- 
xos difeeptari, nemini dubium e fle po- 
teft: fedquam re&e, obfccrd , diailc 
litem definis? Voretici, inquis, non Pa- 
trum, non conciliorum, non ecclefio totius, 
fed filius Scripturit autforitattm admittunt. 
Verum confuse agis, Coftere,vt -aliqua 
Contumaciae fufpicione orthoddxis in>- 
• uidiam conflate poflis. Nam quum, iq 
dirimendis religionis controuerfijs* 
duplex fit au&oritas ; primaria , quae 
lummo iudici , fecundaria , quae in- 
dici & tefti conuenit; priorem, Deo in 
Sacris literis loquenti, alteram, ortho- 
doxis Patribus, diftin&e ac fande con- 
cedemus. Quid igitur in hac confcfi 
fione noftra,iufte aefideras? Praefertim- 
quum huius lententia^ non Deum fo- 
lum,ied Patres etiam au&ores habea- Epift . 
mus. Ego (inquit Auguftinus, exeo 
Pontificum decretum,) foteor cbaritati •;£. * ** 
H 5 tu. 


Digitized by Google 



’^I$ £>E' DISCRIM. H.*RET. 

tua , filii eis fcripturarum Ubrif , qui tM\ 
Canonki appellantur , didici hunc timorem 
honoremque deferre j vt nullum eorum trilo- 
rem, fcribendo aliquid errajfis firmi fimi 
credam. Ac fi aliquid in ijs offendero Inerit , 
quod videatur contrarium, veritati , niU 
aliud, quam 'vel mendofium efie codicem, vel 
interpretem non afficutum effi, quod dtflum 
tfi, vul me minime intellexijfe,non ambigam. 
K^Alios autem ita lego, vt* quantahbet fun- 
ditate dodrinaqueprapoUeant, non ideo ve- 
rum putem, quia tpfi ita finfirunt, fed quia 
stnihi, vel perdios arilores canonicos, vel pro- 
babili rationes, quod averi nondiflemia/rt, 
perfundere potuerunt. Hxc Augutfinus,- 
xjtii poftca, Iaeram Scripturam in fummo 
& calefit and or itatis culmine collocatam, 
-affirmat. .Qurire falua, fuo ordine. 
Patrum audoritate , fblam Sacrata 
icripturam, tahquam certam fidei nor- 
mam admittimus, eique quod inique 
vitio vertis, tanquam fexo Salutari ad- 
luTrcfcimus, fuperfirutfi Prophetarunt & 
Apofiolorum fundamento. Ha:c enim ge- 
nuina cft lati&a: catholica: ecclefiar 
x nota: eoque vt veros Catholicos , ab 
adulterinis, noftri diftinguerent Euan- 
gelico- 


Digitized by Google 



ET CATHOLICORVM. 1 1 $ 
gelicorum nomen, fana (ementia , vfur- 
parunt. Quod autem ex Auguftino 
contra Maximinum dc Atianorum 
errore (qui voces qua: excra (cripturam 
funt,nullo cafu (e lufciperc profiteban- 
tyx) adiungis ; nibil omnino ad nos per- 
tinet. Siquidem de re tantum (bilicin* 
profanam illam vocum fuperftitior 
nem , merito auerfemur. Quod reli- 
quum eft , celebrem illam Auguftinj 
in eodem opere (ententiam ampledi- 
mur,vobifque regerimus, Sed nunc (in- 
quit) nec ego J^fanum , nec tu debes Ari- 
minenfe, Unquam praiudicaturus, proferre 
concilium, licc ego huius auEioritatt, nec tu 
illius detingris:S crtpt urorum auRoritatibus, 
non quorumcunque proprijs , fed vtrifque^ 
communibus tefiibtss , res cum re, caufa cum 
caufi, ratio cum ratione concertet. .Nec 
mipus a ratione alienum eft, quod nos 
ijs verbis affaris, quibus ille Mani- 
chaeos, quatuor Euangeliorum aucto- 
ritatem refpuentcs, perftringit , quum 
contrarios illam reliquamque Scriptu- 
ram (aeram , tanti faciamus, vt ea de 
caula, vel te tcfte. Euangelicorum no- 
men ampledamur. Quare quum fum- 
H 4 mana, 


Cont«l Ma- 
xim. lib.j. 
cap-M- 


Digitized by Google 



CoftennEn- 
cKirid. con- 
tro. i. 


X<r.i.i7, 

9 ' 


110 DE DISCRIM. HAERET. 
mam,quam merentur, au&oritatem, 
ijs vitro deferamus, vos vero contra 
mirifici minuatis & ecdcfiae iudicio 
aperte poti ponatis , facile lc&ores vi- 
dent , hanc fententiam, in vos ipfos, 
non immeritd pofle retorqueri. 
enim Scripturis lubentcs nos (irbijci- 
mus , non tanquam regula: Lesbiae & 
inconftanti , vt inique cenfes , fed vt 
certo fidei & vitae canonici : vnde me- 
ritd communi Patrum conienfu Cano- 
nica appellantur. Vos vero hanc Scri- 
pturae au&oritatcm deffahitis earaque 
vobis fubijcitis ac torqueris. Exempla 
dcfideras ? aquam in»ati,aur ligna. in. 
(yluis, eadem opera dceffe , indicares: 
'adcd corruptelis veftris pleraque fciri- 
pturae loca contaminata & ad errores 
vcftfos fucandos indignis modis de- 
torta funt. Nam vt ex infinitis pauca 
delibemus : quomodo obiecro Boni- 
facius odauus Pontifex (acris literis 
nonillufit? Nam qux Deus Jeremiz, 
de mmffterij xpfius officio, quo gen- 
tium Sc regnorum euerfiones conftan- 
ter erat prardicaturus , pronunciauit; 
ca,ad fummam Papa: in omnes Reges 

& Im- 


Digitized by 


Google 



ET CATHOLICO*™. III 
& Imperatores poteftatem , detorfit. 

Eadem iniuria verba Apoftolorum , a P ™ 
ecce duo gL td 'j hic : & Chrifti , fatis e&. 

Item , Connertt gladium tuum in vaginam, 
ita peruertit, vt concludat, vtrumque^j 
gladium ejje inpoteflatdEcclefi*,ftiritualem 
Jcilicet & materialem: fedeum quidem pro 
ecclefia, iUum vero ab ecclefia exercendum: 
illum facerdotis hunc manu regum & mili- 0 

tum , fed ad nutum , dr patientiam facer do- 
lum. Pari fide Papam nullius fubefle 
debere imperio inde probat, quod 
Apoftolus ait, fpirttualis homo iudicatonu 
niaipfe autem a nemine uidicatur. Similes 
lacrarum litcrarum perucrfiones cre- 
brae, in decretis Pontificum & extero- 
Tum Romana: ecclefia: dolorum Icri- 
ptis, occurrunt: vnde luce meridiana 
clarius apparet , quam parui Dei ver- 
bum aeftimcws. Quod vt amplius illu- 
ftretur, omiflo tuo aduerfus orthodo- 
xos prariudicio, quid de Patrum & Sa- 
crarum literarum auctoritate Ponti- 
ficijiudicent,cx te iplo cognofcamus. 

H i Coste» 


Digitized by Google 



DI DISCRIM. HJtRET. 


J ii 

CoSTERVS. 

C atholici magno in honore ha- 
bent antiquas maiorum traditio- 
nes, conciliorum decreta , fandorum 
Patrum (qui , per vniuerfunr orbem, 
Chriftianum populum inftituerunt) 
concordem & confentientem do&ri- 
nam , i quorufh placitis tranfucrfym 
* digitum difccdere nefas arbitrantur. 
Hos magiftros a Deo datos in omni- 
bus audiunt , horum mente diuinas 
literas interpretantur , quum fciant 
ecclefiam eJJLj columna» & firmamentum 
Mwb.1t.17. veri tat is, & eum qui eccleftarn no» audient 
loco Ethnici & Publicani habendam , &c 
item illud concilij H ierofoty tmtani, 
as.i j. »t. Vifum eB fpiritui ftn£lo & nobis , & a fa- 
ri»ai.at. picnte denique ferio prarceptum , 2V& 
tranjgrediamur terminos ant^uos, quos ftb 
' fuerunt patres noBri. 

Gomarvs. 

M ac na profe&d laus cft antiquos 
Patres iuftc honorare, fanda eo- 
rum placita ampledi:fed maior gloria 
cft Patrem caeleftem reuercri, illius 

verba 

♦ 


Digitized by Google 



ET CATHOLICO R.VM. IX j 

verba tanquam amuffim omninboh- 
feruare& omnium mortalium patrum 
iententijs praeferre. Ac propterea du- 
plex in hoc fermonc tuo apparet error, 
iudicij nimirum & profeflionis. Iudicij 
quidem , qubd patrum placita Cano- 
nicis aeterni Patris literis honore exae- 
quas. Itaque patrum do&illimum Au- 
guftinum oppono, Tios, 'm^witfiypriano 
pullam facimus muriam quum eius quafii- 
bet liter as , a canonica diurnarum Scriptura- 
rum auHoritate difiinguimus. Neque tniffl 
fine caufi, tam falubri vigilantia , Canon Ec- 
clefiafhcus conflitutus efi, ad. quem certi pro- 
pbetarum (jr Apdfiolorumlibri pertineant , 
quos omnino indicare non audeamus , & fe- 
cundum quos de coteris literis , vel fdelium 
■vel infidelium, liberi indicemus. Et paulo 
poft, Ego huips Eptfiolo auSloritate^j non 
tenebr, quia Uteros Cypriani , non vt Canoni- 
cas habeo , (id eas ex Canonicis con fidero, (jr 
quodioijsdiuinarum Scripturarum auffori- 
tati congruit , cum laude eius accipio : quod 
autem non congruit , cum paces eius refiuo. 
Sed ne fine ratione loqui videaris, ad- 
ducis quatuor Scripturae (aerae teftimo- 
nia, quibus vefiram de Patrum au&o- 

ritate 


GotmGt» 

focnd liUt. 

cap.fi' 




Digitized by Google 



H4 DE DISCMM. «TiERET. ’ 
ritace fententiam firmare ftudesr ^no- 
tum duo priora quum in prima con- 
trouerfia repetantur , eorum explica- 
tionem in eum differamus locum: re- 
liqua vero , qua: hic tantum recenfes, 
omnind aliena fune. Primum enim 
agnofeimus concilium Hierofotymita- 
num dixiflc, non minus vere quam di- 
ferte , Vifim e H ffiritui fartile <fr netu: 
fcd inde male concludis,omnium con- 
ciliorum eandem efle au&oritatcm. 
Nam quis ferat, ex fingulari exemplo, 
regulam flatui generalem? Ac fane per- 
quam diuerfa eft Concilij Hiero/oJy- 
mitani & reliquorum tatio. Interfue- 
runt enim Apoftolici vu\ , fm^vvlatibus 
Spiritus fan&t donis inftru&i : profue- 
runt etiam Apoftoli, qui perpetuo a 
Spiritu fan&o afflati,aberrorispericulo 
in do&rina fuerunt alieni. Reliqua 
verd concilia, ex ijs hominibus confti- 
terunt, qui errire, labi, decipi , potue- 
runt, vt triftis rerum experientia faepius 
comprobauit. Denique quum Conci- 
lium Hierofblymitannm non fuerit 
vniuerlale, vt hiftoria conuinck, Zc ve- 
. ftri do&ores agnofeunt, non minus eo 

firmari 


Digitized by Google 



ET CATHOLICOR.VM. Itf 
firmari poteft, particularium concilio- 
rum ( quae tamen errare poffe nobifl 
cum agnofeitis) quam vniuerfalium 
au&oritas. Itaque quum nihil ad cau- 
{am veftram,ex hoc teftimOnio fit fub- 
fidij 3 alterum quoque perpendamus, 
quo Patrum au&oritatem , quafi in 
nimma arce collocas. fapiente, in- Pro.i».»t 
quis , praeceptum ne transgrediamur termi- 
nos antiquos , quos pofuerunt Patres noilri. 

Sed nihil efficis Coftere,quum fapiehs 
ille, non figurate de fidei finibus , fed 
proprie de agrorum terminis loquatur 
& Moiis de ea re praeceptum repetat, 

Nec enim haerefim prohibet, fed aua- 
ritiam, qua alieni fines occupantur. Sic 
Bafilius magnus exponit, termines pa- senwmeh 
trum ne moneas y ne cupias proximi agrum. 

Itaque re&e interpres vefter Lyranus, inPn»a». 
ne tranjgrediaris terminos antiquos , occu- 
pando rniufie pojfeftionem vicini tui. Sed 
efto, valeat allegorica ifta interpretatio, 
intelligentur tertnini, non quiuis , -fed 
fecunddm Dei verbum praefixiralioqui 
attendendum ad illud Dei oraculum, 

In praceptis Patrum veli rorum nolite ince- Exedb.a».it. 
dere^igofum lehoua Deus tum in praceptis 

meis 


Digitized by Google 



1 16 DE DISCRIM. HjERET. 

ymb, 15.1. meis ambulate: & ad Chrifti lermoncm, 

w ' quo obi jcicntibus Pharifeis , Quare di- 

jcipuli tranfgrediuntur traditionem finio - 
rum? libere refpondic , Quare & -vos 
tranfgredimini mandatum Dei fer traditio- 
nem vef/ram, (frc. Frujlra me colunt docen- 
tes dottrinas , mandata hominum. Qua re 
iudicij veftri de conciliorum & 
trum au&oritatc errorem animaduer- 
tis : profdfionis vero vanitas (qua vos 
Patres per omnia audire, horum men- 
te diuinas literas interpretari , gloria- 
ris) pluribus in huius operis progrc/Tu 
elucebit. 


Capvt 

Itaque refutata Antithefi nona, de- 
cimam confideremus , qua: in diuerlo 
loquendi modo , confiftit. 

COSTERVS. 

««.Amithdit. * T ^ s t quoque modus loquendi 
1H haereticorum altus,quam catho- 
z><fi«£r. * J licorum. Nam haeretici , qui ftbs 

tuxta nomen fium (vt ait Tertullianus) 
quod credant , eligunt , quando dogmati 
fua proferunt , quali propriam ac pii- 

uatam 


Digitized by Google 



ET catholicorvm'. 117 
uatam do&pnam venditantes,/* fefen- 
tirejic docere , ftefibi videri dicere folcnt. 
Hin® tot Catechifmi, quibus fuaquiil 
que fomnia cxp«iit , fparguntur, ficut 
olira Ariani alias atque alias* fidei pro- 
feffiones identidem proponebant. 

Gomarvs. 

T^\ e haereticis , non laboramur : led 
-■-^quandoquidem orthodoxos no- 
ftrarum ecclefiarum feriptores, in eo- 
rum numero intelligis ac pcrftringis, 
grauiffimam ijs fieri iniuriam,pruden- 
tiores nobifeum vident. Hoc enim no- 
flri in ore habent loquendi genus ,/c 
facra littera docent : ftc Propheta: fic i^sfpo- 
Jioli tradunt. Et fi quando hoc loquendi 
genere,/* Jintio,jic doceo vtantur, non 
jilud. eo fit nomine, ac fi priuatam do- 
ctrinam ( vt inique exponis ) vendita- 
rent; (ed vt fidem fuam ex (acris litteris 
peti tam, ad Dei gloriam & ecclefiae in- 
stitutionem , libere profiteantur. Ac 
propterea fcntentia: fua: rationes , ex 
Dei verbo & orthodoxo Patrum con- 
Senfi 1 > adiungunt ; vt auditores fuos, 
pofC ab humanis placitis (vt apud vos 

(olennc 


Digitized by Google 



1X8 DE DISCRIM. HJERRT. 
folennc cft ) fcda caele Ai bus oraculis 
pendere, doceant. Denique ii qaanJa 
fic fibi videri , aut fefi ita putarem dicant, 
non ea iatione dominae fuac funda- 
menta inderta cfle oAendunt } fed in 
rebus dubijs mode Aiam Aiam tcAan- 
tur. Quis enim apertionem omnibus 
in rebus meritd requirat ? quis vefiro- 
rum dodorum non auerfetur temeri- 
tatem , qua de rebus catlcAibus & r ab 
humana cognitione abfirufis, ita extra 
iacras H teras arroganter Aacqunt , ac fi 
cum Paulo Apoftolo, in tertium vfquo 
caelum penetraffent>& omnia Deimy- 
Aeria peruidiflent i Ac propterca non 
noAri folum, fed ctia Ti,tt{mu$,Viues* 
Sc ante eos fapicntillimi vin ,^Lcc\duc 
Romanae addidi , de ea re grauiffime 
conque Ai funt, vcArorum fcholaAi- 

corum theologiam , turpem eife (&- 
•teuoAojia» pronunciarunt. Cacterum 
quam de Catechifmorum noArorum 
origine allinis maculam, eam Harmo- 
nia earundum & veArum exemplum 
facile diluet. Sed quid dc Pontifidjs 
dodoribus proponis? 

: Go%t£* 


t 


Digitized by Google 



■ tt CATHOLICORVM. II? 

COS.T^RVS. • 

■ jfi * atho lici quum priuatam aut 
-V/ propriam religione non habeant, 
feH communem, vniucrfalem, Catho- 
licam, aliter loquuntur. 5«-, inquiunt; 
credit EcclcJia,itA docuerunt maiores. Hac 
i& fidet Catholica * Obftupefcentibus 
claudi curationem ludaeis, Viri ifraeliu 
(inquit D.Petrus) f#/^ miramini in hoc , a». 5 .h. 
mt nos quid intuemini, qaafipropria virtute , 
aut religione fecerimus hanc ambulare (ita 
enim Graeci legituf ) f)eus Abraham , 

©tot* 7/44^, Deus \ Ucob , &c. qUaifi velit 
dicere j jFecimus ita j non propria fcd 
Communi religione, qua Deui Abra- 
ham, Deus Ifaac, Deus lacob colitur. 
qUam etiam vos ha&enus , fed in vrn* 
ora atque figura , teriuiftis. 

Gomarvs. 

Ais quidem veftros communem, 

***■ vniuerfalem, Catholicam habere 
religionem; verum fecus a nobis antea 
demonftratum eft : &c id ipfum quod 
probationis loco adducis (ctfido&ri- 
nam noftram non lardac) fententiam, 

„ I quam 


Digitized by 


Google 





Orat.diA.9-§ 

St veterum. 


• 1JO DE DISCMM. H^Rir. 

quam probandam fufcepifti peripicue 
euertit. Nam maiores veftri, concilio 
Tridentino, vulgatae verfionis au£boii- 
tatem fanxerunt : tu vero contra' (Vt 
fieri debere cenlet Auguftinus, &: de- 
cretum Pontificum confirmat ) ex 
Grarcis fontibus repurgare ftudes. Ex 
quo omnino fcquitur , tton.quicquid 
maiores iiiftitucrunt probandum, nec 
femper eorum veftigijs vos inhaerere. 
Ac lanc laudabile eflet ftudium tuum 
Coftere, fi cum reda ratione a maiori- 
bus difcedere». Nunc verd, quunvfar 
nam eorum fenteoriam 6c (herarum 
literarum fenfum peruertas, q qid fidei 
Iefuitae mereantur le&otcs iudicent. 
Quod vt melius liqueat , age\?auum 
& Coftcri interpretationem confera- 
mus. Illi dliTifieiar verterunt pietatem: 
tu vero religionem, ita tntm^ ais , Gretci 
legitur. Imo vero Coftere , fi vocis na- 
turam examinare velimCis non religio 
Graxe legitur, fed reda religio hoc eft 
(vtrede maiores verterunt,) fictat, qua 
in Deum iuftitia eft. Religio enim aut 
vera eft aut falfa,de quarum vtraque 
grauiter fcripfit Latinorum Patrum 

longi 


Digitized by Google 



IT CATHOLICORVM. ift 
longe eloquentiflimus La&antius Fir- 
mianus. Quamobrem perperam vo- 
ce <s0a't@6icu> aliter interpretaris : quum 
potius, fiquid in antiqua &vulgata ver- 
ltone libuiflet corrigere, praecedentem 
dicionem potuifTes, ad vitandam am- 
biguitatem, permutare, & Jvra/un y non 
i virtutem fed vim interpretari . Caete- 
rum (vt error errorem trahit) quemad- 
modum, verba Apoftoli corrupifti, fic 
rem ipfam multo indignius peruertis. 

(inquis) velit diceres ^fecimus non 
propria , fed communi religione , qua Dens 
braham, Deus ifaac, Deus lacob colitur. 
Sed quarfo, Coftere, quando vt Catho- 
licos loqui gloriaris, ita credidit ec- 
clefia, ita docuerunt maiores ? Oftcn- 
de, d potes , non propriam, fed com- 
munem & vniuerfalem interpretatio- 
nis tuae religionem. Mifera profe&d 
Pontifici? religionis comprobatio, qua: 
rei, quam firmandam fufeepit, tam di- 
fferte contradicit ! Quis enim tam cae- 
cus eft, vt in tanta orationis ApoftolicaS 
luce, non videat , Petrum non oppo^- 
nere propriam Svvafw , & djTtQeui r ma- 
iorum religioni, fed Dei & Chrifti po- 
I z tentiatf 


Digitized by Google 


\\z DE DISCRIM. HjERET. 

tentix & gratix : vt demonftraret non 
humanum , fed diuinum cflc , quod 
acciderat ? vt do&c Chryfoftemus & 
Theophylaftus exponunt. Idque pa- 
tet ex fcqucntibus Petri verbis , Glorifi- 
Filium fiam tofum: & , btmc cenfr- 
mauit nomen tpftut. Quare hxc tua in- 
terpretatio , quemadmodum do&ri- 
nam rioftram non minuit } fic fcriptu- 
ramcontaminat,&a maiorum ac Pa- 
trum interpretatione recedit. Acpro- 
pterca, quum n e hoc quidem in loco 
(vt demonftrare contendis. Pontifi- 
cios fic loqui , ita credit EccUjia, ita decre- 
runt maiores, hac cjl fides Csmolica) maio- 
rum & Catholicam do0ttma.Tnfecu.tus 
fis , facile prudentes le&ores vident, 
quam parum fidei, dum Patres iaftatit 
vobis tribuendum fit. 

Ca pvt XI. 

Porro vndecimam inftituis antitk- 
fim, in contrario, de maiorum falutc, 
iudicio. 

Cosrl' 


3d byGQOglC 



IT CATHOLICORVty 13 J 

Coste RV5. 

H aeretici, tametfi neminem «.AmitkA. 
damnari a ledicunt, ipfota- 
. meo fa&o , pra: fe conde- 
mnant orbcmvniuerfum.Quum enim 
ex arcanis iacrarum licetarum conflet, 
Vnicamejfe fidem y ficut vnusejl dominus , Eph.4.* 
vnu Bapttlma, vnus Deus dr pater omium: 
&jplanimme liqueat ySinefideimpofibik h*. u.« 
ejje placere X>ft?,neceflari6 efficitur illos 
omnes, qui aliter, atque Iueretici, cre- 
diderint, a beneuolentia & gratia I)ei 
alienos extidlje. Perierunt ergo omnes 
maiores noflri, perierunt omnes eccle- 
fias Caudex Patres & dolores, perierunt 
omnes Chrifti martyres &c confeflbres: 
nec quilquamin cadum alpirauit toto 
orbe terrarum, a primis Apoftolorum 
temporibus, vfque ad illum haerefiar- 
cham,qui nouam fidem, in omnitper 
moria inauditam , inuenit. Sed aiupp 
fimplicitate excufari maiores , quia 
aliter inftituti non fuerunt. Verum 
D.Paulus quum dicit/, (Sint fidetmpofi - h* h.<. 
ty* tjfcflfftre Deo , neminem prorfiisd 
damnatione excipit,,, litte indb£RuH 
I ? fine 


Digitized by Google 



Mitth.if.t4* 

lAtC.I2'4#* 

Mttth.15.14* 


|54 DI DISCRIM. HARET. 

fiuc fimplicem , fiue fedu&um. Quia 
nulla infidelitas qualifcunque , feu Ju- 
daica, feu Ethnica , (eu haeretica (tot 
enim funt cius fpecies) quocunquc 
colore aut pretextu, gehenndnicfFu- 
giet. Deinde viros ingenioliffimos, 
do&iilimos, in diuinis fcripturis ver/a- 
tiflimos, magiftros & Dolores Ecclc- 
&x laudatiflimos (quales per orbem 
vniuerfum, in omni aetate , non pauci 
florlierint) nulla poterit ignorantia, ab 
interitu vendicare, quurti illis clauis 
feientiae & munus docendi commifi- 
fum fit : fed ficut indo&us praeceptor 
grauiori mulda dignuseft, quod, quum 
fit ineptus ad docendum, cathedram 
afeenaat ; ita Dolores errantes, & in 
errorem inducentes , digni funt, qui 
plagis vapulent multis : ficut populus 
caecus caecos duces fequens , ctn plagis 
ySpulabif paucioribus , vapulabit ta- 
men , & cum excis ducibus in fouc* 
am. cadet. 


GomaRvs. 

iTl rave profero crimen cfe, coir- 
^ demnate prae' fe orbem vniucr- 
• ■ fum-. 


Digitized by 


Google 



)fT CATliOLICOKVM. l-tf 
fom: nec leuiuseft, Coftcreyqurid im- 
naeifchribus, id criminis impingis. Etfi 
eWfim haereticorum patrpcinium*fufci- 
pere, nec iure poflim, nec velim ; pios 
tamen Dei feruos, quos hoc nomine 
odiofo, cum reliquis aduerfarijs Vcftrig 
iflubluisyaducrfijs iniuftam accu latio- 
nem t&am tueri veritas & charitas 
Chriftianaiubent. Quarum vtramque, 
indigft&abs te hoc loco violatam, 
comperiri.. Primurtvenim, quaenam ea 
differendi cft ratio^ quod toties tibi 
adurrvis veftram do&rinam effe anti- 
quam- illam maiorum' religiorum, adi 
uer^rioK veftros hjereticos & do&rii 
namreqiurn nouam, quum id in^on* 
«ooeriia maxime verferur? Mala certi 
caufa ynbrt-mel loribus digna firma* 
inontisJNftm quisadeo defipit & com 
tra ntivetitatem hberalisleft, vt id-vqi 
bis largiatur^ * Fruftca tam graues agji 
_ tancux controucrfiae ; 1 -frurfra tantum 
operae in Enchiridio’ tuo perferibendo 
impcndifhj fi id, quod vobis arrogasy 
citfa controuerfiam , concedendum; 
Negamus, Coftere, negamus veftram 
doctrinam' effe antiquam, illam Apo- 
- I 4 ftolo- 


Digitized by Google 



DB DISGR.IM. HjERET. 

ftolorum $4 orthodoxorum Patrum 
do&rinam : nauitatem , quam nobis 
affingts, non agnofcimus , & adfacteh 
rum litcrarum iudkium (quod tanto- 
pere pertimefcitjs,) & ad orthodoxo- 
rum patrum confenfura (quem, tam 
cofidenteria&atis) prouocamus, Hinc 
eaufe veftr? argumenta dpfume,fiquid 
pbtinere voles : & quod in quaeftione 
vcrfacur, rationis loco adducere, de- 
line: ne , apud prudentem le&orem, 
iuftum do&rinar Pontificiae comem- 
tum., concilies,. Deinde vero, vrhoc 
imbecille & CQtttn>uer/um ecckfe 
vefttaeiundamcnturu omittam, quam 
fande dc maioribus iudicas* K^pofc it 
mus vnam efle fidem,fi fundamentum 
confideres , fcd eircumftantiarunirar 
men ratione certi, cognitionis & fidei 
foutjgradus. Itaque qui fundamentum 
fidei euertuac, , idos verbum Dei a fa- 
lute excludit: qui vero aliter ioxotiqnis> 
infirmitate quadam humana/eraiunt, 
pos minime damnandos , cum factis 
literis, ccnfemus r Quare quod infe» 
I.CW.J.U. Perierint trgoamms putms mjlrii id mi 
rfOi-sis. anne . confequitur. Quamuis e nim 
- omnef 


Digitized by Google 




& 

0 f 

& 



7 


, ET CATPOLICOXVM. I 
•tones aduerfus veram religionem er- 
rores damnationem , vt reliqua pec- ^ ^ 
cata, merentur : nqn omnes tamen 
exitium adducunt: fed plurimi, (i fun- 
damentum pi£ retineatur, a Peo gra- 
tiose condonantur. Nam ii , ad ngi. 
dam iudicij cui lance» , orthodoxos 
patres examinare lubeat,non iolum 
Originem & Tertullianum, fcd etiam 
Cyprianum, Ghryioftomuro, Hiero- 
nymum, Auguftinum ,: Hilarium cae- 
ceraque antiqua ecclefiae lumina, qui- 
bus fui.<vt poftea oftendemus) inrelir conwoss. 
gione non defuerunt errof es, conde- *^ lefi£defifc 
rpnabis, , Quare dumadj^eriarioru ve- 
{Irorum i in damnandis Patribus teme- 
ritatem probare ftudes, in-eandem ini* 
qiritaeem~imf>rudeot<fo ipcidifti. Vt 
verb ^ipEtmii diis Patribus, ad poftercft 
propinquiores defeendamus , nun- 
quamfthsiantoabHis deftituta fbit ve-» 
litas* Quamuisenira, Romani Ponti? 
ficis tyrannide, depreflaifuit ecclefiai 
Jibertas; nunquam tamen ita opprefla, 
quin fempefcdufarit^hberam vocem 
firbindeT^diderit^adiDeirgloriam^f 
jg a bylnnuTuinanL ! Hinoiillx Romani 
r I $ Ecclc- 

' 1. • ' -* T ' ' 


Digitized‘by Google 


* 

l$i DI DISCKIM. HAe.it, 
Ecclcfiaclachrym? & ia cactum pionjrrt 
(quem odiose Waldcnfiufn, Wicle- 
phiftarum , Huffitarum , & fimiliunv 
nominibus infamem reddere ftuduit) 
crudelitas fubfccuta eft. Quam veri- 
tatis oppugnationem denfionBus igno- 
rantia: tencbri j^Deus iuftiflime vindi- 
cauit. Quare non eft, cur tam verbose, 
magiftros & do&ores veftros , h veri 
ignorantia purgare , ftudeas. Nam 
quum , reie&a diuini verbi norma & 
liyrerna, ad humana commenta, fe 
totos conformarint i quid mirum eft 
eos, grauiflime hallucinatos, in errotu 
foopulos impegifle? Etenim vt aduer- 
farij veftri ftleant, feripta ipfarum , quae 
tam foede cum facris literis & inter fe 
diftentiunt , id apertiftime demon- 
ftrant. Quod quum hoc loca probare 
iit facillimum , in controuerfiam Da 
ecclefia, vbi commodior futura eft oc* 
cafio, differemus. Quare lwliqOa hoc 
loco excutiamus. 

5 ' ‘ COSTE R VSi : : 

I ) RjEtere A .maiores noftri magna 
■» deliberatione, diUgentiquc inquiri- 
^ - 1 r tionc 


Digitized by Google 



£t Ca *HOUCOR,Tm. l*j> 
tioneac maturo iudicio adhibito,has 
«efesomnes, qu^ poft ipfos cxortjc fue- 
runt Cxplolerunt atque eieccrunt:quo- 
modoergo cos , harum rerum ignaroS 
atque infolentcs fuifle, Credibile eft? 
Nam quod ad noftra quidem attinet 
tempora /nulla fer£ eft excogitata ha:- 
refis, qua:olim, licetdiucrtis tempori- 
bus, notata, & totius Eeclefia* anathe- 
mate i&a, non fijerit. Errores de fide, 
explofi funt in Eunomio & Aetio; de 
ian&iffinia Euchariftia in Bcrengarjtjy**^ 
de veneratione lan&mim reliquiarum 
in Vigilantiojde ccclefia in Donatiftis- 
de poenitentia in NOuatianis ; de ima- 
ginibus in Iconoclaftis, &c.. Damnant 
igitur orbem vniuerfum ha?reticr, non 
exigui fcd grauiflimi fcpleris, blafphc r 
mix, infidelitatis, idok>latrfe; AVrarri' 

S ui poft ^bionitas negarunt Chrifti 
iuinitatem , maiores bmiieridolola/ ' 
triae mortuos condemnatierunt/ CM 
in Euchariftia, praeter panem, nihil efl£ : - 
concedunt/coguntur tlicere, tot fecu- 
lis orbem vniuerfum pjo/Dco fuo*fru J r . 
ftum panis coluiife. (^fii -cultum fanf 
dprimj , venerationem imagiramr* 

(acri? 


Digitized- by Google 



f40 DE DISCRJM. HJEKET. 

jfacrificium miflae, fecras ceremonia^ 
meram fuperftitioncm cfle docen^, 
omnes omnium temporum atque lo- 
corum Chriftianos , impios atque ne- 
farios in Deum fuifle pronunciant. 
Anabaptilbe , qui Chriftianorum Ba- 
ptifmum, pro nihilo putant, Chriftia- 
nos omnes, pro non baptizatis, pro 
. ludatis, atque ethnicis habent. 

Gomarvs. 

M a iore s veftros mirifice extollis, 
Coftere : fed quum ab eorum an- 
tiquifiimis , do&rina & moribus, loa- 
giflime dilfideatis , ftuftra eorum au- 
ftoritatcm praetendis. enotem 
veftrum de traditionibus humanis , 
quas Dei verbo sequatis, in Phari&is 
Chriftus & Apoftoli damriauerunt: 
errorem de Angelorum cultu , poft 
inEpadcoi. Apoftolum Paulum & Concilium 
jUodicenuro, Chryfoftomus, Theo- 
DeHarf dpretias, Epiphanius, Aqguftinus in 
Simone mago & Angelicis^ de inuoca- 
tiooc &; cult,u yirginis Mada: , ih Coi- 
S!*Tomk lyridianis Epiphanius, Sc alij Patres: & 
tanCT*’*’ iqaaginum vhrifti veneratione, in 
1 ' Crnofti- 

-f. 



ET CATHOi.ICOH.TM. 14I 
<5nofticis & Carpocratianis Epipha- 
nius & Auguftinus : de liberi aroitrij DehecCc.fi 
viribus & operum meritis in Pharifeis Rora . fo . ? . 
It Pelagianisjextremam vn<ftionem in 
Hcracleonitis: & reliquos errores ve- 
ftros in alijs condemnauerunt. Quae 
vel» de fide; Euchariftia & aeteris ob- 
ieras, ea diftind£ in controuerfia do 
Ecclefia (vbi eadem repetis) explica- 
buntur. Quare qua: de orbis vniuerfi 
damnatione proponis, vobis potius, 
quam aduerfarijs plerilque coueniunt: 
a nobis verd aliena efle ex fuperioribus 
antithefibtts apparet. Cacterum quod 
ais ; Qui in EucnariBia, nihil frater fanem 
tjjc concedunt, coguntur dicere , orbem vni- 
uerfim, fto Deo fito^fruflrum fanis colutjje: 
in ijs inquam paucis verbis, non pauci 
errores. Nam quis adeo a (acris alie- 
nus , quin; in Euchariftia , pra:ter pa- 
nem , verbum & inftitutionem diui- / 
nam agnofeat: qua accedente, fiat (a- 
cramentum ? (ed ea (cilicet eft veftra 
fan<ftitas,vt Chrifti dodrina repudiata, 
rion panem efle in Euchariftia, fed (pe- 
cies tantum & accidentia panis ftatua- 
T3S : fub quibus verum Chrifti corpus 

(quod 


Digitized by Google 



J4i de discrIm. h.*ret. 
(quod (cripcura & articuli fidei caei& 
ad diem iudicijafcribunt) commenti- 
tia veftra tranfubftantiatione ablcon- 
datur. Deinde verbgrauis admodnm 
in Chriftum contumelia eft , quum 
fruftum panis confecrati,pro vero Deo 
colitis: & infignis in' homines iniuria, 
quod orbi vniuerfo, idololatria: veftra: 
&: errorum (ocictatem, alcribis. Nam 
vt de orthodoxis patribus & ccclefijs 
Grarcis, Syris, ^gvptijs,quse Pontificis 
iugum non agnolcunt, nihil dicamus, 
quamuis iamdiu in Ecclefia Romana 
publice fruftuiji panis confecrati, pro 
vero Deo turpiflime,a pier iique ado- 
ratum fit; non dubitamus tamen quin, 
.multa piorum millia in ea \atuetint, 
qua: genua fua Baali (vt Elia: conque- 
renti refpondit Deus) nullo modo in- 
Rom.». 4 . clmar j nr jq ec ^ f 0 j um fcntimus ex 
i.Ccr.tj.7. commun j charitatis lege , quae opti- 
mam de aliorum lalute fpem concipit, 
fed etiam, ex plurimorum tellium ve- 
ritatis conftantia , habemus explora- 
tum . Quare quuip cultum ian&orum, 
venerationem imaginum, facrificium 
mi fla:, plerafque facras vcftras ceremo- 
nias, 


Digitized by 


Google 



£T c ATHQLICO R.VM, 14; 

Ilias, meram effe fuperflitionem doce- 
tnusy non omnes omnium temporum atque 
kcoruChrflianos (vtfalsd concludis) m. 
ptos ac nefarios in Deum fuijfe pronuncia- 
mus ; fed eorum laudamus pietatem, 
qui idem nobifcum ex (acris literis or- 
thodoxe fenferunt : vt in huius enchi- 
ridii tui examine plenius liquebit. 
Nunquid vero (ancius de ijs i u dicat is? 

: CoSTERVS. 

NJ ON ita contumeliose fentjunt ac 
=r * loquuntur Catholici de maiori- 
bus,quorum memoriam fempi ternam 
in benedi&ione colunt, quorum mo- 
tes & fidem admirantur, quorum vc- 
fiigia perfequi toto pedore conantur. 
Ipforum vox eft: Prima falus ejl reti* fidei 
regulam cufiodire & a conjlitutis Patrum 
nullatenus deuiare.^fi{'\% femptr ante ocu- 
Iqs obuerfatur illud Apoftolicum , Me- Heb lJ _ 
mentote pr apofitorum vefirorum , qui vobis 
locuti fiunt verbum Dei , quorum intuentet 
exttum conuerfitmnu , imitamini fidem, 
defies ChriSus feri (jp hodie ipfi (fi inficula . 
P°Mrinis varijs , (fi peregrinis nolite abduci • 
di nouis dodpribus omnibus qui.ma- 
r - • • . iorum 


# 


Digitized by Google 



144 »» DISCRIM. HVteLf*. 

iorum dodrinam non afferant , /cd 
aliud Euangelium prseter id quod d 
Patribus per manus acceperunt cum 
eodem Apoftolo anathema dicunt. 

s ' 

Gomarvs. 

f m o vero, quid fieri poteft in Patret 
* contumeliofius,qu^m, quod errores 
veftros ijs afpcrgitis: quod eorum /cri- 
pta , ad veritatem obfcurandam pro 
arbitrio truncatis & adulteratis , vt 
Indices . vcftri expurgaturi/ euincunt ? 
Qua in Patres contumelia , nihil vn- 
quam extititindignius,nihil impuden- 
tius : nullumque matae Caufe ac mate 
lidci certius argumentum» Quod au- 
tem addis, Ipjbrumvtii efk, Prima fabu 
eji refla fidei regulam cu/ledire , & a cmffa 
tutis Patrum nullatenus deuiare. Agnofco 
verba HormifdaePiaj«e: qua: quam fe- 
liciter Felici aferibas, videris. De te 
autem fic ftatuimus, Primam faluteai 
v e fle redae fidei regulam , hoc eft, do- 
drinam f. literis ( qufc propterea G- 
noniese dicuntur) £ Deo traditam cn- 
ftodire, & ii conftitutionibus Patrum 
quatenus ei regula: cenfentiunt, nuflu 
'• modo 


Digitized by Google 



ET CATHOLICOfcVM. 
modo declinare. Quae omnind Apo* 
ftoli mens eft, in eo quod adfers prz- 
cepco Mementote prsepofitorum narorum 
qui vobis locuti Junt Vbrbvm Dhi. 

Et in eandem (encentiam Felix primus 
pontifex , ad facrarum lirerarum fon- 
tes, tontra Arianos prouocat , Hi , in- 
quit , ignorantes diurnarum Scripturarum 
GT Aposiolorum tura , ex proprio aut adulte- 
rino fenfu talia fabricant & feducere corda 
fidelium quxrunt. 'Hos vero ad ipfius fontis 
originem redeamus , ex quo. Filium Patrem 
femper videre potuijje , vel pojje , euidentsori- 
bus teftimonijs de veteris & notu inHr umenti 
literis doceamus. In qua pia fentencia 
acquielcimus : nec aliud, quam quod 
ab Apoftolis & Euangeliftis traditui* 
cft,ample&imur. 

Capvt XII. 

Itaque ad duodecimam antithefin 
progrediamur:quae vocationis, aut po- 
tius executionis illius diuerfitate , de- 
finitur. 

CoSTERVS. 

N v l l i haeretici , ad fua dogmata li Anwhrff. 
noua populo proponenda , legi- 
K time 


Digitized by Google 



, 14 6 DEDISCRIM. HjERJJI*. 

time mifli funt : quanquam enim ple- 
rique eorum Epiicopi , Presbyteri &: 
'do£l:o»s, ex ordine munus officium 
docendi acceperunt , nulli tamen fa- 
cultas data eft, noua decreta fabrican- 
di , (cd hoc tantum candide & fynccrc 
tradendi, quod, ei qui miiit, probatur. 
Quemadmodum enim ei, qui do<3or 
iuns publice renunciatur , qon confer- 
tur pote flas medicinam vel Theolo- 
giam profitendi , fed iurilprudennam: 
&: legatus ad aliud nihil ccnfetur 
mitti,' quam ad ea , qux a Principe ac- 
cepit negotia traehnda : /imili modo 
infticuitur Epifcopusaut concionaror, 
ad Catholicam Sc vhvuctfalcm totius 
Ecclcfise doctrinam popu\o cxpYican- 
dam ; non ad nouas , vel fuas, vel alio- 
rum nouatorum , opiniones venales 
exhibendas, 

Gomarvs. 

C elebris eft profccfto de voca- 
tione paftoruni quatftio : fcd ita a 
noftris pcrtraiftata, vt veritatis ftudiofo 
plene fatisfaefum fic. Duo cnira abiv 
dcmonftrata funt , nempe legitima 

noftio- 


Digitized by Google 



ET CATHOLICORVM. 147 
noftrorum paftorum ad Dei verbum 
(npn 1’ominum commenta ) promul- 
gandum vocatio , &c fidelis illius ad- 
miniftratio.- Quorum prius nobis non 
potes derogare : vt anrea oftendimus, 
& hifce verbis non obfeure fignificas 5 
quanquam pleriqtte eorum Epijcopi , Prefl 
bytert , & doflores^ ex ordine munus & offi- 
cium docendi acceperint : alterum vero 
negas quum ais ad fua nona, dogmata e 
fea accufationis huius vanitatem , to- 
tius operis noftri feries , confutabit. 
Nam quae ex diuinis &: antiquis Pro- 
phetarum & Apoftolorum literis de- 
promtafunt, nouitaris notam non me- 
rentur ; fed qux ex humani ingenij va- 
nitate, faciis literis accefTerunt. Quo- 
rum ampli/Timam apud vos cOpiam 
extare, cx tam varijs traditionibus & 
cercmomjs veftvis , elucet. Sed quid 
de veftrorum hominum vocatione af- 
feras, attendamus. 


C O S T E R V S. 

P atholici maximam femper 
'“''legitima: miflionis & vocationis- 1?**"?**!* 
rationem habuerunt : vlque adeo, vc 
K z naul- 


Digitized by Google 



DI DISCRIM. H VERET. 

multos virtute praecellentes viros* noa 
folum vocare aut mittere ; fefl, cum 
Mole & Ieremia quali per vim impel- 
lere oportuerit : vt conftat de Ambro- 
fio , Balilio j Gregorio alijfque innu- 
merabilibus. 

Gomarvs. 

C 1 Catholici maximam lempcr le- 
^ gitimx vocationis habuerunt ratio- 
nem, inde conlequitur veftros Pontifi- 
ces, epilcopos, pallores, nihil minus 
efle, quam catholicos. Nam quum 
libera elc<3io , dodrinx morumque 
examen & approbatio , conienius Ec- 
clcfix, ad legitimam vocationem per- 
tineant, vt lacrx literx & veftri cano- 
nes docent ; pleraque in vobis defide- 
rantur : contra vero limonia, cctcrxquc 
artes malx, primas obtinent: vt rei ex- 
perientia & grauilfimorum au&orum 
vellrorum tellimonia declarant. Nam 
quod lan&us vefter Bernardus deEu- 
w g en ‘° Pontifice ait , ££uem dabis mihi de 
tota maxima vri>e,qta te inPapam receperit, 
pretio aut Jpe pretif non interucmentc-j , jd 
plcrilquc Romanis Pontificibus & Epi- 

Icopis 


Digitized by Google 



IT CATHOLICORVM.’ 14.9 
(copis conucnit. Quod fi neges, Anna- 
tarum (vtappellatisT improbitas,quam 
(apientes Reges Principes Imperatores 
fepius fruftra tollere ftuducrunt , & 
eorum Grauamina concihjs veftris 
riiifia abunde demonftrant. 

Capvt' XIII. 

Porro decimamtertiam antithefim 
do&rinae, duratione defcribis. 


COSTERVS. 

I nconstantia in dogmatis fidei, 
propria eft haereticis & perpetua. 

Et illa quidem duplex. Non mm- Prior incofu 
quam vnus & idem ad priorem fuara fawi *‘ 
opinionem, tanauam im perferiorem, 
adijeere aliquid folet , & do&rinam 
mhtare. Quod fecifie Nouatianos Lib.i.dc 
confirmat D.Ambrofius, qui quum 
prius docuifient, nullum pofie pecca- 
tum in ecclefia condonari, pofiea Ca- 
tholicorum argumentis conui&i , ex- 
ceperunt leuiora. Pelagianos feribit ** 
D.Auguftinus quum principio oratio- ~ 
nes, quae ad gratiam Dei impetrandam 
fieri (olent, damnauiflent , poftea pali- 
K y nodiam 


Digitized by Google 



IfO JDE DISCR.IM. H.*RET. 

nodiam cecinifle. Ariani . Chrirtum 
nunc heteroufion , nunc hornooufion 
dicebant, &c fingulis tere conuentibus 
nouas formulas fabricabant. De in- 
conftantia Berengarij multa Guit- 
lnundiJs. Locicomunes Philippi Mc- 
lanchthonis, viuente auctore, vix vn- 
quam fine nouo errore typis mandati 
fuerunt. Confeffio Auguftana , initio 
quidem contra Caluinianam difcipli- 
nam aperte deccrtauit, poftea eius ad- 
uerfus Luthcranos patrona &: vindex 
fadaeft. Non minor inconftantia & 
difiimilitudo in difcipulis Jiereticon//n 
apparet : qui vt audoricarem {ibi pa- 
rcnt,& in numero do&otum fapien- 
tum virorum habeantur ad impiam 
prateeptorum dodrinam , aliquid, & 
id quidem fere deterius , apponerefo- 
lent: ficut videre eft in omnibus difci- 
pulis Simonis magi, Arij , Donati & 
cactci orum omnium. Hinc nulla vn- 
quam harrefis fola conftitit, l?d quum 
'• pluresvnum dodorem audrrent, quod 
.! ingenij oftentandi gratia alius aliud 
adderet, pro femiqata: funt variat, quafi 
fjaqpilix, di/femtences inter te & mul* 
f . v tum 


Digitized by Google 



ET CA.IHOLICOB.yH. IJI 
tuiti difiundae Si difpares. Ex officina 
§imonis magi exiit pene innumerabi- 
^sdiuerforum haereticorum multitu- 
do vique ad ipibs Manichxos : qui po- 
in Cathafitas, Macarios, & in pro- 
prie didos Manichxos., funt difpcrtiti. 

Ab Actio orti funt Macedoniani , Ae- 
riam, Aetiani, &* alij quam plurimi, 
ficut hac tempcftateaLuthero, Cal- 
uinifhe , An^baptiftac , Confeflioniffie. 
eiTianauerunf..' P&s Donati ( inquit 
P.Auguftmus) in multa mjnufifiimajru- t>am 
JlatonfiiJfafwt. .< 

!!' . Ii - 

Gomarvs. 

TVyl a. c laudabilis cft. virtus, in, 

, y. dodrina.puriori, conflantia : t.u^ 
pis contra ii>.conftantiae ; macula. • Ac, 
pr.opc? rea,, quum modis omnibus ad-, 
u?r.farios .veftrps fu pc rare cpneris ijs 
duplicem , mqonftantiam - , obi edas . 
Quarum priore: ftatuis in dodoribus, 
quod luam dodrinam mutent. Cuius, 
r?i, vt veterum haereticorum exempla 
(quae nos n<j.n attingunt) producis; fio 
Otiam pi) -^.orthodoxi viri Philippi 
|Aelanchchonis locos commuaesindr- 
r:; , * K 4~ ghe 


Digitized by Google 



Ift DE DISCR.IM. H^*RET. 
gnc accufas. Exprobras enim, qudd 
viucnte audore , vix vnquam , fine 
nouo errore, typis mandati fuerint: fed 
qua ratione id confirmas ? An quod 
librum fuum ad ecclefiae vtilitatem 
auxerit &illuftrarit? at hac ratione En- 
chiridion tuum condemnabis, quod 
nuper aliquot locis & bona controuer- 
fiarum parte locupletatu atque emen- 
datum, infrpntc & titulo libri profire- 
xis. Deinde vero, vt id vobis ad accu- 
fationis tuce iniquitatem amplius con- 
uincendam largiamur, mutarir /and 
aliquid in dodrifl* modo ; quum in 
melius mutarit , non. odium aut dede- 
cus, fed laudem & amotetn promere- 
tur. Nec etiam mirandum eft. eum, 
qui in dcnfiffimis Papatus tenebris erat 
enutritus, ex i js cmerfifTe paulatim , &: 
diligenti facrarum literarum examine, 
& pia Dei inuocatione, in veritate pro- 
fccifle. Qua: progreflus ratio in anti- 
quis etiam patribus obferuari poteft. 
Ego (inquit ingenue ac pie Auguftinus) 
froinde fateor, me ex torum numero ejjc co- 
nari , qui frofiiendo fcribuht, & firibeni» 

frofeiunt . Qua pia mente errores fuos 

* BOO 


Digitized by Google 



ET CATHOLICOB.VM. If$ 
non paucos, per vanos libros dttperfos, 
virum {andiffimum rctrailare nonpu- 
duit:vt quos imprudentia fua & audo- 
ritate in errorem adduxerat, hac Chri- 
ftiana palinodia ,' in veritatis viam fen- 
eum reuocaret. Quem fane, ii tam re 
imitari , quam verbis extollere {lude- 
retis, plus apud vos pietatis & fincerae 
dodrinx eluceret. Deinde ver6 ad 
confeflioncm Auguftanam quod atti- 
net, non mirum eft fi eandem, ex Phi- 
lippi Malanchthonis audoris mehtci 
interpretemur. Itaque fruftra ex hilce* 
noftrorum dodorum in dodrina in- . 
conllantiam, probare ftudes. Nec me- 
lius etiam difcipulorum inconftantiam 
demonftras. Apparet fane ea (quam 
llatuis) diftmUtudo in difcipulis haretico- 
rum j auftoritatem fibi parent , & in * 
_ numero doftorum&fapientum virorum ha>> 
beantur , ad impiam praceptorum dottrinam 
aliquid, & *d quidem fere deterius apponere 
filent: (ed quid illud quaefo ad Ecclefias 
noftras pertinet? Nam primum de- 
monftrandum tibi eft, Coftere, prae- 
ceptorum noftrorum dodftnam,quam 
{equimur , efib impiam , autab -aliqua 
K j pw 


Digitized by Google 



If4 DE DISCAM. H^BRET. 
pia iliorum fentcntia nos reccdcrcj 
Nam quum Caluinus & alij in ventaris 
ftadio longius progredi fune , quam 
Lutberus .(qui vc vir fuit maximus &} 
de ecclcfia optime meritus , fic reli- 
duum aliquid fecis pontificia? , in do- 
Urinadc (aeramentis, retinuit) inique 
eos inconftantue & erroris in/imulas.- 
Deniaue quod ais <* Lntbero CabtmiH*, 
napaptijU i ConfeJS‘icnr£f£ emtnauermt^ 
iniurijs abundat. Primum enim quod 
Caluiniftas cos nominas, qui in Chrifti 
nomen baptizari funt, cius folo verbo 
omnia reformanda docen r, &c Chrifto 
(olum gloriantur,conviirium etf, a rei 
veritate & charitatc Qvriftiana 
num. Nec enim .Calumum rvouaedo- 
«Srinscaujftorem agnofeimus, fcdfidqi 
lem antiqua: (aera: (criptursc pneco- 
nem : nec in verba illius iuranius , feti 
carenus tantum (equimur, quaterni 
Dei verbum fideliter proponk.Deiftdk 
veroquod Caluiniftas^l Lutheroema- 
nafle affirmas, mera ac (plica veftra ca- 
lumnia eft. Nec enim Lutherus ayr 
&or do&rinrc noftrar ,;(cd propagator 
tantum.. Denique <^«)d Anabaptg&u 

ab och 


Digitized by Google 



ET CATHOEICOK.VM. IJf 
abeodem piofluxiffe obijcis, pati om- 
nino ratione & iure , Simonem ma- 
gum, Ebionem,. Cerinthum. , aliaque 
harrcticorum portepta (qua: jn.eccle- 
fia Apoftolica & puritate do&rinae de- 
fecerunt) Apoftplis aficribes. Itaque 
refutata accufatione tua , reliquum 
eftj vt quae ad Romanae ecclefiaj lau- 
dem proponis , expendamus. 


COSTERVS. 


X7 ervm Ecclefia Catholica , toc 
’ circumfrementibus haerelium & 
innumerabilium ' fe&arum procellis , 
fui iemper fimilis , flabilis ac prorfus 
immobilis perfiftit. Eft eni m columna 
& jbrmamentttm veritatis , & a fapiente 
architc&o, fuper firmam petram aedi- 
ficata, aduerfus quam porta 'inferi non 
pr&uAlebunt. Et licet in rebus ad. fidem 
non pertinentibus, diuerfi diuerfa fen- 
tiant, fiueilla philofbphica fint, fiue 
Theologica : licet non vno, inore 
inOrtutoque viuatur in Ecclefia Ca- 
tholica ( alia enim cft fecul^rium . 


I 


alia Ecclefiafticprum , alia monachq- 
lumvrge^di ratio). licet vari) fint reli- 
; ' / ‘ ' ' giofo- 


Digitized by Google 



Ij 6 DE DISCRIM. HiERET. 

giolbrum ordines , fient &rfccularium. 
Se Ecclefiafticorum hominum plutes 
funtgradus: in dogmatibus tamen £- 
dei , cft vnus omnium conlcnfus. Et 
quamuis forte nonnulla melius fuerint 
poftcriortbus temporibus enucleata, 
prout nece(fitaspoftulauit,nihiI tamen 
vnquam in Ecclefia creditum fuit a po- 
ftcris, quod cum fide Patrum vel pu- 
gnaret , vel ab illa quoquo modo &£ 
creparet. 

Gomarvs. 

E s t (ane Cofteic Ecclefia vera , e*- 
lumtut & firmammm veritatis St fu- 
per firmam petram aedifica.u&.a.V> exi- 
tio libera % quamuis rion ab omni peri- 
culo Se ia&ura : vt triftis multarum ec- 
clcfiarum & vere piorum cafus fepius 
demonilrauit; , Se in controucrfia de 
ecclefia, plenius exponetur. Quodau- 
tem hanc verae Ecclefia: laudem Ro- 
mana: ecclefia: aferibis, vobis libenter 
largiemur, vbi veritatem do&rinxvc- 
ftrx , ex (acris litteris , comprobaris. 
Verum quumabijs ad humana con* 
menta Se fabulas dcfeccritis,& Ghrifta 

voi* 


Digitized by Google 



ET CATHOLICORVM. I j-7 
vnicam illam ecclefiae & falutis pe- 
tram e fle pernegetis, inanem veftram 
ia&ationem prudentes vident. Nam 
quod veftrorum dolorum perpetuum 
eonfenfum extollis, id cx accurata eo- 
rum eomparatione in contrauerfiaDe 
Ecclefia pluribus & apertiffimis con- 
tradidionibus ipforum diluetur . Ex 
quibus perfpicue fumma dodorum 
Pontificiorum cum facris literis , or- 
thodoxa antiquitate, &: inter fediflen- 
fio, &: dodrinae ipforum turpitudo, ap- 
parebunt. 

Capvt XIV. 

Quare ad proftremam Andtliefin, 
quae in miraculis confidit, tranfeamus. 


Gomarvs. 

V i d e n t v r denique ad vnum 
omnes harretici contra mira- 
cula, quae pet fandos in ccfcle* 
fia E)ci fiimt, coniurafTe. Quu m eniqi DeAmuit 
nulla illi vera miracula, ad fua dogmata 
ftabtlienda ,patracepoffint, nec £ fua 
perfidia. Catholicorum miraculis , ab 
duci vdint ; neceffc eft, vt ea , vel pro 
daemonum operibus (mote Pharifseo* 

jum> 


\ 


yGoogle 



If8 DE DTSCRIKt. HAERET, 
rum, qui diuina Chrifti opera , principi 
dxmonioru Beclzebub , aflcribcbaiiQ 
vel pro fidis & commcntitijs habeanr. 
Conatus quidem fuit Cyrola Epiico- 
Fnnconun pus Arianus (vt eft apud D.*Gregorum 
"p**- T lironenlem) cuidam , qui fc caecum 

fimulaucrat , lumen reftituere ; led ita 
parum negotium fucccflit vt videntem 
lumine orbauerit. Ex hoc odio mira- 
culorum eo audaciae & in lania: proru- 
perunt hxretici,vt quum populum mi- 
racuUs commoucri cernant, lacras reli- 
quias & imagines , ad quas eiu/modi 
mirabilia Deus operari dignatur, dif- 
turbent, confringant, exuranr. 

Gomarvs. 

V t magna eft verorum miracu- 
lorum prxftantia, fic non perpe- 
tua eft eorum ncceffitas. Itaque quod 
aduerlarijs veftris eorum cxprdbas in- 
opiam, eadem Chryloftomi lenten- 
tia, quam ipfemet poftea fubijcis, ref- 
pondemus. Etenim fi miracula requi- 
ris producimus tibrprophctaru Chrifti 
ic Apoftoloru miracula, omni excepio- 
ne maiora: Quibus ea do&rina, quam 

tuemur, 


Digitized by Google 



. ET CATHOLICOKVMr tf 9 

tuqmun, ante, multas anno tum ccn- 
turias confirmata eft. Nam quod dc 
iiouitate-dodrina: noftra? perpetui re- 
geris , eadem facilitate & maiori itr- 
ie a nobis negatur, quam i vobis at 
feritur. Nos enim aa facrarum litera- 
ru- examen & iudicium, Chrifto duce, 
prouocamus: vos vero,noduarum in- 
dar, lucem &: fummum earum judi- 
cium fubterfugitis ac detredatis. Sci- 
licet vt inde omnibus conftct, quan- 
tum dodrina veflra fidei mercatur. 
Miracula vero vcftra eiufhaodi funt, 
vt ca non immerito aduerfarij vcftri 
afpernentur ; quod (vt rede opinaris) 
vel pro cUmonum operibus ,vel pro fifiisfr 
commentitijs . habent. Nam vt omnia 
Cbrifti miracula (qua: impie a Pha- 
rifiris damnabantur) fuerunt reucra 
miracula, diuina, &ad facrarum lite— 

, rarum dodrinam confirmandaum edi- 
ta: fic contra , qua: a vobis tam pro- 
lixe commendantur , ad error# pa- 
trocinium & dodrinam Dei verbo 
.repugnantem -y yi damonis aut arto 
humana effeda: aut ad rudiores fal- 
lendos,;! vobis confida funt. Vt enim 

Chrifto- 


Digitized by Google 



l£o 'de discrim! hjeretT 
Chriftophorum & fimilcs fandos,qui 
nunquam in recum natura extitcrunt 
(quod dodorcs Pontifici) Villa-vicen- 
tius & Baronius agnofcunt) fabulolc 
eftis commenti : miracula plurima 
pari fraude & impudentia confmxiftis. 
Nam , vt alia infinita omittam , quid 
abfurdius & indignius fingi potcft ijs 
miraculis quae Aurea veftra Legenda, 
Coformitatum libris Sandorum ve- 
ftrorum , Bonauenturae Cardinalis Le- 
genda ,& Antonini Epifc opi Hiftoria, 
de Dominico, Franci Ico, & reliquis 
cius farina: fandis veftris referuntur. 
Ea enim adeo a miraculorum diurno- 
rum grauitate & fanditate abhorrent: 
aded putida fepe Sc infulfa (unt,vt re- 
ferre pudeat. Caeterum quia non /o- 
lumvulgd & imperitis probantur, fed 
etiam a fandis veftris cofcripta : a fum- 
mis dodoribus & monachis veftris 
confirmata, &non ita pridem, con- 
fenfliPontificio,iterum in lucem edita 
funt : quxdam ex ijs in controuerfia de 
Ecclefia recenfcbta : vt admir andam 
miraculorum veftrorum abfurditatet» 
ledores cognofcant. Interim praeterire 

hoq 


Digitized by Google 



k i ET / 5 atholic °RVM. 161 

hoc loco filentio non poffum , Laure- 
tcni facelii fabulofiflima miracula,qua: 
ab Horatio Turfcllino Romano Icfui- 
ta , ih Lauretana hiftoria Moguntkc 
hoc anno edita , & Clementis ochui 
Rorhani Pontificis priuilegio confir- 
mata, deferibuntur. Narrat enim do- 
mum beata: virginis, funditus cumfi- 
mulacroipfius, e Galikea Angeloium hm-Mm. 
minifterio per aerem rranfportara pri*- cap *‘ 
,mtim in Dalmatiam : atque inde fe- 
cundo, poft quinque menfes, in Ita;- c ap .j 
liam , in Pyceni Syluani : vnde tertib, 
poft o&o menfes, in collem duorum o P . 7 . 
fratrum : poftremo inde, poft paucos c , p . s . 
menfes, in eum collem, vbi nuncvifi- 
turcranflatam. Hifce miraculis fimile 
eft q uod ait, venienti domicilio arbores oL 0 
uiai 'uelnt 'venerabundas inclimjje fe : ac 
deinde pronas per Hitijjey quoad auo , ven~ 
tis, firro^ procumberent. Alia, paris mo- 
menti, omitto ; qua: fummam vcftrp- 
rum facrificulorum & Jefuitarum , in 
miraculis fingendis & fpargendis , im- 
pudentiarfi perfpicue demonftrant. 

Omitto ftedam illam Sacelli Lauretani 
inferiptionem. Hic tabernaculum Dei 

JL cum 


Digitized by Google 



xtfi DE DISCRIM. HjERET. 

cum hominibus, & Leonis Papae reliquo 
rumque idololatriam : qua: eadem hi- 
ftoria recenfcntur. Itaque quod a mi- 
raculis veftris tantopere abhorreamus 
nulla id contingit infania vel audacia 
(vt pcrucrse iudicas) fed ian&6 idolo- 
latriae odio & iufto gloria: diuinat amo- 
re. Quis enim adeo veftrarum rerum 
imperitus, vt varias ficorum miraculo- 
rum impofturas non obferuet ? Quis 
adeo inhumanus, vt eum fimplicioris 
populi, avobisgrauiflimeledu&i,non 
mifereat ? Quis denique adeo amore 
Dei vacuus, vt reliquias ve/lras <&: ima- 
gines , quibus mifete rudiores fafeina- 
tis, tanquam perniciofa idoloiacriac in- 
ftrumen ta difturbare,con?t\ngete ,ex.u- 
rere, fi auctoritate magiftratus rubea- 
tur aut probetur, non contendat? Nam 
fi huius rei confirmationem ex facris 
literis defideres , ne longius euageris, 
fecundum tantum decalogi prarcc- 
ptum & Dei explicationem attende, &. 
quam iufta indici) lance- imagines vc- 
ftras ponderemus & xfiimemus, facile 
comperies. Dercliquijs vero quid di- 
cam? Etenim quum nec certa: apud 

vos 


Digitized by Google 



IT CATHOLICORVM. t6$ 
Vds extcnt fandorum reliquia?, nec rc- 
<dc honoretis : miraris, quod eas auer- 
fcmur? nam quid certi in ijscfTc poflit 
quum eadem corpora , capiea ,& reli- 
quias fandorum, varijs in locis, eodem 
tempore extare , turpiffima contradi- 
ctione fingatis & turpiori idololatria: 
adoretis ? Quod aded rei experientia 
perfpicuum eft, vt probationem am- 
pliorem non defideret, & quam pM- 
rimisac claris exemplis aperte & pro- 
lixe a fideliffimo Chrifti feruo Ioanne 
Caluino, in admonitione de teliquijs fan- 
dorum demonftratum eft. Deinde verd 
ctiamfi quxdam certx apud vos fan- 
dorum corporum efTent reliquia? , ijs 
tamen non iuftum fepulturx honorem 
defertis, fcd Dei gloriam , infigni ido- 
lolatria in eas transferendo , contami- 
natis indignis modis. Siquidem thura 
religiose illis adoletis, cereos in earum 
honorem accenditis, genu fleditis, ma- 
gna pompa circumfertis & adorandas 
oftentatis : nec denique prxtermittitis 
quicquam, quod idolis fuis ethnici de- ' 
tulerunt. Qoare quum reliquias vc- 
ftras aded honorandas ftatuatis , nihil 
L a folidx 


Digitized by Google 



j DI DISCR.IM. HAERET. 

folidx pietatis aut frontis vobis reli- 
cuum cflc apparet vt cx (cquentibus 
magis elucebit. 

Coste rvs. 

A>nK r r C* atholici e contrario (an&o- 
Uecuui'c. 8 . ^ rum miracula &: admirantur & i 
venerantur : quippe qua: fignafimt, vel 
(anilitatis eorum, per quos efficiuntur, 
ffiue viuant illi ad huc in terris, liuc 
beatam cum Chrifto in cxlis vitam de- 
gant) vel orthodoxae fidei & dodrinae, 
quam profitentur. Certe Chriftus Do- 
minus, poftea quam plurima miracula , 
addodrinam fuam in vulgus proban- 
dam perfuadendamque cmdiffet 5 \ub 
finem vitae de Iudaeorum pertinacia 
ioh.ij.24> conquerens , Si opera., inquit, nonfecif 
fem in eis qua nemo alius, peccatum no» 
haberent : non obfcure fignificans ad 
nouam dodrinam inducendam rai- 
chr,’ .a. racula effe nccefiaria. Et quamuis Ca- 
Matmcun" tholica fides , tot fcculorum decurfu 
per orbem vniuerfum confirmata , mi- 
faculis non egeat , (ed illa potius indi- 
geat , qux noua hadenus &c omnino 
inaudita, pro vero Dei cultu iadatut, 


Digitized by Google 



ET CATHOLTCORVM. \6f 
multis tamen miraculis , etiam nunc, 
ad lacras imagines & diuorum reli- 
quias , illuftratur Ecclefia , & fidei no- 
flra: veritas comprobatur : quum hae- 
retici (qui J|oc quafi diplomate diuinac 
voluntatis, miffionem luam, in nouo 
ifto reformandi orbis ftudio , confir- 
mare deberent) ne minimum quidem 
lignum .edere potuerunt. 

Gomarvs. 

Q v i s neget (ancorum miracula 
in pretio habenda ?fed non omnes 
fandi , quos eo nomine infignitis, nec 
omnia vera & diuina miracula , qu* 
i vobis tam prolixe iadantur. Often- 
de , fi potes , talia veftrorum fando- 
rum cfle miracula (fi quae forte fpc- 
cicm eorum habere pofliint). qualia 
feruatorem noftrum edidiffe conflat: 
& pari honore ampledenda agnofee- 
mus. Verum fumma audoftf, formae, 
& finis diuerfitas fecus omnino de- 
monftrant. Nam fi quis ferid &: can- 
dide legendas vcftras, quibus Roma- 
nae ecclefiae miracula reccn fetis , per- 
iuftret, 5c aniles illas fabulas cumfe 
L 3 erarum 


Digitized by Google 



1 66 DE DISCRIM. H^RET. 

erarum, literarum grauitate & landi- 
tate contuleris, non magis 1 ucem cum 
tenebris , quam illa inter fc diffentire, 
comperiet. Atque eadem eft ex- 
politionis tua: & lentenjja: Chrifti, 
auam adducis concordia. Ait ille qui- 
nem. Si Optra non ficijpm in eis qstn ne- 
mo alius fecit peccatum non haberent: Sed 
an inde (vt falso interpretaris) n oh 
obfcure lignificauit,ad nouam dodri- 
nam inducendam, miracula elle ne- 
ceflaria? An igitur dodrina Chrifti 
noua , quam ex Mole probat, Sc ad 
facras litcras examinari iubet? Puden- 
ter fefte fideles Chiifti leru/, quod 
qui Chrifti domini noftiv do&tmam 
nouam appellant, vcftram funditer, 
quam ex lacris literis ^ Chrifto acce- 
piftis, nouitatis accufcnt. Deinde verd 
foedus eft error, quod nouam do&ri- 
nam in ccclelia Dei , miraculis con- 
firmari polle , doces , & hac lege mi- 
racula ab aduerlarijs veftris, quali diui- 
nx voluntatis diploma, requiris. Nos 
contril ft vel mille ad nouam do- 
drinam ftabiliendam prodirent mira- 
o«i., ,|, cula, Pauli, imo fpiritus fandi, fen- 

tentiam 


Digitized by Google 



ET CATHOLICORVM. 
tcntiam opponimus , Sed etiamfi nos y 
dut K^/ingelus e calo euangelizat vobis t 
frater id quod vobis euangelt^auitnus > ana- 
thema ejlo : Sc Chrifti monitum & p re- 
ceptum , Surgent Pfeudochrifii & Pjeutfa. M *rth 
propheta & edent figna magna (fi mirae (da; 
ita ut [educant (fi feri fofiit) etiam eidi os. 

Ecce pradixi vobis. Itaque fi dixerint vobis 
eae (Chriftus) in dejerto eft : ne egredi» 
mini ^ecce in coclauibus ne credite. Verum- 
dc hoc argumento', copiofius in con- 
trouerfia deEccIefia differemus.' ; * ' 

Capvt XV. 

Quamobrem ex harum Antithc- 
fium refutatione fatis apparet , Pontifi- 
cios do&ores non effe fideles veritatis 
praecones , fe4 errorum patronos ; ac 
proptereaab omnibus falutis luaeama- 
tibusledulo fugiendos. Quod vt ma- 
gis fiat pcrfpicuum , alteram Praefa- 
tionis partem paucis percurramus, 
quam proponit. 


I- 4 Coste- 


Digitized by 


Google 





DI DJSCR.1M. HJEKW. 

CoSTERVS. 

De rationi agendi cvm 
Haereticis. 

\ MT acnvm efidifcrimen (inquit 
P ' 1 B. Auguftinus ad honora- 

D«fa«ntu ■*. ▼ A tum ) wter Hdreticum & eum 

tum 8 1 qui (Jttt CTtdlt HxrCttCO. iHc COmpCndtf jtU (jj? 

"•f ta *’ prxcipue glori* principatufque gratia, noum 
& falfas opiniines, vel gignit, vel fequitur: 
hic vero eiufmodi hommbtu Jpecie quadam 
, veritatis & pietatis afiimuku deceptui ji- 
dem habet. Hac fapA&C 3 tionc,H*retu**r 

pojl vitam & (ecupdamctrreftioHeviUtvt- 

Tn.jjc. tarfdU D.Pautus:^*M fubucrfuttft mfmm 
& proprio indicio condemnatus. V eteres 
quoque Patres omnes communi con- 
fenfu difpUtationem , cum proprij no- 
minis hxrctico , difluadebant : quod 
tripam eiu f mo di concertatio (vc dicebat apud 
' 9 ' a *'‘ ' Sozomenum Nedarius Patriarcha 
Conftanbnopolitanus) non filum Jchi- 
Jmata non vniret^fid amplius divideret- 
Nam ficu t vulpes, nec manfuelcit vn- 
i>t>.7 i« quam , ncc cibo vtilis eft (vc aff 
i!,v * ro ' B. Ambrofius^ ita neque haereticus» 

vulpe- 


Digitized by Google 



ET GATHOLICOAVM. 
vulpeculae nomine in diuinis literis 
delignatus. Contentiofienim nimium 
fune haeretici ( ait B.Cyrillus ) & quia 
peruerfi, funt & decreuerunt animo 
non mutare fententiam , quodeun- 
que etiam contigerit, inquit B. 
foftomus. 


Chry- Homilia 4 . 


Gomarvs. 

C tsi pleraque, quae,de ratione agen- 
^ di cum haereticis, adducis, nos mi- 
nime attingant; fed communia vtrique 
parti fintprxcepta rea tamen breuiter 
ad ecclefix inftitucionem & veritatis 
di uinx gloriam excutiemus. Magnum 
cft, fateor, inter haereticum & eum qui 
ctedit haeretico diferimen: fed illud in- 
digniilimis modis a Romana ecclefia 
violatur. Nam primum haereleds cri- 
men, non ad (aeras veteris &: noui Te- 
fiamenti tabulas (vt fieri oportebat) fed 
ad humana pontificum veflrorum pla- 
cita, examinatis. Vndc veritatis caele* 
Ilis. aflertores UudatifGmi, qui,'ad ver- 
bi diuini normam, do&rinam veflram 
reformare (ludent , infami haeretico* 
rum nomine onerantur a vobis, &: fum- 
L s 


Digitized by Google 



I70 DE DISCRIVf . HAEET. 
tnis fupplicijs, a veritatis propagatione 
deturbantur. Deinde non fblum do- 
lores, qui a do&rina veftra recedunt; 
fcd cos etiam qui illis fidem aliquam 
adhibent, imb vero vel tantillum fauo- 
ris demonftrant,hatffcticorum numero 
Domintctss accenletis ac trucidatis. ?tam(vtfum- 
mus vefler do&or ait) inquifitores h<erc- 
11 ticupr duitatis procedunt (x prufumtione,fr 

tenentur punire vel hureticum eum , qui ex 
diftis vel f otiis cenuineitur ejje bureticus , 
etiamfi r tueri non fit hureticus . Ad quam 
crudelitatem magis ac magis accen- 
dendam , faces a veftris dodoribus ad- 
«. ;Vr hibentur. Nam quum hzreiim defi- 

niant errorem pertinocem catliolic* fuit» 
manifiefie contrarium in eo, qui fidem Chrifii 
profitetur : & pertinacia temporis mo- 
ram requirat, vt Pontificij prudentio- 
res agnofeunt, alij tamen (quod id ty- 
rannidi fuac obftare animaduertunt) 
turpi contradi&ione & turpiori impro- 
bitate aduerfantur. Nam quu videant 
faepius infinita imperitoium viroru,& 
farminarum, rudium adolefcentium, 
tenellarum virginum,iriillia,leui harre- 
feos fulpicione oborta, nullius error is 

reuera 


Digitized by Google 



JET CATHOLlCORVMi J7I 
rcueraf nedum pertinacia) conui<2a, 
ad crucem , ferrum , foffam , flumen , 
flainmam raptari ;yc huius iniuftitiae& 
crudelitatis infamiam leuent, vocum 
naturam peruertunt, & eos qui (cien- 
tes a Romana: Ecclefia; ( quam folam 
veram ecclefiam agnolcunt) vel tantil- 
lum de flebunt, pertinaces vocant. Sic 
enim (vt alios lileam) Salamanticac aca- 
cademiac in Hilpania Profeflor prima- 
rius ante paucos annos (criplit , De. 
ceptus eft Sjlueficr (oblerua Pontificio- 
rum do&orum eonfe^fum) in verbo 
harejis. i.§,2. vbt ait, ncceffarium ejje tem- 
poris diuturnitatem & perfiuerantiam ali. 
quam , vt quis dicatur pertinax . guod 
faljum eJl - 3 quia in momento , quo aliquis 
fidens auftoritatem ecclejia fibi contrariam , 
ajjentit alicui propofttioni,Jlatim pertirtax ejl 
in fuo ajfenju. Eodem etiam pertinent, 
quae poftea fubijcit , fi quis diffentit ali- 
cui propofitioni 3 fiue vera Jit 3 [tue falfa 3 ne- 
que pertineat ad fidem , erit tamen hareticus, 
fi putat oppefttum eius , quod ipfe fentit 3 de- 
finitum efje ab Ecclejia. £>uia tunc habet 
errorem pertinacem • fc i licet non ejltnyni- 
uerfium verum quod definitur ah Ecclejia de 

fide. 


Doan friem 
fcannes rn 3.1 
Thomt qtk 
io.art.il* 


Digitized by Google 



YJX DE DISCRIM. HjERET. 

fide. Hoc fcilicet cft obfcruarc ma- 
gnum illud inter haereticum & cum 
qui credit harretigo di (crimen? Sed 
ea iufta Dei vindida eft , vt, Madia- 
nitarum inftat , mutuis gladijs conci- 
datis. Getcrumquae, in difputatione 
cum haereticis 82 ijs qui haereticis fi- 
dem habent, obferuanda mones, per- 
pendamus. 

COSTERVS. 

c-tuor fe. Q i tamen vitari nequeat congreffus, 
^ ne fine frudu eorum faltem qui 
audiunt , voces mittantur, quatuor 
quae fcquuntur videntut vtiliter obfer- 
uari pofle. Primum , vt teOpondcntis 
potius, quam oppugnantis perfonam, 
fuftineas; cb quod facilius fit, argu- 
menta in contrarium allata confutare, 
quam fuperbum & arrogantem aduct- 
larij animum rationibus conuinceie, 
qui omnes rimas euadendi quaerit, fcti- 
pturas torquendo, mutilando,reijcien- 
iib.de prefc. do. Quid promouebis (at Tertullianus) 
experientifiime fcrlpturamm quum fi quid 
defoderis negetur : e diuerfo fi quid neg * 
neris, defendatur; & tu qutdep* nihil perdes, 

4 


Digitized by Google 



ET CATHOLICORVm. 175 
nifi vocem in contentione , nihil conjiqueris 
ni[i vilem de blajphemia laudem. 

Gomarvs. 

T> evera, quemadmodum deplo- 
rati haeretici indigni fune, cum 
quibus de Religione amplius difpu- 
tetur:quod, Camarinae indar, com- 
moti, fordibus fuis& blafpbemijs (vt 
Tertullianus obferuauit) Dei gloriam i*.*pr*e.* 
& pios auditores confpurccnt : tamen 
quando periculum fubeft , ne tenellas 
Chrifti oues a veritate, (educant, agen- 
dum eft fortiter , i) (que ne noceant (vt 
Apoftolus docet) obturanda funt ora. Tin.ii.u? 
Qua in re fepius eorum mendacia op- 
pugnare & expugnare longe facilius eft 
ac tutius, quam intricatos Sophiftarum 
nodos expedire. Adeo enim plerum- 
que eradi & fardi funt multorum er- 
rores, vt leui momento, etiam ^ minus 
in religione exercitatis , queant refu- 
tari: contra adeo fpeciofae interdum 
fallorum do&oru obie&iones,vt etiam 
exercitatis negotium facedant? Nam inB P aioi« 
quod Hieronymus de La&antio ad-32iSSS uw 
uerfus gentiles diderente ait, vtinam Mo<ucW ‘ 

tam 


Digitized by Google 



174 M 5 DISCRIM. H^sREr. 
tamnifira confirmare potmfifiet , quam fisik 
aliena deftruxit:\& nonimmcritd dc plu- 
rimis alijs , qui cum haereticis difcepta- 
runt,vfurpari poteft. Quamobrem tu- 
tiflima & optima cum haereticis difle- 
iphttrf.K. rcn di via eft, vt ex Pauli praecepto, 
non folum fcuto fidei nos muniamus, 
fed etiam gladio fpiritus , hoc eft, Dei 
Hicr.in ®k. verbo aduerfarios jugulemus. Cui 
op ' ,5 ' - egregia illa Hieronymi lententia con- 
fentit , Filios hareticorum cr omnium qui 
decepti fiunt , interficiamus fagi tt is Jpiritua- 
Itbus , id eft , T tfiimonijs Scripturarum v 
Deinde vt errores inter le de u indi Sc 
concatenati funt,fuperbus&r sirrogans 
aduerfarius ad abfurda\Wa,qua: ex hae- 
re fi ipfius oriuntur, adigerAus eh. •, Si 
tumultuari delinet : aut,li fronte ami£ 
ia, non cedat, auditores faltem,ab eo 
abhorrentes , in veritate magis firma- 
buntur. Quam conuincenai praefra- 
dum aduerfarium rationem,no folum 
i.ctr. iy. Apoftoli fecuti funt,fed etiam ex com- 
Cai.»%i. muni naturae iudicio Ethnicorum fa- 
« r a«. t01 ’* pientes praefcripferunt. Quare vt mi- 
nus peritum ledorem , ad Pontificio- 
rum hxrefes fuperandas, inftituam- ni- 

bil 


Digitized by Google 



. .. . IT CAT HOLICOKTM, , 7 , 

W ad eam rem pr ? ftantios eft.qaimVc 
earum abfu r d,ta S>& quam 

rores inde nece/larid con(equantur,ad- 
uerfarij naribus & auditorum auribus 
ingeratur. Nam quod contra prifeos 
haereticos difputans ait Irenxus , Ad. 
uerfuseos vittoria eft fententia eorum mani, 
fefiatio : quapropter conati fumus vniuer. 
Jkm mate compofitum vulpecula -huius cor. 
pufculum , in medium producere & aperte 
facere manifefiumdam enim non multis opus 
erit fermonibus ad euertendam dottrinam 
eorum , manifijlam omnibus fafiam : id in- 
quam, de Romanae Ecclefia: do&ori- 
bus §£, religione merito affirmari po- 
tcfh Nani vtperfpicueconuincantur, 
dcaionftretur , quam indigne facra- 
rum litcrarum audoritatem humanis 
traditionibus componant, jmdpoftpo- 
nant : & fummaillarum capita, legem 
Dei &; Euangelium violent. Ac pri- 
mum quam turpiter primit & fecundum 
legis diuinar. praceptum idololatria fua 
plufquam Ethnica infringant, & Dei 
honotem, ad creaturas rapiant ac tra- 
ducantrquam hprrendis incantationi- 
bus falcm, aquam, yiunm, herbas,alia- 

.. qua: 


Lik, 


Coftcr. B»- 
chirid.de 
S.Scripu . 


' idc Sup e. 
PaAoralc. fif, 
J>c fugxDff* 
asoQum» 


Digitized by Google 



DE DISCRlM. HAR£T. 

que magi* Pontifici* inftrumenta, 
contra tertium Dei praceptum , indigna 
nominis Dei profanatione exorcizent, 
& tanquam falutis fublidia commen- 
dent. Quam multos in ordinem (an- 
corum retulerint & adorent, qui aut 
UgSJ. *nunquam, aut impij extiterunt.-quam 
Koman. multa ijst fefta, templa, altaria confc- 
Ration diuin. crannt ! quam varios religionum nio- 
officior ' dos, & diucrfos Ecciefi* miniftronun 
* ividf ub.*. ordines, praeter Dei verbum *Etf wico- 
api ' rum exemplo inftituerunt , & faedifli- 
pJnu*Ht" vl vocant, * Taxis & Annatibus 
lic* sc Tax* diuendant. Quibus omnibus modis 
apoitoiicr. quartum Dtt praceptum viohuur. uecu-~ 

' retur etiam, quam indigne magifttatus, 
patriae patres, a Pontificibus ,tvot\fo\um 
debito honore , contra quintum pruce- 
iucnr.ctK.pt um , fraudentur ,(ed etiam adt pedum 

mon.fea.13.' r : y . r 

♦su^pkm. olcula Sc nonnunquam ad * conculta- 
Chronic. tionem detrudantur : exponatur quan- 

iib.ia.p.a«>- ta immanitate ad infideles, quod re- 
gnis fuis cedere nOlint , euertendos, 
claflicum canant Sabellum quod nullo 
- diuino aut humano iurc (aerum appel- 
lant, pro arbitrio, cum infinita Chriftia 
norum pernicie, accendant: addatur. 

, quam 


Digitized by Go - ^ 



i tT c / t houcok.vm^ 177 

/ crudehter i doarina Pontificia 

,4 vcl leu,ter diffidentium fanguinem 
^ comta. fextum Dc\pr*cept»m t Inquifico- Dom,^ 
, rum tyrannide cffundendum,fcrmonc &"<£* 
* & reipia doceant. Explicetur quam 

; turpiter omnium' laccrdotum & mo- 
, naihorum (licet plcrique continenti* 
deftituantur dono)^ caelibatum non Co- 
lum matrimonio praeferant, fed etiam 
feortationem eorum matrimonio mc- MUmum 
liorem, contra feptimum Dei prteeptum, 
affirment. Indicetur quilm iniufte °* 
Pontificij monachi &i lacerdotcs con- 
tra oiiauum pr&ceptum , non folum non Matth.ii.*,. 
dent Caelari qua: Caelaris funt: Sed’ 
etiam c contrario illius & reguni alio- B«rauag.e 5 - 
rum regna, pro fumma poteftate arbi- Sltt 
trioque Pontificis, dari, minui, & au- *£££• 
ferri polle ftatuant. quemadmodum ftam - 
rcuera laepius iuftis dominis Pontifi- Domfn. nan. 
cum fententia erepta & iniultis tradi- 
ta efle, Germaniae, Galliae, Nauarrar, ‘ oaw io ‘ 
Indiarum , Iudaea: & aliorum "regno- 
rum exempla & Pontificiorum hi Ho- 
riae luculenter cuincunt. Aperiatur non 
folum quam perfide, fiaem datam, 
cum ipfisvtile cft, violentjled etiam, 

M quam 


Digitized by Goo< 2 


9tCif> 


•cC|. 


Wmt.37. 


P&lteria» 
B. Maris* 


178 DI DISCRIM. HAERET, 
quira impudenterfidem harreticis no» 
ieruandam, contra nonum Dei proce- 
pf«a*,concilij Conftantienfis au&orita- 
tc , definiant. Denique monftrctur, 
quam profani concupifcentiam, con- 
tra decimum pracepttm y & Apoftoli defi- 
nitionem, concilio Tridentino, pecca- 
tum cfic negent , & fecus (entientes 
anathemate Feriant. Ex quibus apparet 
quum Deus prxeeperit vt legis ipfius 
prarcepta omnia accurate obfcruentur, 
& maledi&ionem ijsfit interminatus, 
qui non permanferint in omnibus. 
Pontificem &: Pontificios dodores id 
ftudui(Te,vt nullum eorum inuioheum 
permitterent. Sj vetoa Vege Dei,deca- 
logo comprchenfo, ad Eua.tvgpYvum 
(cuius fumma duodecim articulis fidei 
& (aeramentorum inftitutione conti- 
netur^ deuenire lubeat; in lingulis fere 
Pontificia: do&rinx abfutditas co- 
piofa refutationis materia elucebit. 
Ac primum obijeiatur. aduerfarijs, 
quod contra primum fidei articulum non 
infolum Deum credant, nec cumfo- 
lum omnipotentem agnofeant: fed 
etiam Maria: virgini & (an£bs,quosin- 

uocanr 


Digitized by Google 



IT CATHOLICORVM. \"g9 
liocant , gcniinam hanc & propriam 
Dei gloriam communicent. Oftenda- 
cur deinde, eos nomine quidem filium 
Dei cfle Iefum , id eft, ieruatorem & 
dominum noftrum cofiteri ; led reipfa, 
vtrumque honorem, foli Chrifto con- 
uenientem, contra fecundum fidei artu 
cutumjj irgini Mariae & fandis arrogare. 
Quorum duorum articulorum profa- 
lia violatio , non folum ex ijs quae ca- 
pite primo a nobis allata funt, confiat j 
led etiam profana illa Florida Maria- 
na MartinidcfRio Iefuitx (quxanno 
ruperiore,ex officina Plantiniana, cum 
Epifcopi Leodienfis approbatione , 
prodierunt) pcrfpicue aemonftrant. 
Nam vt Gofterus fuum Enchiridion, 
fic Martinus opus illud virgini Mariae, 
blafphcmo hoc Elogio , confccrauit. 
D. Muri* S.Dei Genitrici , femper virgini , 
mi/ericordia matri , calorum, terra , maris > 
regina , catholica ecclefiaprotettatrici, hare , 
Jium expugnatrici, virtutum cunilarum Jpe. 
culo, Optima, Maxima, Patrona hoc de coroU 
lit multicoloribus fertum, pancarpum , vo* 
uitjanxit [oluit, feruulus CHar tinus dei 
riusa/atuxLv^rJalutu humana m.d.ivc» 
M l Pra:- 


Xon.10.t4. 


Digitized by Google 



180 DE DI$CRIM. . H^RET. 
Praeterea adijciatur contra tertium de 
fanda Chrifti conceptione articulum , 
non folum Pontificios Mariae virgini 
conceptionis fanditatem attribuere: 
fed eam quoque multo maiori (acrile- 
Extrautf- co- gio, i Romana ecclcfia peculiari fefto 
oblignatam: & quidem , quod magis 
s«X^V abfurdum eft,quum de ea re,nondum 
quicqua certi a Pontificie aut a Ponti- 
ficiorum dodoribus e fiet definitum, 
fcd & ante & poftea acerrime de hac 
ibidem, quxilione concertarim. Declaretur 
quam abfu rde Pontifici j <5odores,cdtrl 
quartum fidei articulum & ficrarurt //fe- 
rarum definitionem Chrifti Pa/fioncm 
•Thom» ade6 mutilent, vt eam cot^onqjivaem 
{SfS & fenfibus tribuant, fed *amm tat\o- 
ni» li^t* quicquam perpefium cfie in hor- 
1«?* "diA t0j aut * n crucc > a P crt ® negent. Scili- 
Sfcy-cet vt crafliorcm errorem tutantur, 
Thomu t Chriftum inde a coceptione fututam 
anima: fuac in vita aeterna gloriam , non 
m't'w ^P cra ^ e > fed eadem perpetuo fibi prx- 
mun. hb.i», •lenti , fuifle beatum. Ita vt in cruce 
$ Thom»» quidem fummos corpore & fenfibus 
fefiinuerit cruciatus ;* anima verd ta- 

r.^tnnaa b tionali,non folum coru fuerit expers, 

Sem. ^.dirt. „ 'V . , . fcd 

tynn.i. 


Digitized by Google 



ET cathdlicorvm. 181 
ied etiam fumnio, ex vitae aeterna: frui- 
tione, gaudio, fuerit plenus. Quibas 
abfiirdis & profanis fenccnti js addatur 
Pontificios dodtores, aduerfus quintum 
articulum, infernum conuertere in Pa- 
radifum. Quemadmodum Cofterus cfcjt ^ WKt *. 
in expeditione fymboli de Chrifti de- *’** 
-ibeniu ad -inferna aitjifr inferni loca per. i 

hftrkub, vt tenebrvjum carcerem i, in Para- 
dtfkm verterit, iuxtaiUudqucd latroni dixe- 
rat, Hcdie meeu eris in Paradifi. Dem ott- 
ftretur' eorundem , aduerfusyfctf/w* ar- 
ticulum &iacraram lite rarum audfori- 
tatem, error, quod Chriftus per paflio- **• «. 
nem non intrarit alcenfione fua in glo- 
riam , ratione corporis & anima:, fed Thomu a. 
corpore tantum : videlicet quod (vt 
aiunt) anima: ab initio perfere beatas 
nihil Recedere potuerit maioris gloriar. 

Indicetur eos aduerfus/?p/«w«>» articti- a«ot.4.i*. 
Ium, Chrifti & Apoftolorum definiti- ,Cow,M - 
nem, Chrifti corpus non expe&are pri- 
mum ad diem iudicij , vt prsclentia il- 
lius potiantur: (cd contra ftatuere, id £ s*»a«ifi»- 
czlo indies defeendere &ie facrificulis ^Tpg.^7'. 
fiftere, in mifla prafens. Oftendatur 
prancrea cOs, aduerfus notium fidei arti- 
M 3 culum. 


Digitized by Google 



l8l DE DISCKIM. HJERET. 
culum , ecclefiam fandam catholicam 
cum particulari & impura fua Romana 
ecclefia confundere: aded vt vulgd 
Romanam & catholicam ecclefiam 
pro eadem abfurdiflimc vfurpent. Ad- 
iungatur error grauilTimus , quod ad- 
uerfus Homm &c decimum articulum ftz- 
MMhai*. tuantfan&os (qui tamen omnesnobiC- 
*£"•*•**• cum communiter, in hac vita debito- 
res extiterunt & rciniflionis peccato- 
rum vitaeque aeternae communionem 
cum reliquis fidelibus habent) non Co- 
lum habere fua apud Deum meria, 
«Dforchfift. ied ijs etiam remi/fionem peeearo- 
rum alijs promereti : dumviuunc qui- 
dem animis in purgatorio am\0ds,p©{t 
mortem vero reliquis etiam hdeVteus 
c« P .i. in terra conftitutis. Denique (vt alia 
qu? fufius initio huius operis propolui, 
omittam ) dcmonftretur Pontificios 
dolores contra duodecimum articulum & 


♦ToKtrj.io, 

»7,»?- 

Rom.g.jg. 

i.loh.;.a.& 

5,10,11,12. 


+ Condl.Tri- 
aCBtScir 


cap. ii. 6c 
Can.12.13. 

$ R 0 m.tf.a 3 , 


reliquos omnes, loco * fidei verae qua 
vitam aeternam, propter Chriftum gra- 
tis promilfam, vera fiducia ample&un- 
tur fideles , t dubitationem fubfti- 
tucre, & quod * Scriptura donum Dei 
efle teflatur, operum fuorum meri- 
tum 


Digitized by Google 



y 

sT 

f 

4 


V , it Catholicorvm: i8j 

tum , indigniffimc appellare. Nec in 
iidei folum articulis violandis Pontifi- 
ciae dodrinz abfurditas confiftit, fed 
etiam in (aeramentorum inftitutione 
cumprimis apparet. Nam vt a Bapti- 
ffaio nat exordium, ofiendaturprimum 
Pontificios do&ores , contra Baptifmi 
materiam docere fi aqua dementaris 
defit, illius loco,* non aquis diftillatis 
fed iure carnium vti licerer im6, quof- 
dam dolores eo impudentiae proce- 
dere, vt etiam t vrina , propter defectum 
aqv*, baptizari pojfe affirment. Deinde 
* celebres nonnullos Pontificiorum 
dodlores (centra praeferiptam * a Deo 
verborum formulam , Dei honorem & 
Apoftoli decretum) aperte tradere 
Baptifinum efie poflcfiquis dicat, 54- 
pti^o te in nomine P 'atris & Filij & Spiritus 
Janffi & beata virginis Maria. Praeterea 
obijciatur,eos de miniftris Baptifmi non 
minus abfurde fentire , quod contra 
t Chrifti & antiquorum * Patrumglo- 
drinam, Baptifinum, fi facerdotes dc- 
fint, a* feminis fidelibus aut infideli- 
bus adminiftrari pofle , doceant. His 
addatur, quod ftatuant t infantes in 
M 4 vccro 


•TfcoBCM 

A^un-iw.j. 
aurate. 4. 
Hole ot. in 
fcnt. 

QU-I. 

ouidonima- 
nip. cum* dc 
Bapritcap.». 
fGuidoibi- 
dem. 


iolcoc in 
Sene.4 qn. t . 

19*20. 

.Cor. 1.13. 


fMash.il. 

19.20. 

1C0r.14.34. 
i.Tim.2.13. 
♦ Tettul.de. 
Vire. Vclaa- 
dhep 
eStraCo 
hxiefi79. 

* Paftorale 
de Baptifinob 
Guido ma- 
nip. curae. de 
BapciCcap.;. 

f Paforak 
de iipjnfti 


yGoogle 



* Itidem fc 
Cuido ma- 
aip. de Ha* 
pufmoca.8. 
tMff.7.34. 


i.Cgr.i.u. 

M- 

PaAortlc dt 
J*puf. 


1J4 DE DISCRIM. HJERET. 
vtcro matris adhuc latentes, in vitas 
periculo, fi caput tantum pes, aut ma- 
nus extet, debere baptizari. Prxtetca. 
de ceremonjs Baptfmi non minora ob- 
ijci poflimt abfurda, vt quod Pontificij 
facerdotes, praeter Chrifti inftitutio- 
nem, ritibus varijs, partim infulfis, pax - 
tim fxdis , partim impijs Baptifinum 
confpurcent: * vt.quum digitos /uos 
infantu auribus immittunt &t Chrifti 
in miraculo patrando /ermone abu- 
tantur ,quum faliuam luam ori infan- 
tis indunt , crucibus fuper/Htiose fi- 
gnant: dxmonem,vt deanima hmpti- 
standi recedat, adiurant: iterum cruce 
c fputo (ne quid purum te\inc\uatui) 
aures, nares, os infantis notant*. Calem 
magice exorcizant, ic infantis ori im- 
ponunt: oleo exorcizato crucem in pe- 
dore & fcapulis baptizandi, formant: 
veftem albam capiti imponunt: ad- 
duntque cereum acccnfum , coniun- 
da in fingulis hifce, mira verborum 
Dcf profanatione. Denique quod 
contra Chrifti honorem & Apoftoli 
decretum nomen fanfti alicuius impo- 
nunt. vt eo patrono Baptizatus omnes 

anima? 


Digitized by Google 



ET CATHOLICOH.VM. jgf 
animae & corporis molcftias fupcrct. * 

Ncc minor in altero facramento ferual 

ta cfl: reuerentia. Nam vc ora aduerfe- 
rijs obturentur, demonftrctur primum 
cos /aeramenti Cana naturam peruertere; 
quodfigna diuinitus inftituta nonfo- 
ldm mucent, quum vinum , aquae ad- 
mixtione * fuperftitiofe adulterant ; fed *DeCo msb. 
etiam mutilent, quum t contra Dei in- 
ftitutum & veterum Patrum ac * Pon- f??- ... 

.A ” 1 • . « . 1 T MX3l.Tn4. 

trneum decretum, laicis calicem dene- 
gant. imd quddfecrificuli (vt omnibus erat. dift. a. 
perfpicuc conflat) contra /aeramenti S»° n ’ p * : 
huius communionem &c naturam , 
loco vnius Cxnx Dominicar, lex, fe- 
ptem, decem M plures pnuatas mifl^s 
(in quibus fingulis vpus auditor nempe 
* mini fler, qui totius populi perfbnam * . Toir «* 
fuftineat fit fetis) vno in templo, & 
quidem t contra Dei verbum* ignota f-cor.i* 
auditoribus lingua , concelebrent : tc J «aimu 
(qu6d abfurdius^ ipfi plerumque pa- 
nem in tres partes fla&um , reliquis * 
non communicantibus fed taintum 
pedantibus/ foli,comrat Pontificum 
canones antiqup$,abfumanc radedvt toto*®- 

x r ' erat, di/li. 

reucra, non tam lynaxis & communio cw.omn*w 
M / * (vt 


Digitized by Google 



• 1 $ 6 DE DISCRIM. HJCRET. 

i Thomti ♦ (vt vocant) quam excommunicatio 
& ccdefiae diftra&io dici mereatur. 
Obi jciatur etiam, qudd panem in cot- 
pus Chrifti,cotra * inftitutionem illius, 
fflcb.1.17. T corporis veritatem , * Apoftolorum 

♦ i.oJfio, do&rinam & communem (enlum, 
*££"• 2 *‘ * tranflubftantiari ftatuant : ita vt fiib* 
*a»diTM. j ata p ams fubftantia, accidenda tan- 

t /rhoLu tum,no folum fine luo,lcd etiam t fine 
5 ' vllo omnino fubie&o, contra naturam 
fiiperfint. Qua ratione ex figno (aera* 
mentali ecclcfia: ordinario, contra rei 
TrtSfutt proprietatem, & * Patrum do&rinam, 
«p io- * miraculum faciunt omnium maxr- 

d*<££ii2£ muro: adeo vt in eo ptoiafint difficilia, 
S^; hb-4 ' quam in creatione, quemadmodum, 
ttir.jcp. Ponttficioru fan< 9 iis,t Thomas Aqui- 
rs ' ut ' ' nas , ex communi Romanae ecclcfiae 
confenfu, docet. Addatur hilce quod 
Chrifti corpus gloriofiim (quod in cx- 

* coij.i. Jis regnat, * nec alibi quasendum) , in- 
sS^ T a a ' finitis fere in locis, in hoftij$,&* fingu- 
jHcb.i.17." lis earum particulis, eodem tempore, 

in terra fimul exiftere contra tveri cor- 

* i^cor.w", poris modum,* gloriae rationcm,*Ge- 

^(a ^juiu nx inftitutionem & t Patrum confen- 
r>^d.&'to ^ um affirment. Deinde quod facra- 
ioh.is.Ti». mentum 


Digitized by Google 



v . IT CATHOLICOR.VM; '187 
taoentum *Eucharifticu, ad recordatio- * ««»•** 
nem bcnifidij Chrifti&noftracgratitu- 
dinis officium excitandum,inftitutum, 

*in facrificium proprium & propitiato- ‘cs<a.Tri4. 
riu ac fatisfa&oriu perucrtant.Et quod 
abfurdius cft , non folum in Dei, fed 
etiam in t lan&oru variorum honorem tIba(m 
■varie celebrent. Coniungatur quod in «*pj- * 
eius vfu , non fibi folum manducanti- CKLt ’ 


bus*fed alijsetiam tam mortuis^quam t nm* 
viuis remiffionem peccatorum & varia *• 
corporalia beneficia, & quidem non fi- 
dei, fed operis (vt loquuntur) operan- 
tis dignitate, promereri fefe affirment. 
Vndepro diuerfis neceffitatibus precio 
venalem miflam celebrent :vt vere Si- 


monis magi potius, quam Simonis Pe- 
fri fucccflorcs fcfc probent. Atque *' 
hinc trita illa Pontificiorum lan&orum 
& dodorum quaffiio, * Vtrum ficerdos 
accepto flipendio obligatus admiffamjpeciali- 
ter, pro vno celebrandam : poftea alteri quo- G&ieTjsS 
que pretio mijfam addixerit, vna & eadem -'«i&lc&ay. 
opera vtrique fiojfit pttisfacere? Obedetur 
etiam, quod hoftiam tcorpus Chrifti& Tli(L 
& Deum fuum apellantes, adorent & 
adorandam aliis attollant accircumfe- fiK-EndSX 

_ uaibet k « 

rant; 


Digitized by Google 



l88 1>E DISCRIMf H-^RET. 

ranti&in c6clauibus.,reponant ac dicit 
Bcce CbnJlus.Qux omnia cum tChrifti 
M ' inftitutione atque *mtcrdu 3 :o,&:* ve- 
t«um Patrum domina , grauiflime 
pugnant. Addatur etiam profana illa 
ib^Hioon. Pontificiorum fententia , qua aiunt, 
^•f^Thoma» t Si hoftia tempore mortis Chrtfti fuijjet it | 
5TC'. 3 ' pyxide firuata^ Chrijlum non filum mortem 
finiturum in cruce , fcd etiam i» pyxide. 
Denique (vt multas alias Pontificio- 
rum do&orum dc hoc /aeramento ab- 
furdas impietates,quas referre pofle/n, 
breuitatis caufa omittam) obijeiatur 
ijs, qudd, turpiffima contradidione 3 
«n em» doceant, * Chriftum in catna/uumip- 
fius corpus manu fua geftaffe ,&£. ore 
*pe&(ccrat. fuo comedifTe , & alijs fimi\iter,tara 
impijshypocritis,quim vere fidelibus, 
fpecie panis ita comedendum, 
r- 55*41- ^dentibus frangendum & atterendum 
ptt.3-su.g3. tradidifte: & ncquid impietatis defit, 
££i&!“ t Chrifti corpus & Deum verum,vti 
muribus alijfquc brutis animantibus 
*£**•**• P°^ c deglutiri, fic ab ebriofis & alijs 
«nd* mi- euomi & ignibus traditum cadefles fc* 
des petere. Aded vt non fit mirandum 
* commmt. * Aucrrocm Arabem fiinunum philo* 
3«3t • Ugbtn 


Digitized by Google 



_ . CAtHOtlCO^VM: \% 9 

fophum abfurdis & cyclopicis acCa, 
nibalicis illis Capcrnaitarum , Pontifi. 
ciorum do&orum, impietatibus offen- 
fum, dixiflc; Quoniam Chriftianimandu- 
eant Veum,quem adorant, fit anima mea cum 
pbilcjophu. Nos vero rc&ius, Quoniam 
Pontificij hoc faciunt, fit anima noftra 
cum Apoftolis Se pijs Chrifti difcipulis. 
Reliqua Pontificioru (ieramenta, qua: 
ab hominibus praeter Dei verbum in- 
ftituta funt Se pluribus abfurditatibus 
grauifiiimis fcatent, ne prolibor fim, 
pr^tereo. Quare vt rem totam conclu- 
dam, optima illa eft cum Pontificijs Se 
ali js falfis do&oribus diflerendi Se con- 
vincendi ratio , vt primum errores eo- 
rum Se ftatum quaeftionis rc&e intelli- 
gamus ac fideliter proponamus, (aera- 
rum literarum gladio iugulemus,&:ab- 
fnrditatibuspropofitis, contra dicen- 
tium ora obturemus. Praefertimverd, 
vt quarftio de (acrarufn literarum au- 
ftoritate , aduersiis humanas traditio- 
ne* (ad quas perpetuo Pontificij recur- 
runt) expediatur priori loco. Ac pro- 
pterea,Coftcrc,hanc ipfem in Enchiri- 
dij tui examine viam fcquar,vt veritas. 

pate- 


Digitized by Google 



IJO DE DISCRIM. H^RET. 
patefacis &difcuffis erroribus vcftris, 
illuftretur. Sed , prius quam finem 
praefationi imponam , reliqua perpen- 
damus. 

COSTERYS.. 

1P\ einde danda eft opera, vt inm 
^ limites vnius materia; adueriarius 
contineatur. Eft enim haereticis, piar- 
fertim rudioribus, qui fibi tamen non 
parum fapere videntur, familiare, vr, 
quum diflblutisargumentis,in vna ali- 
qua caula feconui&os animaduertut, 
alio dilabantur & rerum diucr/arum 
multicudine antagoniftas fiios obtun- 
dant, ne fi nihil in medium afferant , 
manus dare vincique videantur. 

Eft praeterea ad redam argumentan- 
di formam aftringendus haereticus, vt- 
que omiffis fuperfluis nudam ratioci- 
nationem proponat : qua in re non pa- 
rum laboratur ab aduerfarijs, qui vel 
Dialc&icae ignari , in argumen tando 
grauiccr halucinantur, vel lophiftarum 
more ratiocinationes fuas oratorijs pi- 
gmentis, quali fuco quodam coloran- 
do, falfa pro veris, dubiaque pro cer- 
ris 


Digitized by Google 



IT CATHOUCOJCTM. 
xis , indodis auditoribus venditant. 

Gom ARVS. 

O ane fi hacc praecepta , qux iftrk 
^ tam diligenter vrgcntur,apu. vos 
■vigerent, facilius veritati cederetis. 
Nam quid magis vobis familiare cft, 
quamftatum quarftionis propofitae aut 
vitare & fubterfugere,aut vitiare?quae 
maxime in controuerfia vertantur ar- 
gumenti loco affumerc ac centies in- 
culcare? quum vos argumentis &fcri- 
ptur? robore prefios animaduertitis,ad 
traditionum latebras confugere? & ne 
cauta cadere videremini. Patrum redd 
dida edperuertere , aut naeuos eorum, 
relidis unioribus (ententijs, accumu- 
lare? Tcrtij par ratio eft : nam qu^m 
turpiter firpc,contra redam differendi 
difciplinam, principia aliena ad res cae- 
leftcs indigne traducitis: aut commu- 
nia & perpetua naturae & (cripturae fun- 
damenta, quum lubet, pernegatis? Le- 
gantur fcholafiici vcftri dodores, & 
qui eorum vefiigia noftris temporibus 
in/equuntur , videantur vel ea Iblum, 
qua; de mifia a vcftris diffauntur, nihil 

Ycrius 


Digitized by Google 



I pi de DISCRIM. HAERET. 

vetius comperies. Ad formam verdar- 
gumentanai quod attinet, eam qui- 
dem inotiofis fcholarum veftratum 
vmbri$,in vfu efTe qualemcunque non 
nego: fed eandem in publica luce & 
iufto cum aduerfarijs veftris certamine 
aut nunquam, aut rard, adhibetis. At- 
que vtinam id il vobis impetrari ali- 
quando pollet, vtre&a argumentandi 
forma caufam veftram nobifeum dif- 
ccptaretis 1 fperarem enim fore , vt 
quam longis ambagibus oblcuratis ve- 
ritatem, ea ftrifto illo & aperto difle- 
rcndi modo illufttata/acHiorem nobi$ 
vi&oriam largiretur. Ataue boccon- 
lilio D.D. Antonius Saaeel,Gui\icl- 
meus Wi takcrus,ChriftopVvotus V cie- 
lius,SybrandusLubbertialijque com- 
plures viri do&iffimi Icholafticam il- 
lam &: preflam dilputandi rationem 
fecutifunt,vt veftros errores eb diftin- 
&iu$& clarius confutarent. Itaque in 
hifce praeceptis nihil eftqudd in nobis 
defideres. De quarto verd quid pro- 
ponas audiamus. 

-Coste- 


Digitized by Google 



• CATHOtlCOWll. 

Costi inrs. 

A b extremum CGnuitia,maledi&a, 
cognomina , quibus nomen no- 
ftrorum vrgere (olent, furda velut aure 
{unt practcruehenda. Nam ficut qui 
malum caufam coram iudice tuetur, 
q uum rationibus & aequitate defici tu r, 
clamoribus inftacntanarreticus, quum 
veris. ac folidis argumenta (e vincere 
pofle dcfperat , conretwnclijs certat, vt 
rem ilogkimadiifputatwne ad c6ten- 
tionem-detotqueat/ Tu vcrbdifl&ftuj- 
latis 'omnibus verborum portentis, 
quali cum homine phrenetico aefu- 
nofontjgotium habeas, inlbkrin miferi 
hominisf&lutem 8t eonuteffionchi ani- 
mumirttfrridas. Cogita non homi- 
nem, fed fpiricu erroris, lcd : ipfuiri dae- 
monem, pef os homihis rfta maledicta 
euotnere. Quare mifcrcat te* potitis 
eius, verbis vterc aSdutff fuscum h twna- 
nis & beneuolis, tacitu (que fubihdc 
Deum pro anima Dirtbonis laqueis & 
artemoru fuppliciofum pergulis irre- 
tita precare. Quod4l apud ipfum ni- 
hil proficies , falt<5 auditoribus infc&is 
N fcrupu- 


Digitized by Google 



X94 BE jrrSCKTM. HJERVT. 
(crupulutn aliquem ac dubitationem 
inijcies. Sumus enim ita comparati, vc 
moucamur modcfita, indigncmur pe- 
tulantia. 

Gomarvs. 1 
C-YMV5 reucra 

V <vt moneamur mo&ftia, indi&rHrpwr ft- 
tujfpitti : fcd rvee iu^ orbiSrjChfjihiani 
indignationem; > oec veritatis dignita- 
tem, nec prarfentis Dei maiertatefn re- 
-ueritusefle videns, quum ca^qo* op- 
time de Ghnjdatnamodejfti^bpc loco 
definis, fumma ifQfnodd/bV^upen» 
tuisli bellis pcflirafrjdolafti. , bhc : caim 
fol.um Martini;Luibsen,PW»^V>4&* 
lanchthonis,Qtluini,Bez^a^otumque 
plurimorum fideliam &£ praedantium 
-Chrifti feruoru £miAmfalfiflS#mnia- 
lediutis in odium Adducere lfefduifti, 
led etiam nalkams.D.Tilium >, Gte- 
• ucn.chouium, Bogatdum , aliofquq vi- 
ros innoccntillimo^ atque -optimos 
;ita putidis & cia@s s contra pjiWicaip 
.populi confcien^iam, mendaces. pro- 
. (audere voluifli 0) Vt fatyle-iadc-appa- 
. reat,te quum rationibus & cau^ac-bont- 
■ . - * ;■ rare i 


Digitized by Google 



IT CATHOLICOKVM. Ypjf 
tatc dcftituaris/ dc veftra do&rina de- 
sperantem ad contumeliam & menda- 
cia prbrumpere. Itaque non (olum nos 
conlblatur Chrifti lententia. Beati eri- **«h j.i». 
ti* quam amaritati fuerint vobis, frfsrfc- “ 
quuti fuerint, & dixerint quidutsmah , ad. 
uerfiss vos, meatientes. propter me: led.naa^ 
gno nobis etiam gaudio eft , quod' vd . 
tuo mdicioex hac maledicendi impr$. 
bitaterem veftrain ad triarios redijUc, 

&c exitio proximam^videamus. Si quid 
vcroit notbis aduerfus’ Mfitroru 1 homi- 
num. moresr gfauius^ dicatur, non illud 
malcdiccndi,i^d airogomisr veftroc rc- 
ptimendariiudio contingit:ncc dc pau- 
cis doloribus, avit cotum qui admcrY * 
tem reditnmt, pcccatcis lermo cft: led 
dc >plcriftfuc Pontificibus , Cardinal i- 
bus,cpifcqpi%fiicerdio«ibus,monachisi 
quotirfn eftrancm & minime Chriftia- 
nam viuendi licentia, no cx noftrorum 
hcmiinu, aditaliorum, qui vobis aduetf 
fantur , fcripns, aut rumoribus carpi- 
mus, ledbxconlignatisyercru&reccn-. 
tiu pontifitiomRcgum^rihcipum, Sc 
theologorum fide dignorum qucrelisy 
accufanat^,. Adeo ytnoniniqux con-> 

;; N tume- 



Digitized by Google 



Ex®d 

Ioh.S.45. # 

Sdtip. 


Macth.13.3t. 




ttal.fjp.30. 


Hcbzt.U. 


Ccn.4p.4j. 
& 50 17. 


i.Sam.T3./4 

rSan.iip. 


1 96 DE D1SCR1M. H^RET. 

curQcliz fed iuftar rcprehcnfionis no- 
men mereatur. Nouimus enisi cx 
Dei verbo edodi, non lolum fidelibus 
fed etiam infidelibus & haereticis fi- 
dem (contra Concilij veftn Conftan- 
ucnfis decretum) omnibus modis fer* 
uandam: nec pias eas putamus fraudes, 
quibus ad caufir veritatem demon- 
Arandam, mendaci js aduerfarij one- 
ramur. Nouimus etiam ccclcfiam 
Dei agro comparari, in quo non fbhim 
bonum femen, fcd edam zizania fuc- 
crefcant; & fagenarin quam non iblum 
boni colligantur pifces, fcd etiam mali. 
Agnofcimus in familia, communis fi- 
delium patris Abrabafid, non mo- 
do fuifle Ilaacum probum ,fed cmm 
Ifmaelem reprobum •, in ifitaci do- 
mo, non tantum Iacobura pium , fed 
etiam Efauum impium: in lacobi libe- 
ris’, non folum Iofcphi 8d Bcniaminis 
probitatem, fed etiam reliquatu alio- 
qui piorum Patriarcharain peccata , 
non exigua, quorum eos tandem fcrid 
poenitmt : in TDauide , viro- fecundi! m 
corDei,nonfoliim mnocetmampen^ 
perpetua, fcd emam lapfus aliquos gra- 
i uiores, 


Digitized by Google 



IT CATHOLICOrtVl*. j yf 

uiores , adulterium, & homicidium? 
infilijs verd longe maiora offendicula 
ex f. literis cognofcimus, Denique in- 
ter duodecim Chrifti Apoftolos non 
fblum ludam furem, proditorem; fi- rniu.70.at 
lium perditionis exticifle, (cd etiam Ii?*' 7 ' 
lhter pios Apoftolos Petri abnegatio- MaRh.tf.7j. 
nem & refipilcentia legimus. Quem- 
admodum & inter diaconos feptem,atw 
Apoftolis clebos , non foldm, Stepha- 
nu m,Phih ppu m & reKquos (anbos,(cd 
etiam Nicolaum, pofttti feba? Nicolai- 
tarum auborem fui fle, ex veterum te- 
ftmonio didicimus. Quamobrem non 
propcerea a Romana Ecclefia abhorre- 
mus, quod multi inter vos extent Epi- 
fcopi , facer dotes , monachi , fceleri- * 
bus coopcitt ( quemadmodum nec i 
Chriftiana ecclefia noftra deflebimus, 
quod interdum contra dobrinx no- 
ftrac (anbitatem , aut latentium hy- 
pocritarum improbitas, aut quorun- 
dam piorum Dei (eruor um lapfiis 
aliqui, appareant) fcd eo nomine Ro- 
manam Ecclefiam iufte accufamus, 

3 uod dobriria fit impura,& pares, ex 
o&rinx & gubernationis vitio, maxi- 
N 3 me 


Digitized by Gcr ^Ie 



198 DE DISCfUM. H.ARET. 
mx {Mittis eeclcfiafticorum , vt /upn 
9%nfura cll, mores. 

Capvt XVI. 

Atqtte haec quidem de modo agen- 
di cum haereticis* rcliquu eft vt quem- 
admodum credentes h£recici$ tra&an 1 
di fint perquiramus. 

^ Costervs. 

H a c t E-NV s de ijs quos pro- 
prie &*erc haereticos appcJIa- 
ni usj. fu pe reft dicamus, quem- 
admodum credentes h$rcticis,hoce/^ 
qui vel ad haereticos defecerunc, vel 
io fide nutant, tra&andi videantur. in- 
. ter quos maiori ftudia videntut d\i iu- 
uandi , in quibus maior cqnucrfionis 
^P es v a PP aret * M quam rem pneter 
dentiw«i*. rationcs,quibus hoc libello finguliarti- 
culi controuerfi confirmantur, tria ifta 
cdmmunia pun&a poterunt ede adiu- 
Vttnum- mento, vt primo perconteris ab eo, qui 

cum agis, quas 90 caulas ab ecdcfia re- 
cciTerit,ac totius orbis Chriftiani focic- 
tatem & communionem dcfcrucrit, 
maiorefquc fuos atque adeo omnes 

•, omnium 

/ , * ' 


Digitized by Go ' * 



. ET CATHOLTCORVM. \pcr 
ononium nationum , omnium fecolo--. 

FUtn , omnis memoriae homines , qut: 
Catholice dcceflerunt,f'celerisae ne- 5 
fariariofidelicatis mortuos tam fcucre 
condemnauerit?* Qub fi refte credit 
Haereticus omnesiffei perriennt. T.umVeamduaw 
deinde* qua ratione» qiiauc audotitate 
commotus huius potius quaim illius; 
jharretici fe&am loquatur : quum non' 
m inus Gahiinifte , Anabaptvftsc, Swcnc- 7 
feldiani atque Luthefani,fua dogmata: 
facrarum lite rarum teftimonijs, ccmfir-r > 
HientyCurhorum potius quam illorum,; 
vocem iraerpretsftioricmquc audiat?: 

Si dicat horum, vel iftqrum videri fibi 
magis veritati & rationi fonfenta* 
ajeam: fateri cogitur, illud fuu videri 
e fle regulam fidei. Vnde concludes iU 
lum h^reticum cflejiop eft.ele&orem, 
qui fibi ex multis quodcredat fuo tpfe 
arbitrio & voluntate deligit. 

Gomarvs. 

F\ E' hifce pun&istuis, non e fi cur 

multum laboremus. Nam vtfrc-; - 

quenSjimb perpetuaquaeftio cft, quam 
aducrfaojs veftris occinere fidetis (fit 
i i. N 4 * aduer- 


Digitized by Google 



too DS DISCRIM. Jf.SRBT. . 
aduerfus haereticos valete poteft) tu- 
mirum, quas ob caufas ab Eodefia rc- 
eeffcriitt,ac totius orbis fociroatem ac 
communionem de (eruerint? ita fcci& 
& exped ita noftris fratribus e £k rcYpo»- 
fio, vos id fruftra Romanae oedefiz ar- 
rogare Se nobis derogare,quod probare 
non valetis. Antiquitatem iaflaosf 
hac parte ne lacuna quidem vrignein 
Prophetarum Se Apoftolorura au&ori- 
tate fteti cedimus. Patres obcentLs? 
quam parum vos iuuenc , imd quam 
acriter errores veftros refellant, Sc an- 
tea faepius oftendi, Se in operis huias 
progreflu plenius ac planius demorv- 
Arabo. D« condemnatione vetb quod 
mones, quibus quario reditis* fi ex rei 
veritate Sc animi fedati fenfu,iudicare 
velis, competec,quam vobis: qui pluri- 
mas pias orthodoxorum fencentias 
conciliorum veftroru decretis damna- 
tis, & ita fentientes anathemate feri- 
tis ? Exemplis illud hoc loco probare 
poflem quam plurimis, ni A ex ijs,qua 
Asperioribus a nobis explicata (unt & 
deinqepsexponentur^ipcrte conflaret 
Quod -vero fecuadd querendum cod* 
- • * iulis. 


Digitized by Google 



IT CATHOLICOAVM. sol 

fidis ,qu* talione aur audoricats ad* 
uerfairius vefter commotus , huius po- 
tius quam albus icmcnctam (equaturfr 
iapromtu-uaflris cfthuius finitioris 
nodi fblutie,no id £ fc fieri, quod ejtfifci 
magis veritati videantur cofentanea(vt 
falsd affingis) 'fed quod factasfclitera- 
rtwnaauflcwtttate co impellantur, Qjjaw 
ratigiiuratiqmsveftrum ^ noftrisfrai 
tnbusqmmobrem Arianorum, Ponti- 
ficiorum, Anabap«fhirum,do<3rinara> 
auerfentur ? refpondebunt illi, cd fefij 
pertrahi, qudd Dei v^rbo 8c ortho- 
doxae antiquitati repugnantes compo- 
nant. Scifcitetur iterifrn Pontificius 
quampbrem, quu in plerifque religio-.' 
nis capitibus ipfoque fidettundanricco» 
cum magno illo Dei feruo Mattmo- 
Luthero. fentiamus , in do&rina de’ 
Cama Domini & pratentia corporis 
Chrifti ab eodem diffideamus? refpon- 
debunt noftri, quod h&c parte veteris 
fermenti Pontificij in Luthero reli- 
quias deploreoius,eafque exDei verbo 
facramentorum & Corporis Chrifti 
naturis ; & articulis fidei, repurgare 
coa&ifimus iae quam uis magni facia- 
N f mus 


Digitized by Google 



iO-Z. DE DtfiCRIM. MARET. 

musinfignem Deifermirp Luthcrum, 
pluristaraen, vt par eft, veritatem xfU- 
tnemus. Quamobrem hac parte ex* 
pediti, poftrcmum tuum pun&uma» 
diamus. 

• 

- Coste rvs, 

D eni q_ve vrgebis illum, v» vel 
vnicum hominum ex Omni anti- 
quitatis memoria producat, qui ante- 
quam Lutherus nafceretur, fecum in 
omnibus fenferit. Neminem proferre 
poterit, neminem nominare, ne cx hx : 
tencorumquidema\bo,quoru q uifquc 
diuerfanyquafn libi i\>fe finxit rc/igia- 
jiem coluit, & perfccutusrfait. Kgp i%i- 
tpr , amice, eft rie a?quum, vx. repudia- 
ta totius orbis difciplina,do&rmam vel 
hadenus inauditam vel olim totius an- 
tiquitatis cofenfu explofaro atque eie- 
<ftam , complectaris, hac fola ratione 
motus, quia iftinefeio qui dbfcurihof 
mines , prxclard tibi viaeancur diuina 
oracula & myfteria interpretari/ lErgo 
tot fbrtiflimos inui&iffinaofque viros 
ac mulieres, qui fanguine fuo cccle- 
fiau rigaueruut, tot inge#iofiffimos 

homine, 


Digitized by Google 



*T CATHiOLICORVM. %n>^ ■ 
bofnmcs , qui u\ diuinarum literarupa 
Audio & interpretatione tptas aetates 
conctiuerunt, totintegcrrimosfpe&a- 
tiflirpofquc Chrjfti confcflorcs , qui 
fidet fuse veriutem, vitacque (an<5iiqp* 
niam innumeris miraculis tcftawmre- 
liqaerunc , impios , infideles idolola- 
cras fuifle confirmabis ? Ergo omnes il- 
los infeeler&tprum fedem atque regio* 
octTv prareipitcs ages , ac fempi ternis 
' fupplici}s viuos mortuolque madabis? 
Et hocfolum propterca, quia tute tibi 
viderismclius fapere & regius intelli- 
gerc Scripturas ? Quafi veroChriftus 
, Opt. May, ecclefiam illam quam acer* 
biffinia fibi tp°rtc in cruce defpondic, 
in tam c$ca caligine tetrifque erroribus 
totos ijoo. annos iacere ac confcnc- 
fcere pafliis fuerit , donec, poft tot fe- 
cula, tui ingenij lumine mundus illa- 
ftrarctur. * 

Haec atque alia id genus cum qua- 
dam pia comiferantis animj fignifica- 
tione modefte propofita, magnum ha- 
bent momemu & pondus ad animum 
hominis fedu&i x non prprfus obftinati, 
^prapioucndum .praeferum, fi l^nagni- 
. . • . ^ tud® 


Digitized by Google 



404 X>* DKCMM. MjERBT. 

ludi&pcricob, aeternitas , inquam ftqv 
^liciorum , vehementer etiam atque 
etiam inculcetur; qux fine vlka dubi- 
tatione omnibus ijs fubeunda eft , qui 1 , 
extra ecclefiam & fine fide catholica SC 
orthodoxa, i vita di(cedunt,iuxta illud 
i*. Ifiuae r Gem fr rtg**t* qtttd tum firmterd 
nbi pertbii. ' 

His namque cogitationibus ia&attu 
harreticiis, fi non omnino errorem de- 
ponet , nutabit tamen fortafle , & rei 
graukatem imminenfquc periculum 
fcrib cum animo fuo con/idcrab it , co- 
gitans fieri polfe , vt non minus j pfe y 
eum pauculis Aiis fymmiftis, ia erro- 
rem fit indu&us,qu^otb\stemcusrt 
vniucrfus. 

Gomuts. 

Q vvm tertium hoc praeceptum 
iam £ntea fiepius , & praetersim 
capkc (eptimo, \ nobis refutatum fit, 
ne importune eadem repetantur , ad 
Hia loca diligentem ledorem remitti- 
mus. Et vt infolentem hanc gloriatio- 
nem Cofterus deponat memmerine 
orthodoxi, ex iufta talionis lege, ab eo 

poftv- 


Digitized by Google * 



ET CATHOLICORYM. 
poftulare , vt vel vuum primis, poft 
Apcrftolorum tempora, fcxccntis,imd 
mille annis , qui idem in omnibus 
cum hodierna Coftcri & Pontificio- 
rum dodrina {fiderit , demonftrct* 

Age Coftere , qui tam crebro 8iT in- 
potenter te hac prouocationc iadas 
nomina vel vnum Patrem orthodo- 
xum, vel vnicum hotainem , £ cdtar 
fentientcm inomnibus proba : aur, * 
quiaid ampliuslotage eft,rmiinv«tpo* 
rarivn^ifam poflTrt , oftende falcem in 
ijsomntbus, qui* pauca ex copiofber- 
rorUMveftrorom cumulo , ii nobis ca- 
pite praecedenti Veleda funt , confcn- 
fyift : aut potius (quum id przeftare 
n tillo modo poflis) cede quado veri- 
tati, dagloriam Deo, exccac ocyuscx a»^.i* 4 . 
Babylone, ne peccatorum contagione, 
juina ijfius obruans. Quod veritSuis 
ftudWm,vt tibi altffque Iefuitis& Pon- 
ti&eij», aduerftn {limulum calcitran- 
titM*s , donctur, Deum ex aniipo io» 
eaffrus. , 

‘ ANTI- 


Digitized by Google 


AflTICOSTERI 

LIBER SECVNDVS, , 

D E- ' • 

IACRA SCRIPTVRA. 

CapVt I. 

Q v 6 d, praefatione tua tapdera 
aWbluM,Coftcre, dilputaoo- 
nem dc lactis literis, tanqua/n 
reliquarum fundan?cntum,i»ramvtti^ 
ordinem inftitutum probo: fed,m ope- 
re vniuerfo , qux maxime cpmendac 
a«h*.i.i*. Deus, charitatem Aefideto <5£ ymra- 
tcm. Nam,vt varia conuvttQt<im.»qufc 
paffim , intertexis, efa blemata dentio 
imioluam , gcnuinupvquarftionis fta- 
tum perucmsixpius^ argument^tup- 
Ara, in rebus graufllimis, aut proteris 
omnin6,aut mala r ecenfes, fide . Quod 
. fane fummum diffidenti; & malae cau- 

fa argumentum . Verum nahajc- gra- 
uandi potius aduer larium, quam ven- 
taris afferenda? , Audio , dixifle videar; 
- age, ex re 'ipfa fiat iudicium. Primum 
enim, antequam ad controuerfiam d* 

S.Scrh 


Digitized by Google 



•M SACRA SCRItTVRA. XCTJ 
S.Scriptura MiHfcptandam accedit, re* 
ftramdc tribus S.Scriptura: modis Ac 
audorifatc, ftntenriam, in prima quafi 
-acie-, pBcmunitipnis gratia , collocas; 
fcd quae contra ab orthodoxis copiosi 
foliacque difputantur^a ne verbo qui- 
dem attingis. Qualtverd non hxc pri- 
ma iit &l furama cotirrOuerfia,ex.qu* 

.reliqux omnes dependent.. Quam- 
qbrem>qU3c rimjtdc ad calutamveftram 
jin medium proponis", ea prcfltys ex- 
Jtminemusry vt illudietur , ac vincat 
vcritfts.; ; 

n.-j ■_ s ' . w-. •' j/ 

,, Coste rys. • 

S AtRA Tcriptura eft qyxDeum 'ha- 
betaudorem : ficut fctiptura regis, 
qux ; a rege prodci/citUr. Conftac au- simSufe. , 
.terni tnb.uS jmodis a.rcgqquippiam con- 
fcribivaut enim manu fua icribit: aut 
alteri fenbentj didat, ipfe vc.ro fubfcri- 
d>it, figilloque munit: aut deniqUc nec 
.jplc fcrib»c,nec didat, (ed, alteri vtrqnv* 
t que committit, ipfc deinde manu fua 
digilloque appofito; quod feriptum e(l 
: cporinnafr..lnhis tfi.bu^rcribendi mq- 
d», hoediffert primus \ reliquis » qu&l 

& men- ' 


Digitized by Google 



ZeS M SACRA «CRirrvAA. 

& mentem habeat fiyhxm & 

charaderes : fecundus , non quidem 
<h«raderes,fedmen*ari& ftylum-.tcr- 
rius, praeter (olam mentem & verita- 
tem., nihil. Vndequod adventato 
attinet , tametfi parem vbxqueiniwfr- 
e io fidem faciant, primus tamen eft 
»ncrit6 cancris ante ferendus, ob cha- 
tadcrcs regia manu exaratos,& fiylnm 
«nodumque loquendi, non alterius, fed 
tergis. Secundus, vt fit primo inferior, 
<pidd alterius' habeat fnaniim,eftta- 
^mcnpoftremo prarfiantior, ob didio- 
'StrtptMv» iu- nem phrafimque regis. His rr ibus fcri- 
d **‘* n ‘ bendi modis inveteti Iuthrorura po- 
pulo, Deum vfutn fuifte , Vvaud d\f£i- 
^tcr erit intelligerc, fi vcdK inftru- 
mentum confidamus : Nam : ad pri- 
mum modum pertinent doaMabulae 
legis, in quibus decem prtecepta Deca- 
logi digito Dei exarata fuertmt. Adfe- 
v eundum referenda eft tota Vetus fcri- 
^turalcgis& proplictaru m ,q uam tam- 
etfinonfcripferit manu fixa Deusipfc, 
v Prophetis tamen didauit,quos Spiritu 
*Jwi.si. Sando fixo afflauit , SujuuUm SpiriM 
Sanflt inftirati locuti fimt Sanfiti J» 

hemutSj 


Digitized by Google 



DE SACRA StRiVTVRA.’ £ 6 $ 
homines , ait, beatus Apoftolus Petrus: 

AS Dauid Propheta , lingua mea cala- 
mm fcrtbavelodter fcribentu. Ad tertium 
modum referri poflunt pontificum de- 
creta, quarex Cathedra Moyfis illi fta- 
' tuebant: quar hac communi Dei fen- 
tentia, quafi figillo, roborabantur; Jjhti Dw.17.1». 
noluerit facerdotk imperio obedire ,e% decreto 
iudicts moriatur & Chrifti voce , /2 per 
cathedram Moyfis federunt Scriba (jr Phari. 

Jai: omnia ergo, quacunque dixerint vobis^ 
firuatedr facite. 

; Gomarvs. 

C veciosvm profe&d huius contro- 
^ uerfiae exordium 1 quod fi omnind 
verum cflct,Pontificiorum fententiairt 
magnopere ftabiliret:. fcd quum in 
multis t veritate diflideat, non exi- 
guum nobis, ad eandem labefa&an- 
aam,fiibminiftrat argumentum. Nam 
qudd Deum, tribus illis fcribendi mo- 
dis in veteri teftamento, vfumfuifTe, 
affirmas; de duobus prioribus mioime 
contendimus, fed tertius, quem affin- 
gis* nullis idoneis rationibus demon- 
ftrari ppteft. Ais quidem Pontificum 
' ‘ ' O decreta. 


Digitized by Google 



*IO DE SACRA SCRIPTVRaT 
decreta, quae ex Cathedra Mofis illi 
ftatuebantcd referri poflc: fcd quomo- 
do probas ? an quod Dei lententia, 
quali figi lio roborabantur? Atqui ad 
tertium fcripturae modum , vt ex tua 
dcfcriptione conftat, non foldm con- 
firmatio diuina, led etiam ac primum 
quide fcriptio humana ncccfTariactf; 
auz inhifce decretis no apparet. Dein- 
de fi ratio tua quidquam valeret, tum 
iufia magiftratus politici ftatuta,quum 
Chrifti firmentur auaoritate , elfent 
S.Scriptura non aiinus quam Pontifi- 
cum accreta. Denique qua: ex Dei 
verbo producis teftimonia. Contendam 
tuam non demonftrant.Prius enim cx 
Deuteronomio petitum eft. «tote du- 
plici:quandoquidcm & verba, Semen- 
tem loci, corrumpis. Nam dilerre ait 
A*rSmliu. Deus , fac er doti aut tuditi : quemadmo- 
**• dum non fblum cuincit Hebrara veti- 
tas (ad cuius normam Latinorum ve- 
teris tellamenti codicum fides,vt rc&c 
cx Atigullino decretum Pontificium 
definit, examinanda fcd etiam 
Grarca verfio , &c orthodoxorum pa- 
trum Thcodoreti ad eum locum, & 

Cypriani 


Digitized by Google 



IT 

pE SACRA SCRIPTVRA.' XI I 

} Cypriani epift.lib.4. ep.i o.ad Floren- 
di*' tium confenfus , demonftrant. Quis 
igitur non videat pfcudographema ve- 
i/ ftrum,quod ex vitiofo vulgati interprc- 
x': tis codfce proponis. EX decreto tu dic u? 

Vctuftiores fane libri minus depra- 
. • tiate habent cum Lyrano , Et decreto 
- (pro Aut decreto) quod tandem im peri- 
tia quadam aut ftudio , cum ex decreto 
permutatum eft,&: a vobis ad errorem 
veftrum firmandum retinetur. Ex qua 
re liquet, quantum fidei concilium ve- 
ftrum Tridentinum mercatur , quod s*c+ 
vulgatam verfionem , in omnibus fe- 

3 uendam, mandat. Vcrum,vt£ verbis 
u inis, ad fenfum eorum procedamus, 
ft decretum iudicis Ifraelitici non eft 
5 -Scriptura:moduS}fequituretiam,nec 
pontificis decretum : quia eadem pe- 
nitus firmatur auftoritate & lententia. 
Praeterea non omnia (vt vulgd perpe- 
ram ftatuitis)fed quaedam tantum pon- 
u tificum decreta, hoc prxceptOjfanciun* 
i turj ea nimirum qua: ex S.literis haufta, 
non autem quae ijs afTuta. Qua ndo- 
- quidem legis diuinx terminis con- 
; ^luduntur. Nam Mofes ait, Facies quod D * ut, 7 , * i 
a v O z cun- 

j 


Digitized by Google 



x\t DE SACRA SCRIPTVRA. 

cunque dixerint qui prsfunt loco^tpem e/e- 
gerit Deus, & docuerint te iuxta kgm eius. 
Idquecx Gloffa veftra ordinanate Ly- _ 
rano oblcruarc powi(lcs.!2V(g;4,aitGlof- 
(a, non dicitur tibi vt obedias- nifituxuit- 
gem docuerint. FnsU,fitper cathedram Mi- 
ps fident fcriba & Pbarifai. Idquc am- 
plius confirmatur primum ex Dei ad 
Aaronem lummum facerdotum , &fi- 
L 4 uo.io.ii. ijos illius prarcepto-. Doceatis filios Ifiael 
omnia legitima mea , qua locutus efi Domi- 
nm ad eos , fer manum Mofis. Deinde ex 
lan&ione legis ad populum vniuerfum ; 
Nm addetis ad vcrbm,quod vobis loquor, 
nec auferetis ex eo : cusioii te mandata Do- 
mini Dei vefiri. Etpoftel; Cujlodiie igi- 
tur & fiicitc qua vrxcepit Dominus Deus vo- 
bis non decimabitis neque ad dextrah ne- 
' TReH.nr.dc ver- qae adftnifiram. Huc accedit Bellarmini 
fcfuitxconfeffio qua ait; Mofis igitur, 
Deut.sj.Si difficile inquit & ambiguu afui 
te-tttdicium e(fiperftexeris,&c. Et infra: F*- 
Viei quodcuna. dixerint qui frafunt loco, que 
clererit Detts^r docuerint te iuxta lege eius: 
vbi fatis aperte S.Mofiscontrouerfias exortas 
m populo Dei, ex lege Domini dijudicandus, 

docet. Ad tundent modum & Efiias clamat 

- * ^ ^ 


Digitized by Google 



DE SACKA SCRIPTVKJ^ 21$ 
taf. i. Ad legem magis & tefiimonisL Et M eu 
Jac.c.z . Labia facer dotis cujt odient fcientiam, 
& legem requirent ex ore eius: quia angelus 
2) omini exercitui efi.Dauid quofa inPfii i S. 
Jfeati qui firutanturtefiimonia eius. Deniq. 
quum fummi facerdotes a veritate ad 
mendacium , & a verq Deo ad idolola- 
triam interdum defecerint,non omnia 
eoru decreta it Deo confifrnatur-.multd 
minus tertium S.fcriptune modum & 
fidei normam conftituunt. Quare ex 
hilce perfpicuum eft quam indigne, & 
verba & lentendam huius teftimomj 
peruertas , dum errorem voftrum fir- 
mare ftudcs. Malum omen lapfus in 
limine 1 Similis eft alterius , quem ex 
Matthaeo adducis, tcftimonij ratio. Et- 
enim Chriftus quidem ait. Super cathe- 
dram CHofts fiderunt Scriba & Pharifiei: 
omnia ergo quacunque dixerint vobis fir- 
uate & facite: fed nihil ad rem : quo- 
fiitirn non de vilis Pontificum decretis, 
( e J de Angulorum Scribarum ac Phari- 
arum do&rina loquitur. Deinde, nec 
alium , st diurnis Prophetarum literis, 

. Scripturae modum definit: nec abfolp- 
tam erga Scribas obedientiam praeferi- 

O 3 bit i 


iKtf. f#, 
11 , 16 . 

a . Pa 1.36.14, 


Digitized by Google 



tt4 SACRA SCRIRTVRA.' 

bit j (cd , vt re£te exponit Thcop/iyla- 
£tus, Dominus dicit de his qui inCsthedr* 
eMofts fident: hoc eUjhis qui ea qua m lege 
habentur fiocent. Nam alibi mente fuam 
Mwrh.itf. plenius ex poni:,quum ait , Cassete a far- 
mento (hoc eft do&rina ) Phari ficorum. 
Item, Frutfra me colunt, docent es doflrinas 
Mrm.ij f. & mandata hominum. Omnis planta,quam 
,,,4 ‘ non flant auerit pater meus caleBis, eradica- 

bitur. Sinite eos ■: cari fiunt duces cuco- 
rum. Qmbus (ententijs,pontificum de- 
creta, & (criptas Phari&orum traditio- 
nes (quas deuterofes vocabat) maxime 
condemnat. Idem pie teftatur lohan - 
CMnmnt.m nes Ferus concionatorum Pontificio- 
rum facile primus ; Omni* inquit 
dicunt vobis , (eruate (fr facite : ftd promi- 
fit j Super cathedram Mofis fident. Heque 
enim voluit ChrilUss , vt omnia Pharifiut- 
rum dogmata (u/ciperent - 3 fid quatentes legi 
eonfinarent. Vndefr jupra,quum docmjfet 
eos legi contraria in aliquibus docer e, poii ali- 
qua interpofita , fubintulit » Canete d fer- 
mento Pbarifitorum. Itaque hinc aperte 
conftat , quiim fals6 in veteri tefta- 
mento tertium S. Scriptura: modum 
ftatuas ac definias. An verd , primum 

in 


Digitized by Google 



DE SAR.CA SCRmVRA. XI j 
in nouo quoque teftamento extare, 
melioribus a^umentis confirmes, at- 
tendamus. 

CdSIERVS; 

P alam eft , m lege Euangelica *="{*“"* 
feripruram Noui Teftamcnti , ad 
primum (cribendi modum , pertinere 
rion pofle: ad fecundum pofle jqu^d 
illam di&auerit S.San&us, non autem 
fcripferit filis, fed amanuenfium mani- 
bus: Apoftolorum inquam &t Euange- 
liftarum. Cum autem gloria domus Agg *«i. 
/ecundar ,hoc efi^Eccfefiae, non fit mi- 
noi>gloria domus primae, nimirum Fy- 
‘ nagogaj, debebit ecclcfia hac in rc non 
eflefynagoga inferior:habebitquc.ma4 
num fui fponfi: & genuinam ieriptu- 
ram. Et quidem Ioh. $ . fcripfit digitis 
fuis Chriftusjfed in terra: & nonnobis; 
fed ludaris. Eufebius refert Chrifium ub i-wn. 
dedi fle literas ad Abagarum Regem: tcderwc-,, ‘ 
fed neque illae propria Chrifli . manu 
exeant, neque vnquamab Ecclcfia pro 
eiufmodi accepta: funt. Quaerenda efl « 
igitur alia feriptura , quam manu fiia 
Chriftus exarauit. Eam nobis D.Pau- 
O 4 lus, 


Digitized by Google 



ffeb.f.vo. 

& ioi6. 
Icicm-ji.jj. 


■Cw.j.j. 


Inh.14.1tf. 

Scitf. 


lltf DE SACRA SCRIPTVRA. 

Ius, ex Propheta Jeremia, ita manffe. 
ftat, . Dabo leges meas m mentem u r um, 
CT in corde toritm fuperferibs eae. Chhftns 
enim nececclefia fua a chartaceis (cri- 
ptis pendere, nec membranis myfteria. 
fua committese voluit (quod Moyfes 
olim magna ex parte fecerat carnali 
populo) led quum fpiritualem confh- 
tucrctEcclefiam, fuo S. Sancto infoF- 
matam/vfus cft fublimtore chara&crc, 
feribens digito Dei, in corde Ecde&c. 
EftHols (Hu Chnfii, (ait Apoftoius) mb 
niflratka nebis & fadpta, rum atramento, 
fedj} tritu JDei vita : otis in tabulis [qpsdrdr, 
Jed m tabulis cordis csnatibsss. Qatam 
eandem feripturam GhnftusVdsvcrVns 
promifit ; Ego rogabo Patrem , <*T otium 
paracletum dabit vobis ,vtm*ue At, vobifeum 
in aternum, fpiritum veritatis. iBe vos doce- 
bit omnia , & (uggeret vobis omnia, quacun- 
que dixero vobis . Eft autem fcripturahxc 
Ecclcfce catholicae conlenfiis & con- 
cors Chiriftianonira omnium, qui funt 
per orbem tertarum, dodrina nouho- 
rum modo, fcd & eorum, qui per eoo* 
tinuas (uccefliones ab Apoftolisad nos 
vfque , fidem propagauerunt : qua 

feripta- 


Digitized by Google 



DB SACRA SCRWTVRA.' £17 
lcriptura(vt ait Apoftolus)/<gifw ab om~ 
tubus hominibus . Eftqueitta vnttio , 4«« ,.0»,.«. 
Jocet nos de omnibus ^uam efui percepit non , Ioh **-^ 
ueeefje habet ab alio doceri , ficut Iohannes 
loquitur quum fit &tobibazr®*. Ut< «. 

Gomarvs. 

V i fimilisrtibi cs , Coftcre ! nam 
quemadmodum fruftralaborafti, 
vt tertium S.Scripturae modum , in ve- 
teri tcftamentoextttifle oftendetes; fie 
temere deludas , vt primum ratione & 
au&oritatc diuina , in Nouo Tefta- 
mento jhabefi y dctnonftres. J Ais qui- 
dem ; cjtutm glori* domusjecunda,hoc eft 
Ecclefia, non fit miner gloria domus prima » 
nimirum Synagoga , debebit Ecclefiahoc in 
rtJton ejfe Jynagoga inferior: habebiteput ma- 
num fii jponfi , & genuinam Jcripturame 
venim inquam, ia minime confcqui- 
tur,quia faUa gloriae definitione niteris. 

Quippe Chrifiianx Ecclefia: gloria , vt 
in Mouo Teftamento ab Apoftolo , fic *>•£«>•**• 
in veteri a Prophcta,non feriptur* mo- 
do , fed Chrifti exhibitione, gentium 
omnium ad regnum Chrifti vocatione 
&fpiritualium donorum copia , deli- 
O S neatur. 


Digitized by Google 



Zlt I it SAC&A SCK.WVKA." '' 

neatur. Nec fecus euinccs ijs tc (tim<£ 
nijs, quibus maxime confidis. Nam 
primum eorum quatuor,Ierem.}4. 5 >• 
a.Cor.;:,. i .Ioh. 1.2.7. Ioh.tf.4y.0m- 
nino aliena funt : quandoquid em fcti- 
pturae vox, in quarftionenoftra proprii 
de fcriptura externa intclligitur,vt ex 
initio cxordi) & fimilitudmis abs te 
propofita: apparet : contra vero dn ar- 
gumento tuo & hifce locis , non pro-* 
pric,fed metaphorice & tantum fimi- 
litudine quadam, vfurpatur. Prarteica 
lingularum eccleliarum 8 s Chrifbiana? 
rum notitia & fidctpercharitarcmc/& 
cax , Sacra (criptuta diti non potelb 
quia nec proprie fcriptm omnvnh cft, 
necetiam(quum deprauari poff\t)6dei 
norma : vt omnibus conflat. Atqui lex 
infcripta cordibus , epiftola Chrifti & 
vn£tio haec , funt lingularum eccle ha- 
rum & Chriftianorum notitia St fides 
per charitatem efficax, vt liquet ex lo- 
corum circumftantijs , & orthodoxo 
patrum confenfu declaratur : Hiero- 
nymi in Eia. 5-4. 15.& in Icrem. 51.31. 
Auguftini de Spiritu & litera cap.17. 
imd ex pontificiorum aflcnfu, Thomx 

Aqiik 


Digitized by Google 



DE SACRA SCRIFTVRA' 3 . 1 ? 
Aquinatis in Heb.8.io.Bcllarimni do 
S.Scriptura lib.j.cap.io.& Coftcri in 
iolutionc ad quartam obie&ionem 
pag.64. Quare nihil ha:c loca ad rem 
ptdpofitam conducunt. Deinde fi dc 
Sacra fcriptura, agerent* tum fanc non 
tres tantum, Vt initio definis , (ed quin- 
que effingendi cflent Sacri fcriptura: 
modi; tres vnius generis , & externa: 
fcriptura: : duo alterius & interna*, 
nempe extraordinarius & immediatus, 
vt in Prophetis, Apoftolis , Euangeli- 
ftis, & ordinarius ac mediatus, vt in re- 
liquis fidelibus. Qua etiam ex re fupe- 
rior nofiraad rationem tuam refponfio 
ftabilitur. Quod enim in nouo tefta- 
mento omninb deeft, jllud ad gloriam 
illius non eft ncceflariu : primus,quem 
fiatuis,fcriptura: modus, abeft penitus k 
NouoTeftamento: qua igitur ratione 
ad illius gloriam pertinere affirmas? Si 
exceperis, fjmile quid extare & pr^ftan- 
tids ac fublimiori (vt loq ueris) cbaraflerty 
nihil efficies. Simile hocnonefl idem, 
nec eiufdem generis. Prarterca veteris 
teftamenti ecclefia interna, illa (quam 
■*oca s) fcriptura, minime caruit, quum 

&pro- 


Digitized by Go v 2 



Zio DE SACRA SCR.IVTVRA.’ 

& prophetiae & fidei donocxcclluerint 
plurimi : nos verd externa illa digitis 
Dei exarata deftituimur omnino. Ita- 
que non omnes veteris teftamtenti feri- 
pturae modi,vt male illinis ad noui Tc- 
ftamenti gloriam requiruntur. Cete- 
rum fu penoribus quatuor, quibus abu* 
fus es teftimonijs illuftrandis, reliqua 
etiam duo coniungis , quorum prius 
extat Ioh. 14. itf.de quo poftea in quar- 
ftione de praeftantia Sacrae Icriptune no- 
bis erit plenius di£ferendu,acpropter- 
ea in eam locum dideremus. Alterum 
vero petitum eft ex 2 . Cor. 3 . 2 . EpiflvU 
ttoJlrA vos eft is t f crifU i» cordibus mfirisz 
atu fcitur & legitur *b omnibus homini- 
bus.’ qua lententia nihil alienius adfetri 
ptotuit. Docet enim Apoftolus Corin- 
thios fihi elle inftar duplicis epiftolae 
commendatitiae. Nam Corinthiorum, 
animis, inferipta Pauli minifterio fides, 
eratEpiftola Chrifti,qua Paulum Co- 
rinthijs commendabat , aXorinc. 3.3. 
eiulque fidei iucundain Pauli & (ocio- 
rum corde & ore memoria, fuit inftar 
epiftolae apud ajios , 2.Cor.5.2.& fi- 
goaculu Apoftolatus. Pauli, i.Cor.p.a. 

Qfi* 


Digitized by Google 



»E SACRA SCRIVTVRA^ til 

Quae epiflola legi dicitur ab omnibust 
quia ex Pauli & aliorum relatu, Corin- 
thiorum fides paffrfn innotuit. Quam 
interpretatioriem non modb Paulina: 
orationis circumflantia: docent : fed 
ctia orthodoxi patres, Chryfbftownis, 
Theophyla&us & Occumenius con- 
firmant. Itaque quum fidei Corinthio^ 
rum memoria non fit Sacra feriptura: 
epiflola autem harc, quae legi dicitur ab 
, omnibus hominibus , fit fidei Corin- 
thiorum memoria , quis non videat 
inepte ad Sacram fcripturam accom- 
modari? At propterea, quum nihil, ex 
allatis feriptura: tcflimonijs , habeas 
praefidij ; temeTe proficio & profani 
alium, ab Apoftolorum Sc Euangeli- 
flarum libris , Sacra: feriptura: modum 
& fidei normam, in Nouo teflamento 
confinxifti. Priufquam ver6 ad alte- 
ram, qux {equitur, quarflionem difeu- 
tieridam, accedo, expendenda eft non- 
nihil huius , quam comminifccris, 
feripturae definitio. -Ei? autem, inquis, 
feriptura bacECclejia catbolicU cmfmim & 
Chrijliunontm omnium ckfirinx.Vcnim 
quum Ecclcfia catholica per vallum 

terra* 


yGoogle 


I 



ttl DE' SACRA. • SeRlPTyiLA? 

tcrrarum.ofbem , fit diifufa , confen- 
fum itUus conciliorum definitis lenten- 
tia : fed,quia haec rariora funt, nec om- 
nes abijs controuerfia: deciduntur, 
maiori compendio ad Pontificis Ro- 
mani iudicium aftringitis. Quemad- 
modum id pluribus in controuerfia de 
Pontifice contendis. Eos enim fblum 
agnofcitis pro veris Chriftianis & Ec- 
clcfix catholicae membris quiEcclcfix 
Romanx,quafi matri, & Pontifici,qua- 
fi capiti & certiflimx orthodoxi con- 
lenfus normae , in omnibus obtempe- 
rant. Atque hinc Splendida illa Ro- 
ntatLtxt. manae Ecclefiae encoraia , Sacro firnila 
Romana ecclefia , mater omnium fidtUttm dr 
jbSyi&cio- magistra : CMater fidei j Caput fr cardo, 
vi^hmPapa cu * m auBor itate omnes reliqua ecclefia regan- 
•oBd.Tom.i. tur: Fundamentum & forma ecclefiarum 4 • 
qua omnes ecclefia principium fkmfermt. 
Qua de re memorabilis arrogandae eft 
m>*. Calixti Papae decretum decet, 

quit, a capite membra di fudere , iuxtaScri- 
ptura tefiimonium, omnia membra caput fi- 
quantur. Nulli vero dubium efi , quod Apo- 
Jlolica Ecclefia mater fit omnium ecclefia- 
rum, a cuius regulis nullatenus vos comtatk. 

eleuiart. 


Digitized by Google 



®E SACRA SCRmVRA zit 

. Et ficut Dei filius venit facere vo- 
luntatem p atris fui : fic & vos implete volun- 
tatemmatris veftra , qua ejl ecclefia. 'Huc 
etiam pertinent Pontificia; dignitatis 1 
elogia,^ oluntariam canonum PapaUum vio. Cmdk tfo 
lationem efiefacrilegium,imo blajpHemiam in s!'JL 4t * p ‘ 
Spiritum Santlum , , cuius nutu & gratia ca- 
pones edsti funt Item, Plantata ubique eccle- “***■ 
fiafujficere imum, qui Cbrifii vicedoclor ec- 
clefia , catholicam fidem tueretur , harefis 
damnaret, (jr in fi conuerfos haberet c ater os : 
a quo, tanquam Dei vicario , ChriFli finten- 
ttam dr veritatem omnes expetes ent. Tua 
verba, opinor,agnofcis , Coftere , qui- 
bus, in controuerfia dc Pontifice Ro- 
mano confenius orthodoxi & fidcive- 
ftr* nonnam defcnbis. Atque eo tan- 
dem do&ores veftri longis ambagibus 
oberrantes dilabuntur. Hinc igitur li- 
quet illam a vobis catholicam omnium 
Chriftianorum do#rinam & ortho- 
doxum conleufiim definiri; qui Ponti- 
ficis Romani iudicio conformatur. Re r 
liquos enim omnes , etiam concilia 
tod.us ofbis vpjucrlalia errare polle 
(qqamuis ctiamJcgito Pontificis ptaj- 
fente ac prq.b^Rt?] a 4onjec : cpn- dUJM ' e, "’ 

firma- 


Digitized by Google 



a 14 DE SACRA StRlFTVRAr 

firmatio Romani Pontificis (quifolu» 
ab erroris periculo, veftra opinione im- 
munis eft) accedat. Itaque,quod com- 
munem omnium Chriftiono'rum con- 
fenfum Si conciliorum audoritaton 
tantopere iadatis, inanis laruaeft,ad ru- 
diores fallendos prxten/a : quum fola 
& vniuet/a quarftio,in Pontificis audo- 
ritate definienda,confiftat. De quare, 
quum ad eam controuerfiam fuerit de- 
uencum, pluribus ex /acris literis, Si 
orthodoxo patrum Si p rudendorum 
Pontificiorum Gon/en/u,difleremus. 

Capvt II. 

Q v a more m ftrata iam (cquen- 
tibus via,ab huius fa\pturx,quam 
nobis commentus es definitione , ad 
au&oritacem illius tranfeamus. Cacte - 
nim, ne quis errori fit locus, non dc eo 
difputacur,an lingularis & diuina Apo- 
.ftokmim /cientia , eorundem Uteris 
1 antecellat tfcd an communis ecdcfix 
con/cnfus& Romani Pontifices lenfiw 
illis prxft en t, nec ne? Nos* tributa Deo 
fua gloria, id meritd negamus : contra- 
rium vcr6 confidenter aflcrit 

Co STB’ 


Digitized by Google 



DK SACRA SCRIPTVRA. %l<f 

COSTIRVS. 

H VIVS Scripturae praeftantiamultis Diflb«n*e 
* x partibus fiipcrac fcriptutas , qua s&SSK: 
nobis in membranis Apoftoli relique- 09n “- 
tont. Primd, qudd illa fit exarata di- 
gito Dei ;■ hax calamis Apoftolorum. 
Secundoquod illa fit antiquior,ncmp£ 
cum Ecclefia data hae pofieriores : quia 
confiat totis duodecim annis,fine Jeri- 
ptisApoftolicifrjEcclefiam fuilTc. Ter- 
tid quod hae prioris illius indiguerint 
confirmatione : quia Euangelio non cre- 
derem (ait B.Auguftinus) nifim Eecle- ““ 
fi* auttorilas commoucrct. 


. menti. 


• - i GoMa rvs. 

T navditam prilcis temporibus , in 
eeclcfia Dei,con(enfus ecclefiae au- 
ctoritatem definis: quum non lolum 
Icripturam appellas, verum etiam diui- 
nis Apoftolorum literis, infigni blat 
phemia;praefcrs. Sed quibus,obfecro, 
argumentis ? Sane fi numero certan- 
dum eflet, caulam veftram , aliquo 
modo comprobafles : fed, quum pon- 
dere 3c rei veritate dem o hfiratio con- 

P 'fiet 


Digitized by Google 



%t6 DB SACRA SCRIBTVRA. 

ftet,nihil illis quinque quas adducis ra* 
tionibus apud pium & attentum lepo- 
rem, poteris obtinere. Nam qudd pri- 
mum ais, Sacram (cripturam calamis 
Apoftolorum confcriptam, quisnegct? 
(ed,quod adiungis, confcnlum eccle-* 
fise exaratum efle digito Dei, illud ab- 
(biure probari non poteft. Nam quum 
Ecdcfia, lunae inftar, fua habeat incre- 
menta > confcnfus illius in multis, non 
femper a Deo, fed interdum ab huma- 
na excitate promanat: quemadmo- 
dum in proxima de Ecclefia coocro- 
uerfia pluribus oftendemus. Deinde 
verb quod Ecclefiz confenium Sacris 
literis antiquiorem facis, qudd mu\tos 
annos , fine (criptis Apofto\icis , fuerit 
Ecclefia , id parum ad illius prarftan- 
tiam conducit. Nam alioqui lex Mo- 
fis Euangelio; Vetus tcftamcntum, 
Nouo , conciones Iohannis Baptiftar, 
Chrifti verbis , propter antiquitatem, 
antecellerent. Imo vqrd vt hoc argu- 
mentum in ce. retorqueatur , fi, quo 
quid antiquius, cb eflet prxftantius, 
tu (ane prophetia illa Icremke,calamo 
exarata, de inicriptionc. legis tn cordi- 
bus 


Digitized by Google 



DE SACRA SCRIVTVRaI XV/ 

biw cledorum, eandem inferiptionem, 
hoc cft, (vt ipfc interpretaris) ecclcfuc 
Noui teftamenti confcnfum dignitate 
fuperaret. Quamobrcih vides, Cofte- 
re, quam perperam concludas. Nec 
confequcntia folum inconftans , fcd 
ipfa quoque ratio infirma eft. Quando- 
quidem icripturae vox Dei verbum di- 
uino afflatu confcriptum notat: vn de a 
materia &c forma interna, verbum Dei, 
a forma vert> externa , feriptura appel- 
latur. Itaque fi feriptionem fpe&cs, 
ccclcfia prima, tempore antecedit: fin 
do<ftrinam,quac ea continetur, ac po- 
tiffima feripturae pars cft, confideres, 
fcripturaEcclefiam antiquitate fuperat. 

Quum enim fundamentum antiquiu» 
fit aedificio, vt communis fenfus de- 
monftrac & feriptura feu do&rina 
Apoftolorum & Prophetarum fit cc- afuc».*,. 
clefiae , tanquam domus Dei funda- 
mentum:qui$ fummam illius antiqui- 
tatem non agnofeat ? Etenim quum 
de Sacra feriptura loquimur non de ex- 
ternis literis, fed de interna caru figni- 
Icatione & do&rina falutari quasillis, 
tanquam fideli thefauro ,, concinetur. 

V x ac* 


Digitized by Google 



llt DE SACRA SCRIPTVRA. 

ac de/initur, difputamus : eamque tan- 
quamDci verbum , ecclcfiac conlenlu 
meritd pnrftantiorcm efle dcmonftra- 
mus. Nam quod contra inferiorem 
effc ftatuis , quafi Scriptura Iaera con- 
(cnftts ecclefiae confirmatione indigue- 
# rit, illud obfcure dicitur. Si male om- 
nind concluditur. Quum enim quae- 
dam ad rei confirmationem abfolute 
& per fe, quaedam per accidens & pro- 
ter aliud rcquiranrur,non eadem vtrin- 
quae eft ratio. Quoniam , fi id, cuius 
confirmatione, pfer accidens & propter 
infirmitatem humanam alterum indi - 
roh.1.7.57. get, ea re eflet dignius tum Ibhanncs 
Baptifta, Apoftoli, & Samaritana, mu- 
S ' ,4,at 6 ‘ lier (quorum confirmatione Chriftus 
non fuo,fed aliorum vitio opus habuit) 
Chriftum dignitate fuperarent. Pari 
etiam ratione miracdla Chriffi, eidem 
antecellerent. Dicit e^khiNiJiJigitaS' 
ioii 4 48. frtdrgiA videritu^non ctcdetis. Quate 
duamui$, propter hominum imbecilli- 
ratem jectlefiaf itltKbiupi" ad facrarum 
literilrdm certitudinem Upud im peri- 
to^ 1 cbnfitmand4m. requiratur - non 
jMb^tert^-tariien tedfleiia fcripturam 
1 * digni- 


Digitized by Google 



DE SACRA SCRIPTVAA 1 » 22? 

dignitate antecedit. Nam quum Sa- 
crae literc fint vcfbum ab ipfomet Pdo 
di&atum , alterius confirmatione per 
fe non indigent ; fed fuoroborein aeter- 
num confidunt; ijuiaau&oi earum eft 
Deus omnium Dominus, & mentiri 
nefeius. Qua de re Bellarminus Iefui- *>- 
cana coryphaeus ait: quod (i interdum ca- 
tbolici aliqui 'dicunrfertpturam pendere i ai 
Ecclefia fiue a concilio :nm,mttlligUnt /qua. 
adauftoritatem , & fecundum fefid. quoad 
explicationem quoad nos, liaquecOn. 
cilia quum definiunt qui fiut libri canonici , 

dumi, tum faciunt eos infallibilis veritatis • 
fed -declarant filum ejfe tales. Hinc jgitur 
concludo, interpres &s redis fokitti lite- 
rarum fui regjs, ij$ non eft pr^eftantior, 

(ed inferior : ecclefiaDConfenfiiS cftuft- 
terpres & teftis foldftr Sacrarumhtera- 
runvquse fummi^tnnium regis^iDei 
viuentisJ itera:, (Vc feitd patres Orfhoi- Auguflin. 
doxi obferuaruttt) «c ; pfoptereif ime 
grauiflimo fcefefeconfeft fui ecclelwe ^Gn^I 
poftporii non poftuflt . Vnde periW- 
cud apparet celebrefiHud Auguftliiidi- ** P 
durrt ; Ego EuangekoXon ertderefrtydfifek 
ocelefiaeommoueret tkdcritas, feftfcntliflte 
P 3 vcftram 


Digitized by Go gle 



OB- SACRA SCRirrVRA. 
vcftra minime ftabilire. Verum quan- 
doquidem co, quafi palmario, potifli- 
mum , aduerfus orthodoxam ac fcri- 
pturae au&oritate dodrinam«mfultatis ; 
age, corollarij loco diftin&c examine- 
mus, & ijs, quae a noftris theologis co* 
piose & erudite explicata funt, noftram 
etiam tuendae veritati (ymbolam con- 
feramus. Ac primum qdidcm,vtvna 
hirundo non facit ver, fi c nec Augufti- 
ni exemplum regulam generalem. 
•Namvarijsmodishominesconuerri& 
ad fidem Euangefij comoueri certum 
eft. Quoniam Cingula: ccc\c&x,qux 
autographa Apoftoloru fibi mifia fer- - 
{£“55. nabant, non catholicae ecdefiaeaudo- 
ritate mouebantur, fed ipfis Apoftolo- 
rum literis. Reliqua verd catholica ec- 
clefia, rc comperta , illarum fidem lo- 
quebatur. Multi prxterca non catho- 
lico confcpfu ; lea vel mificulomm 
rplendore,vel vila martyrum conftan- 
altjv hm ha Cvt Iuftinus Martyr) vel cereorum 
«P *. M Chriftianorum probitate, ad Chriftum 
& Euangelij fidemaddu&i funt. Dein- 
deverd, cfto cxctoplum Augufttni 
jqftar opimum , nihd inde , aducr/us 

fentenr 


Digitized by Google 



*>E SARCA SCRlVrVRA. zy\ 
fcntcntaam noftram, cohcludi potoft. 
Nam Ecclcfi* au&oritas ei fuit ad & 
deth Euangefijjcaufa procreans & con* 
feruans, non fola ncc principalis, fed 
adiuuans Sz miniftra rantdm. Nani 
tria ilta quae plerumque ad aliorum 
conucrfionem, etiam ad Auguftini fi- 
dem generandam & foucndam con- 
currerunt, nempe teftimonium eccie- 
fia e, & au&oritas Dei duplex/externa 
& interrta k Quarum prior au<5boritas, 
extra fideles, in infisfacrisiiceris conS- 
fiftit : in quibus admiranda 'dodrin* 
maieftas&: veritas fommayiflrpamiim 
confeftfa & prophetiarum cum cuentti 
conuenidnti.-Vjcfucct : quit audorkaees 
ecclefi? fundamenta. Akm verti 8£ Jit 
terna Dtri au&oxi tas, efl in ipfis ple&is, 
flexio voluntatis Sz menris illaftratio 
per SpiritumSaniaum. 'Priora duo, noi 
mine Der, 'fidem iubent,'acnfuaderrt ; 
fbd poftrerriur» foliim perftradet. Quae 
Aris fuperque eV ipfomcfc Augu (hnq 
demonftt^pirfTunrrpraifertun ex con- 
&ffionu libris': quibus amea&c ftuevi- 
tar hiftoria, quhm accurariflime deleri* T(W _ 
iat. Docet cnimManickajoifcripta 

P 4 Veteris «p »• 


Digitized by Google 



DB' 9ACRA SCRIPTVRA. 

Vcecris Tcftaroenti te A&a Apoftplc»* 
tfimf rcicciffeomnind : Euangfclia*erp 
quatuor, &Pauli cpiftolas ,.non Scrir» 
j>«ram%raw,(cdmei£ iagranegaffc., 
qudd interpolatam & corruptam di te- 
rent ab ij$qm legem Euangdkrtnifcei* 
ftuduerat.Ih qua fe^rcii fuerat Auguftt- 
vude, certis quibufdam gruibus, 
ad fidem orthodoxam rcdw&useft.Ac 
pjCtmum^^idfem moueri caco it Gar- 
dxagintj Elptdii vm ptj te enuaiti cura 
idanieh®»!? di^nitacidne : qulod arpi- 
fmnbfcfeqdWiat^ttbodo**!» c* Sacris 
liceas, potita firmiora e/fi; obferaArec, 
quam > vt a Manich&s ,po/fenc infi&* 
ntai».' Deinde contra «wum nodos 
WanictaeoruiA commode ex St.*cri«- 
pturapofle dilfolui, erebra Amhmfij 
audttlofle ‘didiciffet , fermecpmmotu^ 
cfti , Pdftea V?ro magriUmad fidem 
momento /addidit au&deitas-eao quaa» 
Deus Sabras 'frripturie' apud onthes po- 
pulos cortciliaTat. DeniqueColopho* 
jjis inftm acceffit perfuaiipDciiicudo- 
nata . lidafts. quam fubfecutam eft pte- 
r nioriiiotctnqgncta: donum. r Quacfin» 
; gufa &biedltanAdgitfiim rtcftimooijs 
’ i. ‘I confit- 


Digitized by Google 



P* SACRA SCRIPTVHa" 2?$ 
Confionantur. Ac de primo quidem 
gradafi&ait : lamam» Blptdij cmufdam 
odu&fweofdem Mamchaotcoram liquentis 
& dffcrentii fermwfis ^ ttiam apud Cartha* 
gincmjwmeto me €£per.ant^ quum talia de 
firipomk profirrHiJqmbfia.refifii foedem» 
pofjiti & mbecilld mibiflfionfio videbatur 
ijtmmi j Jguam quidem) no» facili palam 
promeban^dnolmfecritim^quum dieextm^ 

feio.-qmbmcp m. ludaoru legem infafigtCbru 
Jhanadfidaivokteruht?. atque ipfi incorptptq 
exemplaria nudaprofirratt. Defccando confaca».* 
veroVgradu; ait; ^tJtmxor.apermm^qd ap ' ' 4 ‘ 

recipiendum,quam difirti^cattfAxxAms^ 
iius) pariter intrabat ^quimverk dicent, 
gradapim quidem. NafA primo etiam^ipfit 
defendi pofje , mihi tameaptrant videri^ ;:...• , ; 
fidem catholicam^pro quamhil-pofie dmatd- 
uerfits oppugnantes Mankiuiosputautnwoi 
' tam . non impudenter \qfftdi<£xifhmakamit 
maxime audito vno .ttqrit altcro^&pefim 
anigmate foluto, de fcrtptnres*vetetih»ti >. ’ r - 

quumad literam acoptrcm, occidebar >fftri^ 
tdhtm'J^tquKplir}fifueillonimlibtoramt» ll 
ptfitdlo^^amt^nvhendeba defitradmem 

P $ gtm 


Digitized by Google 


i 54 ©E SACE.A SCRIM-VIU: 
gem & Prophetat deteflantibw atque irrl 
dentibm, refijh mnpojfi: nec tamen ideo 
mihi catholicum viam tenendam ejje ftntie- 
ham,&c. Statni ergo , tam diu ejfecatethu- 
menus in catholica ecckfia a parentibus cm- 
menMtatdonec ahquid certi eluceret, que ear- 
fum dirigerem. Et alibi. Atque id fiddo 
faciebam (precabar) & iam feri me c vm- 
monerat nonnulla Ji/putationei Mediolaneu- 
fsepifcopi: vt non fine fpe aliqua, de ipfiFe- 
teri T efiamento, multa quartre emerem: 
qua , vt fiit, male nobis commendata tx- 
eera bamur. Dtereaerdmqac^ tkm diu 
tfje catechumenUUq^tpdtfa ;-cui tradam d 
parentibus eraw T dom) mimcwrcm, quod 
vellem, aut mihi perfuadermpnfcqusaren- 
Qwfeff.iib.rf. dum. Sic alibi. Et eum quidem in populo 
p^ride igrbdm veritatis re&btraftantem omni die 
Dominico audiebam*, & magis magtpjue 
pothi confirmabatur , omnes verfstammca- 
lomhtarum nodos,quo$Mi deceptores nofiri 
uduerfitt dimnos libros inne&ebant,pofledifc 
conftffKb.rf. fblui. De tertio verd gradu,h£cait: Sed 
«p-4-*}- fattatenirc affolet, vt mahmimdicumex. 
pertuf, etiam bono timeat fi committere, ita 
erat valetudo anima mea: quavttqke , nifi 
credendo fanari mn peteret &ntfalfscrt - 

dtret- } 


Digitized by Google 



DB SACRA SCMVrVRA AJJ 
deret,curari recufihat, r efflens manibus tuu 
qui medicamentafidei confecijU, & 
fuper morbos orbis terrorum , & tuita» iUis 
auElmtatem tribui Hi. Ex hoc quoque tam 
proponens doShksamcatholicam. De quar- 
to verd gradu hxc fubijcit; Deinde post. 
latim tu Domine manu mitifima <jr mifiri- 
cordtfima pertraflans & componens cor 
meum , conftderanti , qufon innumerabilia 
crederem,quanon viderem , neque quum oe» 
* reerentur, adfui jfim ( Jicut tam multainJn- 
foria gentium, tam multa de locis atquevu 
bibtts , qua non viderem , neque quum gere- 
rentur adfuiffem , tam multa amicit , Jam 
multa medicis, tam multa hominibus alijsat - 
que alijsy qua niji crederentur , onminbjnhac 
vitanihil ageremus : pojlremo quam ancon- 
cufe fixum fidoeetiufrem t quibwpan»tihpt 
ortus e(fem, quod fcire non poffcm , niji au. 
dkndo credidijfemfperfuafifli mhi y non qui 
crederent UbrUtuify quos tanta in onminm 
feri gentibus auSlori tote fundafli,fed qui no» 
crederent , ejfeeulpanelos : nec audiendos cffk y fi 
.qui forti mibi dicerent , vnde fcis illos libros 
vnius veri <jr veracifmi Dei Spiritu ejfe 
humano generi minijlratos? id ipjitm enim 
qfoaxim} credendum erat. Denique de in- 

telli- 


Gonmicyaft. 

fondamat 


Digitized by Google 



Zy6 DE SACRA SCRIPTVRaT 

telligentia hxcait ; Ecsfequamur , quinta 
imitant prius credere, quod nondum t mle~ 
mus tutam : vt pfafeae vakntmes faBi, 
quod credimus , inteUigere mereamur , non 
tam hominibus. JedpfeDeomentemneftrsm 
fermante atque illuminante. Dc tota ver6 
conuerfionis fax ratione hax paucis 
conMmtf. refert, ideoque quum cjfemus t hrfirmi, ad 
ttf t ’ inueniendam liquida ratione veritatem , <jr 

ob hocuobnopus ejfetaaftoritate SanHarum 
humnumdam credere ceperam, nullo medo 
te feaffe tributurum tam excedentem tBi Seri- 
ptunepenemnet ttmtrauftaritaum , mfiefe 
perjpjamttburedi faptripfam te puer* t**- 
hujjes. iamerum sidfeaidaUm , qua mei 'n 
jllisJiteritfelebat offmdert , <pw» «nuit a ex 
ft probubi&ter esemfita audtffem ad faers. 
Ugntmum alt it u d i n em referebam : esqae 
rmkidlovtmrabilm^ fetcrofan&a fededi- 
ffdor. appkKebatdu&pritqtyquo (feommbstt 
atUtjgmdumjefeetinprotpptu (jrfecrettfeudi- 
gmiateminielfeHuprefemdioreferuant^c. 
Haftencs celeberrimum Auguftini di- 
&um apcrqctfionc Pontificia vindica- 
uimus : quatnobrcm ad reliquas tuas 
«iriones procedamus, 

: v' •. COST# 


Digitized by Google 



DE SACRA SCRIPTVRA' 


M7 

COSTERVS. 

Q vart6, quodiftae fint liter? mor- 
tua (cripta atramento in membra- 
na vel charta, quam fi quis vel truncare 
velit , vel torquere , vel prauis expoli- 
tionibus corrumpere, nihil (entiat : illa 
vero quum (cripta fit Spiritu Dei viui, 
in cordibus viuis ecdcfiae , truncari & 
torqueri (e non finit; fed,fui per omnia 
fimilisjperfeuerat. Quintd,iftae n6 om- 
nia continent religionis myfteria cxpli- 
cite: vtpotc non od id datas, vt form ula 
cxa&am' & omnibus numeris ab(blu- 
tam nobis pradcribant fidei , admini- 
ftrationisfacramentorum,aliorumquc 
in republica Chriftiana neceflarioruni; 
fcd occafione quadam vel ad Iudxos 
•vel hasreticos confutandos, vel adabu- 
fas quo(dam tollendos, vel ad fideles 
conflandos , & quibufdam (criptae & 
nonnullis ecciefijs miffie. Illa autem, 
quam Spiritus San&us in cordibus im- 
primere dignatus eft , omnem verita- 
tem in (e habet, omnia fidei rtiyftcria, 
omncmque rationem Chriftiana: reli- 
gionis compleditar*, & omniadubia, 

qux 


Digitized by Google 



I&.i+atf.ftr 

ltei.1l.17. 


138 0E SACRA SCR.IPTVRA 

3 uz de fidei negotijs exoriri poflenf, 
ifloluit. Spiritus Sonitus (inquit Chri- 
ftus) docebit vesemnem veritatem, Aqua 
(criptura hoc habet ecclcfia,vt ab Apo- 
ftolo columna & firmamentum veritati/, 
vocetur: ic de ea ^ Ghtifto dicatur ; Si 
Eccltfiam non sudisrit, fu tibi tanquom eth- 
nicos dr publicanus : Ex quo (equitur, 
hanc (cripturam cflc omnium (criptu- 
rarum interpretem , omnium opinio- 
num iudiccm , omnium errorum ex- 
pultricem,^ cuius iudicio ad alium iu- 
dicem non licear cuiquam prouocarc, 
im6 cuius iudicium, iudices omnes in- 
(picere & (equi teneantur» 

Gom ARV S. 

\T ekvm illud omnino cfl, Coftefe, 
V quod dici lblct } cum qui femei i 
reda via in alteram partem declinarit, 
quo amphus progreditur, cq longius 
aberrare. Nam quemadmodum tribus 
fuperioribus rationibus, a debita (acris 
literis reuerentia rece(fifti,lic ab eadem 
multd amplius defledis, & immode- 
dius etiam oppugnas. Nam vc con(cn> 
fum eccleliz originis dignitate, teporis 

anti- 


Digitized by Google 



DE SACRA SCRI?TVRa7 t$9 

antiquitate & au&oritatc, Sacris Apo- 
ftolorum literis antea prartuliftfific hoc 
loco, conflantia & perfe&ione ijfdcm 
pratftarc,iumma in Deum contumelia, 
contendis. Hac enim ratione, errore 
prorfus gemino, propriam verbo diui- 
no laudem inique detrahis & alienam 
ecclefiae conienfui indigne aferibis. 

Nam primum, quod obijeis, fat^s li- 
teras polle trunem ter queri, &vsrijs 
cxfluAtumibiu cerrumfi quamuis fuo 
modo verum efle, non aliorum foliim, 

(cd tuo etiam exemplo, iaepius ante de- 
monftratum fit ; abfolute umen, fine 
lumma iniuria concedi non poteft. 

Quum enim corruptio Icripturat, alia 
fit contextus, alia expolitionis, alia 
vtriufque: omnibus modis Icripturalc 
tuetur. Nam li contextus in quibul- 
dam exemplaribus haereticorum pra- 
uitate truncetur, aut adulteretur, reli- 
quorum exemplarium antiquorum in- 
tegritas fuccurret. Qua ratione Ma- 
nichxorum calumniam & fraudem 
Aquilinus agnouit, vt antea ex Con- ms**t-* 
femonum libris demonftraui, &ex in- 
figui illa ad Hieronymum epiftolaap- 

parct. 


Digitized by Google 



»40 DE sacra, scrirtvra. 
paret, ii tanichai ( inquit) plurima almma- 
rmn feripturaram, qutMoeorumiufarmer- 
ror clarifitma fententiarumptrjpicuitatcoou- 
uiuritur, quia i* alium finium detorquere 
rtonpofjunt falfa ejje co nt e ndunt s-ita tamen 
vt eandem falfitatem non firibentib, Us- Apo- 
fiolis tribuant ,fid nefiio qmbuscodtcuntcor- 
ruptoribus , quod tamen, quia nec pluribm 
fime autiquioribar, exemplaribus > nec pTOct- 
derttis lingua auftoritke (vnde Latini libri 
interpretati futit) probare aliquando potue- 
runt, nottffma omnibus veritaufisperati ctn- 
fifiqUe, difccdaot. Et /ane quum Deus 
Sacras literastanquam perpetuam vo- 
luntatis fuac epil&tom > & ve ftrderis 
nobifeum i niti tabulas & fidei Gnti- 
• ftianx canoncrn ecclefiae commendant 

•jc*.,*.* (vnde vetus & nOuum foedus aut Uliamen- 
tum omnium confenfa in(criburitur& 
Scriptura canonica appellantur) nccefle 
, fuit, ad falutem eeclefix. Sacras literas 
integras conferuari. Et in veteri qui- 
dem teftamcnto 'integre cuftodifndo, 
Deus fingulari fUa prouidentia non 
Cliriftianorum foliim , fed etiam Iu- 
dxorum vfuseft minifterio ; qui adeo 
religiose conferuatrint, vt Angularem 
• cttiin 


Digitized by Google 



DE SACRA SCRIPTVJLA» Z4I 

etiam vocum & litcrarum numerum fi- 
deliffime annotarinc : quemadmodum 
Pontificiorum dodiflimi agnofeunt, ac 
prxdicant: Qua de re memorabilis 
Auguftini lententia, Propterea ('inquit) 
4dhuc ludai fiant 9 vt libros noflros portent, ad 
confufionem fitam. Jguando enim volumass 
offendere prophetatum Chrifium,proferimm 
Paganis tff as liter#. Etne foriedicantfiari 
ad fidem quia nos illas Chrifliani compofiai. 
mus,vt cum Euangelio quodpr edicamus fin- 
xerimus Prophetas , per quos pr adi Ilum vi. 
aleretur quod pradicamm , hinc eos conuinci- 
mus ; quia omnes ipfa liter a quibus Chrifftts 
prophetatus eff, apud Iudaos fiant, omnes ipfas 
liter as habent ludai. Proferimus codices ab 
inimicis, vt confundamus alios inimicos. In 
quali ergo opprobrio funt ludai? Codicem 
portat Iudausyvnde credat Chriff iamts: tu 
brarqnofiri folii fiant j quomodo folent firui 
pofi Dominos codices ferre 3 vt illi portando de. 
ficiant, illi legendo proficiant. Ha&enus in 
enarratione in Pfalmum j 6 . Augufti- 
nus, de fideli veteris tcftamenticonfer- 
uatione , teftatur. Et contra Fauftum 
Manichazum lib. i i.c. i 5 . fifiud eff enim 
aliud hodieque gens ipfa (Iuclxorum) nifi 


Digitized by Google 



14t Dt sacra scriptvra. 
quadam ferinioris Chrtftianorum baiuLwi 
leget, (jr Prophetas ,ad tefiimonium affertionu 
eccleft* . InNouoverdTcftamento pa- 
trum & aliorum fidelium diligentiam 
Grarcis illius exemplaribus re&e con- 
fcruandis &: conferendis haereticorum 
impofturas pcrfpicue & abunde patefe- 
cit. Si qui vero, in Bibliorum verfiones 
' varias, irrepferint errores, eos ad fidem 
codicum Hebraeorum in Veteri , & 
Grxcorum in nouo teftamento corri- 
gcndosfuifTe, &corre<3os, non patres 
fblum lententia & reip/a demon/Ira- 
runt, fcd etiam antiquum Pontificum 
Dift».$.sc decretum ex Auguftino re<5e confir- 
Tet “ uro ' mat. Decet enim (vt ait Matcus Autedvus 

Cafliodorus) vtvnde ad nos venit Jaluta- 
ris tranflatio, inde iterum redeat decorator- 
lib.i.capij. reftio.dguoniam (vt de eadem re ait Hie- 
ronymus aduerfus Heluidium}, multo 
purior manare credenda effontisvnda,qtum 
riui. Itaque fi quaedam forte exempla- 
ria hominum improbitate aut negli- 
gentia truncentur aut adulterentur, re- 
liauorum codicum integritate, piorum 
fide, Sacra: literae. Dei prouidentia, ab 
iniuria vindicantur. Sin verd ad expo- 
litionis 


Digitized by Google 



IME SACRA SORIPTVRA. 14$ 
fitionis corruptionem deuenirc lubeat, 
fatemur quidem,cum Apoftolo Petro, * p«. 3 .i* 
wdoclos parumque flabiles Sacras fcrpturas 
fuo ipforum exitio detorquere-^ fed intcrim 
manent in feipfis integrae & illadar, & 
aduerfus fententiae fuac corruptores fo- 
lida. & pcrfpicua phebent argumenta: 
quibus, quafifagittis, haereticorum fltj ( vt 
Hieronymus monet) conficiuntur: Sc rnE&;.i 3 . 
tanquam gladio Spirituali, (vt Paulus e p Ii.«.. 7 . 
pwricribit) Diabolum oppugnantem 
fugamus. Siquidem id Chriftus exem- 
plo fuo, ftrpius comprobauit. Nam, Nl3rfl ^ 
quum genuinam Sacrarum literarum 
fententiam,ad ipfum fuperanduin cor- 
rumperet Satanas , non aliunde, quam 
cxijfdcm literis, aduerlarij improbita- 
tem, detexit & repreflit. Eadem etiam 
ratione ac via Petrus, Paulus, alijque 
A poftoli,facrarum literarum corru pto- 
rcs,deuicerunt. Denique ii adeo cnrx • 

Dis exrftat quorumdam hominum au- 
dacia, vt & contextum &: iententiam, 

Sacra: feripturx fimul contaminent, 
ijfdem ratipnibus, quas diftindeiam Apguft.eSw 
recenfui , conuincentur. Primum bo- 
norum & antiquorum exempkrium jjp, 4 , * 

Q z inte- & w>. j*. 

cap.ic» 


Digitized by Google ' 



t44 Dfe SACRA SCRirrTRA.r 
integritate : deinde vel ijfde mutilis 8£ 
corruptis libris. Nam tanta Sacrarii litu- 
rarum eft praedantia: vt fi magna parte 
truncentur aut adulterentur» id tamen 
quod integrum & fanum fupererir/aor 
habebit momenti , ad improbo ru cor- 
ruptelas redarguendum. Namquam- 
uis Sadducxi (preta reliquorum Pro- 
phetarum auftoritate Veteris* Tcfta- 
menti codicem ita imminuerint, vt Co- 
los libros Molis amplecterentur , ex 
i jfdem tamen a Chrifto per/picue & fo> 
lide confutati lunt. Sic etiam licet 
Marcionitx Nouuni tedamentum ad- 
ditione & dctra&ione varia corrupc- 
rintolim, non fclum integrotum co&v- 
cum fidejied etiam, ex reliquijs incor- 
contnMuc. ruptis, corruptelas eorum Tertullianus 
J & alij patres orthodoxi grauiter copio- 
fcque demondrarunt ac diluerunt. 
Quod prxclare tedatur Irenxus,T<wrt* 
efiautem(mqirit)circaEu4ngetiabdC firmi* 
tas, vt & ipfi haretici teflimonia reddant ri, 
& ex ipfts egrediem vmfqutfiue eorum cene- 
tur fwn confirmare fententianu Ebionxiet- 
enim eo Euangelio quodefi ficundum tJMat- 

thaumfolo vtentes , ex iUo ipfi conumcunter. 

1 , AJ . 


Digitized by Google 



1 >E SACRA SCRIPTVRA^ 14 f 

rnn refte prafumentes de Dtmino : Marcio» 
autem id quod efl fecundum Lucam arcum. ” 
eidem, ex his qua adhuc {eruantur penes eum, 
blafphemusin filum extflenie Deum oflendi- 
tur. <%uj autem lefumfeparant i ChriHo , id 
quod fecundum Marcum ejl proferentes 
Euangelium, cum amore veritatis legentes iL ■’ 
lud corrigi pojfunt : hi autem qui a V dentitio 
funt, quod ejl fecundum Iohandem plemfinsi 
•utentes , ad ofienfionem contugationem (ua~ 
rum,ex ipfi detegentur , mhi rettl dicentes. 

Nec vctere^fojilm do&ores, (ed veftcr 
etiam San&us Gilbertus (aerarum lite- 
rarum, non minus quam reliquarum, * 
vfum & conftantiam generali hac ra- 
tione eleganter commendauit; Bonum 
(inauit) ejl fi dicantur verba Jed nihilomi- 
nus bonum ejl fi feribantur verba. Volat enim 
irrtuocabile verbum, nifi (cripto mandetur. 
-Scriptura verbum & flabile facit & vifibile , 
mandatum pagina repofietur quum voles. 

Bortus depfitariut ejl uber, integri , quod ac- 
'ceperit, refignans: quum voles , fumes • vbi 
voles, leges, quam diu voles, moraberis . Scri- 
ptura memoria repar atrix ejl, quia verbi re- 
praJentatrixeflT uto verbi medicamenta itik 
recondis: feruatur enim Quamo brem 

qL 3 «• 


Digitized by Google 



a4<> de sacra scriptvra.' 
cx hifce quae hadtenus difTeruimus om- 
nino e luccrc exiftimo,quam iniquo Sa- 
cris literis inconftantia obie&es: quum I 
in fefe (fruftra oppugnantibus aduerfa- 
rijs) integrae pernftant , & arma valida, 
detegendis ac fuperandis ipfarum cor- 
* ruptoribus , rubminiftrent. Nam nc 
longius abeamus quarnam Sacrarum 
literarum NoiiiTeftanienti corruptio 
.& peruerfio maior dTe poflit quam 
quod illas Ultram mortuam appellas ?Etfi 
enim in fefe, nec /enfiim , nec motum 
habeant , Spiritus tamen efficacia eas 
non (blum confetuat , fed etiam quo- 
dammodo animat ac viuas reddit : & 
propterca Euangelium ,norv m\t\us Icti- 
Iob.2c.3f. ptum, quam praedicatum (quo inftru- 
mento auditores fide & charitate viui- 
,.cor. 3 .c 7 . .ficantur) Spiritus, miniflerium Spiritus & 
R^n iuJlitUr&Jpotentix Dei odfdutem omni ere - 
^ entt 5 Apoftolo nominatur. Legis 
vero do&rinam fuo modo literam 
mortuam appellari, quatenus nimirum 
per fe coniidcrata,ab Euangclij & Spi- 
ritus gratiafecernitur,notum & expio- 
t c«. J.7.M ratum eft ex Pauli feneentia & patrum 
confcpfu : fcd Euangelium mortuam 

•Ifc 


Digitized by G ^ 



DE SARCA SCRirrVRA. 247 
eflc literam,vtrifque repugnat. Quem- 
admodum etiam Bellarminus Iefuita D«mb©D«i 
his verbis confirmat , ^dpojlolus Paulus tb * , cai> ' 3 ' 
neque per titeram occidentem , Sacram feri- 
pturam , neque per Spiritum vimficantem 
internam Spiritus alloquutionem intelligi vo- 
luit. 7{eque aliud funt Paulo , Utera & Spiri- 
tus , quam lex & gratia. Itaque defenfa 
iam .Sacrarum literarum conflantia Sc 
dignitate, qua ratione ecclefia: confen- 
fum (quem internam Scripturam vo- 
cas) fupra Dei verbum extollas perpen- 
damus. Illa (inquis) quum feripta ftt Jpi- 
ritu Dei viui in cor dtbusviuis Ecclefia j run- 
cari & torqueri fe non finit y fedfuiper omnia 
Jimilis perfeuerat » Magna profedo eccle- 
fia: commendatio ! quam fi aperto Dei 
verbo, aut iuftis rationibus probare poC- 
fes libenter meritoque artfple&ercm ur; 

Sed rei veritas & feripturx dignitas ob- 
fiftit. Primum enim, qUod confenfum 
ecclefia;, Spiritu Dei viui feriptum , af- 
firmas,de Apoftolis & Prophetis om- 
nino verum efle, controuerfia caretjfed 
de ordinaria ecclefia; ratione non abfb- 
lute, fed ex parte tantum dici poteft. 

Nam in confenfti Ecclefia: quatuorgra- 
Q^_ 4 dus 


Digitized by Google 



14* SACRA SCRIFTVRA. 

dus condderandi funt, veritatis faluta- 
ris apprehendo, intclligcncia , attendis 
obeaientia : quorum duo priores com- 
muniter hominum minifterio, per fe- 
crarum literarum legionem vel prz- 
dicationem, animis auditorum inferi* 
buntur : reliqui ver6 duo i Spiritu fa o* 
dopromanant :qui mentem fua luce 
ad attenfum,& cor leu voluntatem ,fuo 
motu , ad obedientiam adducit. Qui- 
io«m.)i.)). bus modis legem ditatum mentibus indere 
cgr £ imferibert dicitur. Deinde ver6 
quod ais, fenfum ecclcfix truncari & 
torqueri non poffe , fed fui per omni a 

dmilem pcrfeuerare,\d male ex antece- 
denti concludis & fahb \>tommctas. 
Nam d quidquid Spiritu Dei viui in- 
feriptum eft cordibus fui per omnia d- 
mile permaneret, fides& charitasChn- 
ftianorum , quae eiufmodi funt , tur- 
bari & laedi non poflent : quod tamen 
Sacrae li terse & deploranda multorum 
experientia clariflime refellunt. Dein- 
de vero non eundem femper confcn- 
fura ecdcfise permanere , fed humana 
imbecillitate,duobu$ modis infringi te 
vitiari pode res ipia t edatur. Primum 
- rari<> 


Digitized by Google 



DE SACRA SCRirrVRAJ 24^ 

ratione partium , quemadmodum ex 
% Ecclefiarum * Galaticarum & t Corin- 
thiarum exemplis , viuentibus adhuc 
; Apoftolis, apparet : & fequuta tandem & “ ** 
mftiflima infinitorum Chriftianorum 
& maxima: partis ecclcfix catholica: in 
Oriente & Occidente ad Ethnicorum 
idololatriam , aut ad Mahumctis im- 
pietatem , aut ad varias ha:refes defe- 
ctione, compertum eft.Deinde ratione 
totius : quia & Ecclefia ante Chriftum . 
vniuerla & poft Chriftum nonnulla 
concilia vniuerlalia (qua: ecclefiam ca- 
tholicam rtprjefentatiuam vulgd appella- 
tis) errare potuifle &errafle,poftea plu- 
ribus partim in hac prima, partim in fe- 
cunda de Ecclefia controuerfia de- 
monftrabitur,ac conflabit. Quare con- 
firmata iam fatis Sacrarum literarum 
coftantia, ad perfedionem earum ad- 
uerfus qbintam rationem tuam , qua 
confenfum ecclefia: praftantiorem effis 
contendis , tranfeamus. Ac primum 
obijeis quod faerx Apoftolorum litcr^, 
non omma contineant religionis mj fler ia ex- 
ptiatt : vtootc ,noaob id dat* vt formulam 
ixaftam cr omnibus numeris ab foluta nobis 



Digitized by Google 



jyO ©E SACRA SCRIFTVRA. 
prafiribant fidei (jr adminiftratienis Sacra- 
mentorum, aliorumque^j inrepublica Cbri- 
fiiana neceffrriorum. Sed quum haec ple- 
raque ab orthodoxis noftris ecdefijs 
ferid & meritd pernegari fentias , id ca 
ratione probare contendis qudd feripta 
Noui Teftamenti occafione quadam, vel 
ad Iudaos vel hareticos confutandos , vel 
ad abufus quofdam tollendos, vel ad fide- 
les confriandos a quibufdam feripta <jr non- 
nullis eccleftjsmijfa fint. Verum vt omit- 
tam quod importune aduerfus Sa- 
crarum literarum pcrfe&ionem hoc 
loco difleris (quum de eo argumenro 
diftinda fequatut quseftio) quis,obfe- 
cro,confequentiam,quaTft. conne&is, 
admittat * aut quomodo eam nobis 
comprobabis? Etfi enim res quaedam 
lingulares & certa: ecclefiae feripto ali- 
cui przbcre poflint occafionctn; non 
•inde tamen neceffario fequ&ur feri- 
ptorem,eas res fblum, explicare debe- 
re, &5 ad certae tantum ecclcfiae vtilita- 
tem: quin potius contra fiet, vt vna, 
quod aiunt, opera plurimis inferuiatur. 
Alioquin fi ratio illa, quam obijeis, va- 
leret, Mofis & Prophetarum feripta, 

qu* 


Digitized by 


Google 



DE SACRA SCRIPTVRA ajl - 

quae Iudatorum & certorum horni- 1 

num occafione olim edita funt, ad no- 
ftram dobrinam & perfebam iriftitu- 
fionem nullo modo pertinerent.Quod 
quam abfurdum fit, ex perlpicuis Apo- 
ftolorum (en tenti js elucet. Ita igitur 
Nouum Tcftamentum bona parte 
certis occafionibus confcriptum eft, vt 
tamen omnia fidei mvfteria comple- 
batur, & certis hominiDus aut ecclefijs 
milium, vt vfu interim,ex (piritus San- 
bi inftituto, ad omnes redeat. Ac prius 
quidem, poftea plenius liquebit: alte- 
rum verd demonftratur ex prima ad 
Corinthios epiftola qua: illis quidem 
mittitur , , fca nihilominus omnibus 
etiam Chriftianis infcribitur, quemad- 
modum & reliqua: Pauli epiftola: ad , 
communem fidelium inftitutionem 
pertinent vt diferto Petri Apoftolite-* p * , -J-'* 
.ftimonio declaratur. Idque aperti 
ac perfpicue atteftaritur patres, auem- 
admoaum Tertullianus ait; A damnes 
Xsjfpoflolt fcnpjcrunt, dum ad quofdam : &c 
GytilluSiHacre commota* lohanms par ejje « 

putauit,tam prafentibu*, qukmfittttris^ hmw Ioh * n " c “* 
Ettangety cfafcriptim, conjukrc Hieto- inna.«*. 

. nyraus. 


Digitized by Google 



ayi. DE SACRA SCRIFTVRA. 
nymus , fient jcripfinmt ^pofieli fic<fi 
ipfi Dominus, hoc efi per Euangelia \fitaloetu- 
ivs efi,mfn vt pauci inteUtgerent,fid vt om~ 
fMcenftsfi nes : Auguftinus ; fitmcquid enim Uk 
(Chriftus) de fuisfa8u& di&is nos legere 
voluit Jw fcribendum illis, tamquam fuismo 
mbus,imperauit. Sic de Euangelio Lucz 
ait celebris Romanae ecclcfiar interpres 
ajpmiopn Lyranus , Dicit ergo, Optime Theophik , 
te *‘ non quod pro ipfo filo firiberet,fid quia (iri. 

p Utram ei dirigebat pro ipftus <jr fideliam 
jnfawfc. omnium falute^f. Denique Gregorius, 
* nnn 7 ' Magnus Pontifex Romanus, Scripturo, 
(inquit) (aera duo [mt t eft ornet a,qaxvtra- 
que Dei Spiritus fcrtbi vol*it,vtnss a morte 
nterna liberaret . QuamoWm ftuftra 
,& periculosi aduerfiis ftimulum calci* 
tras , Coftere, dum Noui Teftamenfi 
perfe&ionem & praeftantiam opou- 
• gnas: & cd quidem indignius, quoa ad 
Ecclefiae confenfum , propriam verbi 
diuini laudem,inique transfers. Illa au. 
* tem (inquit) qnam Spmtsss San&uai* cor* 

dibw imprimere dignatus efi, omnem veru 
tatemin fi habet, omnia fidei mpfteria, m- 
nemqtte rationem Cbrifitana religionis cornu 
-■ pk£Htur,& on/ttia dttbia qua defiiu negsbjs 


Digitized by Google 



DE SACRA SCRIETVRaT 
oriri foflknt , dttfoluit. Sani , fi de Apo- 
ftolis & Prophetis .fermo eflct, mericd 
hunc honorem ijs a(Tcribereraus,fed 
quude ordinaria ecclefi? (cientia diffe- 
ras, fin s fum ma in Deum & rei veritate 
iniuria,ei tribui non poteft. Nec enim 
rationes , quas adducis, ea: funt; vt fi- 
dem apud pium & attentum ledo- 
rem mereantur. Nam qudd primum, 
a Chrifti promiffione illa Spiritu* San- 
8 iu docebit vos omnem veritatem , malz Scii ,i ' 
caufe fubfidium petis, nihil ad rem fa- 
cit: quum haec promi(fio,non advni- 
nerlam ecclefiam & perpetuum illius 
confenfum 3 lednominatim ad Apofto- 
lbs referatur: quemadmodum exora- 
tionis (eric & promifiionis comple- f 
mento apparet. Etenim ha:c Apofto- 
k>rum dedubio in omnem veritatem, 
duo complebitur, perfebam ad Euan- 
gelium omnibus gentibus annuncian- 
dum, cognitionem & perpetuum Spi- 
ritus Sanbi in eo regimen,vt in docen- 
do edent extra omne erroris pericu- 
lum, corumquc dobrini cflet plane 
diuina&ecciefiaefundamentu. Dein- Eph.».*o. 
de, fihaec promilfio non ad folos Apo- 

ftolos. 


Digitized by Google 



06 SACRA. SCRiPTVRA. 
ftolos, fcd ad totam Ecclefiam refera- 
tur , id ea fiet ratione, vt aut adfingula 
illius membra pertineat, aut ad eunda 
{eu ad corpus ecclcfisr, per cuius mem- 
bra veritas omnis diffufa fit : at neutro 
modo rede huic loco conueniec. Nam, 
fi de lingulis ccclefia: membris aucdo- 
donbus interpretari lubec , fequetur 
eos omnino fiaei myfteria habere ex- 
plorata, omncfque religionis cotrouer- 
flas poflc cxpedire:quo nihil adfiirdius 
dici poteft : iin vero folummodd de 
coniundo fidelium cartu & dodorum 
vniuerforum confenfu Chrifii verba 
exponere velis, vndehaae /ententiany 
comprobabis? An ea latione , c^ibd 
. eadem Apoftolorum fuccefiioribus, 
qua: Apoftolis conucnire debeat pro- 
roiflio? At , prxterquam quod fecas 
iam ante demonftraui id non aliunde 
clarius, quam ex hoc Joco, diluetur. 
Nam , fi ita fe res haberet, (equeretur. 
omninbncceflarid, non folum coniun- 
dos Sc vniucrfosjfed etiam fingulos ec- 
clefiae dodo res, omnem a Spiritu San- 
do veritatem edoceri, &: ab omni pror- 
fus errore liberos eflc ac tutosrquando- 

quidem 


Digitized by Google 



DE SACRA SCRtVTVRA^ zjf. 
quidem Chriftus non minus fingulis 
Apoftolis , quam coniun&is & vniuer- 
fis, liberalem hanc promiflionem de- 
dit, & reipla comprobauit. Denique 
quamuis etiam concederetur, hanc ge- 
neralem & communem dTe promilho- 
ne,quae vniuerfac ecclefiar, feu Apofto- 
lorum fuccefforibus non minus quam 
Apoftolis conueniret , inde tamen , 
quod contendis minimd obtineres. 
Quoniam Deus, diuerfis modis & gra- 
dibus, omne veritatem, per Spiritu San 
&u,docct. Apoftoli enim,vno eodem- 
que momento $ Spiritu San&o afflati, 
perfc&e edo&i & poftea perpetud di- 
re&i fuerunt : vt Sacrat litcrat teftantur. 
Contra verd reliqui ordinarij eorum 
fucceflbres & ecclefiar dodores verita- 
tem omnem , a Spiritu Sanfto , non 
yno momento, nec paricum Apofto- 
lis, nec eadem fempermenfura, perci- 
piunt, fed cenis tantum gradibus, pro- 
grefflbus & temporum interuallis. 
Nam primum Spiritus San&us plenifi- 
fime omnem veritatem docet exterius 
communicatione Sacrarum literarum 
(quibus nos alloquitur, & pcrfe&am 

faluta- 


Digitized by Google 



xf6 DI SACRA SCRIPTVRA. 
felutaris veritatis do&rinam proponit) 
& interius, efficacia fua:qua paulatim 
& certa menfura, mentis oculos illu- 
ftrat, Se cordis duritie emollit, vt exte- 
rius oblatae Sacrarum literarum veri- 
tati aflentiamur Se obediamus. Naro, 
quemadmodum Deus promiferat,fc 
Ifraelitas in promiflam regionem Cha- 
nanaeam dedudurum, feci certis u- 
men itineribus Se fucceffii temporis 
hoc perfecit; Se iterum ad poenam pec- 
catorum , inde ad tempus in Chal- 
daeam eiecit: ita Deus eccle/iam in ve- 
ritatem, non vno momento, ner ea- 
dem gradu fempei deducit, aut inca, 
pari perfedione, continet', vt atnrvvurn 
temporum experientia 8t miferanda 
ccclefi? calam icas comprobauit.Quare 
cxhifce conftat , hanc Chrifti ad Apo- 
ftolospromiffionem, indigne ad comu- 
nem ecclefix confcnfum. Se multo in- 
dignius , ad fummam illius Se perpe- 
tuam in omnibus fidei myfterijs con- 
ftantiam demonftrandam, detorqueri. 
Nec alcerum, quod cx Pauli verbis de- 
ducis, argumentum, magis accommo- 
datum cft; quamuis id mirifice extolla- 
tis. 


Digitized by Google 



t>E SACRA SCR.lVTVH.Ai tJ7 

ti*. Etenim ecclefiam rc&e columnam i.r«,).i5. 
& firmamentum ventatis dici nemono- 
ftrum vnquam negauit,fed interpreta- 
tionem veftrarri, & quam inde ne&itis 
conlequcntiam , iure meritoque refu- 
tamus. Quo niam ecclefianon propter- 
ea columna & firmamentum verita- 
tis appellatur, quod fidei myfteriaaut 
omnia, aut perfe&ius (acris literis, com- 
‘ple&atur ; aut, qudd veritatem prima- 
rio fulciat : fed partim, qudd Sacras li- 
teras (eu eloquia Det (vt Apoftolusdo- Rom.j.a. 
cet) (ibi concredita,co\\smnx indar ,*ap- 
pen(a cuftodiat,& tcftimonio fuo apud 
infirmos confirmet : partim quod veri- 
tatis myfteria,quamuis non omnia qu$ 

Sacris literis continentur, ea tamen 
quae ad falutem neceflaria funt,pro fuo 
modulo fide complc&atur ac aoceat: 
quemadmodum pluribus de hac re, in 
principio controucrfiae de ccclefia, dif- 
feremus. Tertium denique quod ex 
Mattheo adducis teftimonium , Si e e- Matth.1i.17 
clefia non audierit, fit tibetanquam ethnicus 
& publicanus, id,ab inftituta quarftione, 
omnino alienum eft.- Primum , quia 
Chriftus non de doctrina, fed dece n- 

R lura 


Digitized by Google 



JDE SACRA SCItTPTVRA. 

lura motum agit Deinde,quia non de 
. vniuerlali, fcd dc quauis particulari cc- 
clcfia,di(Tcrit:ac propecrea li,vt ais/*» 
fequitnr, bsncfcriptari efp omnium prif tu- 
sarum interpretem , amni* opinionum indi' 
cent , tmnusm errorum expultricem^ a m* 
-tudictoM <&am indicem m liceat prouocark, 
inio cuius indicium indices omnes tnftictrt& 
fiqtu teneantur : ll , inquam , tax: vera 
Ium, inde dari (fime confequetur, hoc 
fummu ni in religione definienda iudi- 
cium , ad omnes & lingulas ccclerias 
-pcftincre. Quod quam ablurdum 6i 
iniquum fk,non £>ium acutiores & or- 
thodoxi vident, fcd etiam Pontificii 

dodores nobifcuni tc&aittut. Aepro- 

pterca ,Cofletc , nili firmiouWargu- 
mentis caufam veftram ftabilirc poflis, 
patrocinium illius tibi deferendum, 
vides , & veritati cedendum. Aclanc 
vel ipfa dodrina: cuz abfiirditas (vt ra- 
tionum infirmitarcra praeteream) co 
tc hortari debebat;. Nam quid, obfc- 
cro, magis pietati in Deum aduerfamr, 
quam 1 Sacris illius literis perfc&ionis 
& iud ici) audoritatem detrahet c,&‘a<l 
JEcdcfiam, qua: hunc honorem perpe- 


Digitized by Google 



DE SACRA SCJWPTVRA^ 

tu6> iecuHiuit , vtiMinque transferre? 
Laudatur quidem a Deo Ecclcfia, &c 
«M tria nomine honoratur ; fed non ali-. 
ter,njfi'qu*tcbus ipfa Dei p*trifXad$(!iis. \ - . , tl v 
vocem , , in Sacria Jiteris patcfa&am, 
atnpl«3;itu£& flijs^vtriulquc fideliter . 

tradit. Itaque breuiter & eleganter (vt. 

fidecirAuguftinUs ait : EJi /uitem mater, Ine p ift . r< * 
EceUfta:(^vljerj,pttsJtto tejlamentafiriptu- tn * a "-J‘ 
tyrpj» divinarum ; Hinc figatur lac. Et, 
nequis aliquid defiderari pqfle putet, 
fi* ijjdffn etiam firiptyris filidum hoarien- 

dywejjc cibum, e,(^m k» 16co>'4g{npA~. 

fhaj; Quare quulq : eam fingas ccclc- 
^ani,.qua: alijs : plenioribus, quan*. 
ytridikqdc tcftamcnt-i v berihKSjftios liur. ’ 
triat alumnos, cpnflat cam. x non ,vc? 
rapi matrem efievfed perniciofiun por,- 
u$rcam,irnd BafylgStm magnam matrem. 
filiationum (fr dominationum terne K - Aie, 
prppj&rea quutn.eo$, q.y.i a veris verae 
Ostris ecdefiae vbpnbus , Dei verbo, - 
dependeqt, aucllerCjalio^ue traducere 
fWdcasjquantu-ip e.cclefia fidei merea- 
ris , legitimi Dei &;;ccclefia: filij facili . 
indicabunt, Et yt mag» conticua fit 
indicij tui ind ignicas,hax pay^a em uh 
\ t ' 1 R a “ ' tis' 


V 


Digitized by Google 



* lAO DI SACRA ' SCRIPTVRA. 

tu.» tis Dei decreta opponimus. Ad legem 
mtgis& kdtejhmemnm : quod fimm dixe- 
rint iuxttverbu hoc ne» eris tis Ut» m*t*~ 
Otiati.i. tinA.Sed etitmfi gelus } axio Etun- 
gtli^et vobis frtifr id quoXvobu euongtlk* 
Att.uf.it. uimsu (Hoc autem' totuhv comprchefr 
Gtiu.s.ig. fum cft Saciiis literis) <watbemaJfle: 

cuufc fecundum tAHdtiem hunc incedent, ftx 

fopereos&mifericdTdid.Wvtcacc 
fenfus ecdefiar catholica? ,quar Sacras 
litcras canohicas ic canone»* fidet ac cd- 
tus Deipropterea appcllauri & ad illa- 
rum judicium Comrouerfias in Ctf/hri- 
lijs merkd dirimendasiudicau/r. Ca- 
non enim, f iim mus eft re&i Sc obliquv 
index 'ac iudex: ac :r pto^tttti\ d[a»tn 
. Sacrae literx fint fidei canon, ijsfum- 
mura in rd igioric iii drtejum iuftedde- 
rendum cft. Quemadmodum pie te 
HoLfr*"' c * c g ante * ait Chryfoftomus •, Hobt- 
fnus txafiifimam trutinam & gnomonem 
ac regulam ,d/uinarUm , inquam , legum sf 
firtionem. ideo & obfttro & oro omnes vos, 
vt relinquatis qtttdntm huic& Mi ' videa tur, 
deque his, a Scripturis-,e»i»tt inquirite: U 
•Slut AugaflSn-fi»} Ne» *ffiram*sfi*teras dtk- 
<** *- favbi aft&tdamus qttodvolumm pro arto- 

“ - irio 


rGoogle 



• JKGXA. SC1UPTVR.A. l£t 

irto noftr^duent^ hocgraut efl, bos Uve e fi • 
fed affer amtis diurnam fiateram^defcripturi 
jaatfis 3 tanqtum dethefauris Domm?at& 
in tlla, quid fu grauius appendimur , inio 
non appendamus, fiiil-Dominoappenfa^re- 
cognofcamus. Et alibi. 2 %fue enimji^e CoorTJ Cnt _ 
caufa tam falubrivigilantia cantnotcltfiafii- 
cut -conjlttutus eji ad qutm certi PrOphtta- 
rum'& Apojiolomm libri pertineant jquot 
omnino indicare noti audeamus,^ fecundi 
qtios de c ater is Uteris velfideUstfn^ Velinfide- 
hum judicemus. Quare q uis noh videat 

3 uam abfurde Sacrarum licerarum iu- 
icium declines? fic enim pergis. 

CoSTBRVS. 

\T n de, quando in religidUe quae- 
* ftio monetur , de Chrifti- diuinj- 
tate de fandorum inuocatione, de cul- 
tu imaginum yiimilibufqUe robus , dc 
quibus ferippura diuina } in membrana 
rclifta, quaedam ad aliorum mentem 
dicere videtur ; veluti , Pater ' maior me 
ej ii t De ditantem illa neque jiltus nouitniji 
pius pater: Dominus creatut me initio ope- 
rum fiuxta feptuaginta interpretes:) 
Nonhabtbis Deos alienos coram manon fo- 
R 3 cies 


Digitized by Google 



luh.j.io. 


lio.j.cap i. 


1 si .DI SACRA sckiptvraT 
cies tibi fiulptilc,&c. rafpioicnda atque 
-peruolqtanda fune viua in corde ccde- 
\\x diuinitus imprefla atque inuftamo- 
numenta, in quibus tanquam in clarif- 
. fimisconamentarijs 5 ac ccrtiflimis ex- 
planationibus acquicfeerc debemus: 
nimirum , qujd , de his quarftionibus, 
ccdofia > , per orbem Iparfa&nuncSC 
h^tenus ad Apoftolorum f{quc tem- 
pora longa feric dcdu#a,credidcrit at/ 
qqc fqruauerit : & quo fcnfu feriptu- 
ras ln -contrariam partem allatas, iiir 
tellexcrit. 

G O M A R.VS. 

V erissimvm illud eficcompetvo, 
quod ait Chriftus, OmnisqmTnota 
agit odtt lucem, & non venit ad lucem 
. non arguantur opera eius. Nam, ii caulae 
&c religionis veftra: fideres veritati, non 
tantopere lacrarum licerarum lucem, 
veterum hxreticorum exemplo, dcclir 
nares, Vt enim defui tem por is haere- 
ticisaix Irenxus, £>gum ex Jcripturu ar- 
guuntur in accufitipnem comer tuntur ipfe- 
rum fmpturarttm , quia v<frih ftnt di8a& 
quUnmpofit ex bvjrtqeniri verita*, ab bis 


Digitized by Google 



DE SACRA SCRIPTVRA. l 

qm nefiant traditionem: ita de Pontificio- 
rum ao&oribus & huius loci lententia, 
mcritd dici potcft ac debet. Obijcis - 
enim Sachs literis obicuritatem, ecclc- 
fix verd confenfui & traditioni furo-, 
mam claritatem aficribis,ac propterea 
ad huius interpretationem & iudieium 
recurrendum. & irieo acquiefcendum 
mones. Sed neutrum iufta ratione 
comprobabis. Nam, vt de Sacris lire- 
ris prius loquamur, quamuis in ijsquarl 
dam ad hxreticorum mentem dici vi- 
deantU8,nainde tamen (equitur, alium 
quxrcndum elTe illuAriorcm^t certio- 
rem interprete. Siquidem Sacrae Iiterar, 
vcc6ftantis fune veritatis, fic locoru cir- 
cumftantijs , & fimilibus ac clarioribus 
fententijs, fciplas qua optime interpre- 
tantur.* Demonftrauit idChriftusex, r 
emplo fuarcomprobarut etiam Apo- 
ftoli, qui paflim in fuis feriptis Sacras lr- 
teras,non ex aliqua patrum traditione, 
fcd ex illis ipfis , declararunt. ' Imo, 
idem etiam iudicio & confuctudine 
fua ecdefia antiqua &orthodoxi pa A 
tres attcftantur. Qu* fmquicBafilius I» 
magnus) ambigui & obfiure in nonnullis 
R 4 feri - 


Digitized by Google 



1*4 DB SACRA SCRirrVRA. 
fcriptur* loas ditia vtdentur, per ea^qua ali. 
bi certa & indubitata habentur jlec Lirantur. 
Et Origencs; Quapropter necejje e/luobit 
feripturaa /antias in tes tim oni u m vacare, 
fenfus quippe neflri & enarrationes.^ finep 
»« Trin«tc. teftibtss non habent fidem. Et Hilarius,^ 
B, ‘* ttmus enim letlorejl^qui ditiorum mtelbgtn. 
tiam exjpeflet ex dtftu potius , quam mf*- 
nat,& retulerit magis, quam attulerit .neque 
cogat id videri ditiis contineri , quod ante 
ktlionemprafamfirit intelligendnm. .Quum 
itaque de rebus Dei critfermo, concedamus 
cognitionem fui, Deo -ditftfque eiw,pi*ve- 
neratiovejamukmvr. Similia patrum ju- 
dicia (qua: breuitatiscaufa Sileo') (unt 
quam plurima: eaque,re’\pfa& conCue- 
tudinc Siia, confirmarunt. Quoniam 
genuinum 1 ' Sacrarum literarum Sen- 
ium, ex ijfdem fontibus haufertint,& > 
aduerfus haereticorum corruptelas, tu- 
tati funt. Quod non Solum ex eorum 
commentarijs & disputationibus con- 
dat, Sed etiam vel ex hiScc locis, quos 
adducis perfpicueapparet. Nam,quum 
■AmniChriSlidiuinitatem&aequalita- 
tem cum Patre , quam orthodoxi Sta- 
tuebant, oppugnarent co di&o, quo 

Chriftus 

Digitized by Google 



DE UCU SCX.VPTVRA. 

Chriftus ait; Pater maior me efi.cotxz Pa- 
tres orthodoxi , cx ipfis Sacris Uteris, 
folidam refutationem petiuerunt , & 
petendam docuerunt. Quemadmo- 
dum Cyrillus (quo,vt exiftimo, nullus n * fiuria * 
veterum do&ius , Arianos confutauitj 
ait ; Probe facerent harctici omnes, fi vndi i. 
que fiuderent verum Scripturarum finfum 
venari, nec ad voluntatem fiam omnia ver- , 
tere atque inde fiUogifinos* cottneclere . Si 
enim offendit eos , quod Pater maior Filio 
firibiturjuuet illud quoque, quod de Filio di- 
citur • J)ui quum effit io forma Det,nonra- 
pinam arbitratus efi fi cjfi aqualem Deo: & 

Iohannes apertifiimi- y Patrem inquit, fitum iok.f.it 
Deum dicebat , aqualem fiipfum faciens 
Deo, Et poftea , Certe hic (Phil. i.) ipfi 
Paulus, cr aqualem Deo filium aperti fimi, 
dixit , & minorem ejfi, propter pafiicnem 
mortis, enunciauit. Sic alibi eandem (en- rommmj* 
tentiam (imiliter declarat cx Sacris li- 
teris , Chrifium patre minorem , fecundum 
humanam naturam , & humiliationis fla- 
tum, non autemficundum Deitatem j idqua 
probat, ex ijs Scripturas locis , quibus 
adoratio, & idem cum Patre Spiritus, 
ci attribuitur,^ in Patre effe dicitur, ae 
R j d«ii- 


Digitized by Google 



l6€ DE SACRA SCRI*TVRA. 

denique veros Deus & vita artema no 
minatur. Ac tandem aduerfus haere- 
ticorum errores concludens» Sacrarum 
literarum praeftantiam & pcrfe&io- 
nem , hifcc verbis, oftendit } 7^am fis 
Sacris literis idm n acceperunt , confundet- 
tur , propries in fidem fintentjae afferentes, 
n»t » Deinde ad alterum locum. De die en- 
tem illa neque filius nouit, mfi filus Pater, 
Grcgorfu?Nazianzcnus orat. z. de Filio, 

& ante eum Athanafius Termone 4. 
contra Ariaoos , Filio ignorantiam 
tribui non abfolute , fed tantum ra- 
tione humana; natura;, pqtiuex Sa- 
cris literis interpretatione, exponunt. 
Denique ad tertium quod attinet Vo- 
cum , quem nobis obijeis , Dcmm 4^ * 
creouit mej initio operum fisorum , iuxm 
fcptuaginta interpretes, fi pattcsipfos 
audimus, non aliunde, quam cx ea- 
dem Scriptura , interpretationem ve- ' 
ram, & haereticorum confutationem, 

Bysyo J» hauferunt. Nam primum Hilarius ex 
££££"*' confequcntibus Salomonis verbis, do- 
cet , fapientiam gtnitem dici j deinde 
SKbST * BafiIius & t Hieronymus refpondem 
to-nm*'. Hebraeo contextu & accuratioribHS 

• inter- 


Digitized by Google 



DE SACE.*. SCMYTVRA' 'i<»7 

• interpretibus legendum eilb non tuim 
creauit:Jed iwriim&pofiidH,l^$c dubitan- 
-dum eft quin**.TXcn in bcrani , libraria- 
rum vitio , peruerfum. Denique quod 
clara & perfpicua dccalogiprxccpta, 

Ntn habebis Deos alienes ceram mei Ne» 
facies tibi fculpf ile farpiffirtte I Mole 
& Prophetis iterata & explicata, ijs low 
. cis annumeras, quar , propter obfcuri- 
tatem , ad hxretrcorum mentem, di^a 
videntur: id omnind caufarvcftrarin* 
firmitatem & deploratam idolola- 
triam demonftrat. Quamobrem etiam 
cx hifce apparet , Sacras literas opti- 
mum efTefui interpreccm; Quibus ac- 
cedit Clementis Papa: conlcn{us,qui coBcftwm* 
*eif ipfts Scripturis finfim veritatis capien- 
Jstm , & ex dsuinisjeripturu integram fr 
firmam regulam veritatis petendam, affir- 
m^uit: tk, Leoi^is Papx lententia, qug ~ gwft io.«* 

- f» rebus ebfiuris aa veritatem cognefcendam 
ad Propheticas voces ad K^fpohelicas lite- 
rstt, aa Euangelicas, aufloritates , recurre», 
dum docet. Quam piam & grauem fen- 
jentiam , fi vt debebas , ample&ercris 
non tam indjgne Sacrarum literarum 
interpretaionem , poftpofija Scriptura* 

, cx iu- 


Digitized by Google 



" t g % 'de sacra scriptvra. 

cx iudicio ecdcfiar potiflimum depro- 
mendam iudicares. Inficienda (inquis) 
atque prouolutanda fuut vim m corde ccek- 
(ia diuinitm imprejjk monumenta: fedqua 
« 4 «n.i<- 7 - ratione id fieri poteft 1 Homines enmtx- 
ternam faciem contemplantur , filus Dt* 
corda intuetur. Itaque quod fundamenti 
loco fubfternis , id & naturar Sc ferr 
ptune omnind aduerfatur. Dices for- 
tafle , abdita quidem hominibus elfc 
cordiu penetralia, fedea patefieri no- 
bis fermone & feripto tanquam duo- 
bus praecipuis animi nuntijs : ftd quid 
illud ad rem faceret ? neutrum erum 
feriptura illa interna eft , quam fingis, 

& de qua inter nos exiftit contiouer- 

fia. Deinde neutrum etiam ccttumeft 
(fi Prophetas & Apoftolos exceperis) 
eius quod ak Deo menti inferiptumeft, 
indicium. Namquutp regeneratio ec- 
clefiae in huius vitae curriculo fit im- 
<W>j.ir. perfe&a , & caro firitui reludetur: os 
ver 6 & manus fint communia vtrinf- 
que mftrumenta ( quae prout alteru- 
trum interdum eminet, ita eidem in- 
fcruiunt) quomodo certd nobis con- 
flabit, vtrum Spiritus, an carnis len- 
tentia® 


Digitized by Google 



»1 SACKA. SCinmriCAi 1 6f 
tcntiam proponant ? Quapropter, ia 
hac etiam re certior quxrcnda eft in- 
terpretationis fcripturse &: Spiritus di. 
uini regula . Sacrae nimirum literae: 
quas citra : vllam controuerfiam a Deo 
prodijfTe, & iuiTu illius fideliter con- 
(criptas, conflat. V ndc Apoftolus Pau* 
tus ait , Omnia probate • quod bonum tfl 
tenete ; & Idhannes 5 cuiuis Spiritui ,. 
credite, fed probate Spiritus, a» ex Deo fint: 

Cbriftus ferutamini fcnpturas : quia tob 
'vos putatu in ipfis vitam aternam habere, 

& illa funt , efaa tejlanturde me. Nam 
quod Bellarminus Iefuita de verbo 
Etei hb.i.cap.t.aduerfils lcripturarum 
contcmptorfcs ait, 'Mofcs, Propheta, Chti- 
fm ipfe , Tohames Baptitta, Apofloli,-vel di- 
Stina dogmata txScripturis tpfi confirmabat t 
•vtl certe ad feripturas legendas alios hortaa 
barttur, necv/lum vnqua ad interni Spiritus 
indicium, feriptutis neglc£lis,rcmiferut,&t. 
jd/non (oliim de fingulis, fed etiam dd 
co m mumbui ; i udici i s ,mcritb dici po- 
tdft. J Pr£eterea,c]uude vera GhriftfEc- 
elefia, vbin£fif» ; ea fit, grauiflima vigeat 
difienfib * prius ,de illa re, ex diligenti 
Sacrarum literarumcxamine,tanqu»m 
; • : funda- 


Digitized by Google 



270 BK SACRA. SCRIPTVRA. 
fundamcmojccrti elle dcbcmus,priu£r 
quam ecclcfiae iudicium , Ane errore 
aut fine dubitatione graui,audirc potfU 
raus. Ac propterea , vera .Sacrarum lb 
cerarum interpretatio ,non ab Ecclcfi® 
iudiciojfed ccclcfix iudicium , a fcii- 
ptura, dependet. Si exceperis, veram 
huius temporis ecclefiam cx antiqua: 
ccclefix & orthodoxorum patrum 
comparatione & confenfii cliicere, ea- 
dem manebit difficultas; Nam quum 
varij ab initio &c magno numero fue- 
rint hxrcticbquarrctur perpetuo, qui-* 
bus argumentis Orthodoxi patres , ab 
hoftibus veritatis, digno/c/ pofliti t? Ac 
tandem ad Sacras litciaSjVetxteVv^Ky-, 
ilis canoncm, velis, noli$,crftrccurren-. 
dum. Deinde , vt de patribus ortho-. 
doxismimme dubitemus, quum diucr- 
fos finguli fere habuerint namos, & in- 
fer fele, ac iccum, non raro diffenlc- 
rint, quibus indieijs corifcnfum ortho- 
doxum aliunde rc&e, quam ex certo 
Sacrarum literarum canpne,cognolcc- 
ipus? Quod adeo clarum cft, vt id 
fummi vcftri do&ores,infinitis fere cx- 
cqjplis, dcmonftrcnt. Etenim occur- 
<- rant 


Digitized by Google 



D* SACRA SOUPTVAA. Z ji 

rant diucrla: apud patres loci- alicuius 
interpretationes, non patrum antiqui- 
tatem ,non numerum lpe&ant: fed rem 
ipfam ad Sacras litcras appendentes, 
dijudicant,& paucorvt fententiam plu- 
rium iudicio,tanqua Sacris litcriscoue- 
nientiorcm, fepe anteponut. Videatur 
vellbla orationis Dominicae, vel vnius 
lexipturae capitis expolitio , 6 c veriffi- 
mum ede conftabit.Eandcm rationem 
ipli patres obferuarunt : quemadmo- 
eum Hieronymus Auguftinum ii reli- 
quis patribus in explicatione Plalmo- 
rum diucrfa fentirc ait (epift. Aug. 1 1 .) 
& eandem libertatem alibi libi tribuit. 
Sic enim loquitur (epift. lib. j. ad Mi- 
Ocrium Se Alexandrum) ‘N&ctuxta Py- 
thagora difiipulos praiudicata dottorit opi- 
nio: fid do fima ratio ponderanda e fi : fi 
quis autem contraria fUlionis immurmurat , 
quare eorum , (Patrum ) explanationes le- 
gam quorum dogmatibus no acquiefio? fciat , 
me illud i_yipoHoli libenter audire j Omnia 
probate: quod bonum cfitenetejfrc. Et prae- 
fatione in Oleam, poft quam eos pa- 
tret, qui in Oleam Icripfcrant, reccn- 
fuit, addit 5 gups tome» non i» omnibus 

fum 


Digitized by Google 



xjl DE SACRA SCRIPTVRA» 
fum ftcuuss , vt iudex potitu operis torum, 
quam interpres exi flerem. Ec Auguftinus 
libro de natura & gratia , contra Pe* 
lagianos ait, fe in huiufmodt quorumli- 
bet hominum firiptis Uberum : & addit; 
quia folis canonicis debeo fines vda recufi 
tione ajfenjum. Et epift. 1 1 i.ad Fortuna- 
tianutn : Neque enim quorumUbet difputa- 
tiones , quamuis Catholicorum cfr laudato- 
rum hominum , velat fcripturas canonicas 
habere debemus : vt nobis non liceat, falua 
honorificentia, qua illis debetur homtntbua, 
aliquid in eorum firiptis improbares atque 
re/puere , fi forti 'wuenermtus , quod al/ter 
fenjerint , quam veritas habet, aiuinoadus - ■- 
torio , vel ab alqs intelkfta , vtl a nobis. 
Talis ego fum in firiptis aliorum , tales volo 
effe intellegor es meorum. Denique huc Ac- 
cedit confenfus Bellarmini Decond- 
lijslib.a.cap.tx. Scripta patrum non funi 
regula, nec habent au&oritatem obligandi . 
Praeterea quum immenfa fine ortho- 
doxorum patrum volumina, & Graeco 
aut Latino fermone con (cripta , quo 
modo maxima ecclefiar& totius orbis 
multitudo, quae harum linguarum im- 
perita eft,& fi perita elTct, omnia exa- 

nunaa- 


Digitized by Google 



SACRA StMPTVRAi ^75 
Clinandi & intelligendi , imd legendi 
facultate deftitueretur : quomodo, in- 
quam, de patrum omnium confcnfu 
certo cognofcet? Nam quod ait Hie- 
ronymus praefatione in Ionam; Scio ve- 
teres ecclefiajlicos , tam Gracos, quam Lati- 
nos fuper hoc libro mulla 4ixi(]e , & tantis 
quapombus, non tam aperutffe quam obfcu- 
rajje fententuts, vt ipjfi interpretatio eorum, 
opus habent interpretatione, & multo incer- 
tior leBor recedat, quem fuerat antequam le r 
gerat: id, inqua,meritd de reliquis quo- 
que non paucis dici poteft? Dcniq. fi a$l 
huius temporis cccldia: catholica: iu- 
diciu,in omnibus rebus dubijs,- confu- 
giendum eft; quomodo id fieri poteft? 
quum ccclcfia , per orbe diffula, rarif- 
fime,imd nunquam , ne in generalibus 
quide fynodis,miUefima fui parte con- 
ueniat, & pauciflima in conciHjs defir 
niat ac dedaret: mulca etiam ob diffit 
. cultatem in medio implicata relinquat* 
vt vel ex condii) T riaentini veftri hi- 
fioria cognolci poteft. Vides itaque, 
Coftere , fermonis.tui abfurdttatem, 
qfcantifque difficultatibus teinuoluas, 
quemadmodum . in controuerfia de 
S Ponti- 


Digitized by Google 



174 SACRA SCRIPtVRA. 

Pontifice non obfcurc agnofeis ; Penei 
(inquis,) ecclefiam Catholicam ejl iudiciunu 
<i veritatis , fed quod ea per vafium orbem dif- 
fu fi, fine grauifsimis incommodis vn*m i» 
locum coire nequeat, <jp, pro re nata , quajlio- 
nts difficiles non raro exoriantur , neccffu» 
eratjnaiori compendio fChriflianorum com* 
modis fidesque integritati , proff icere. Hoc 
autem compcftdtugi, Pontificem defi- 
nis: quem , certum & fummum om- 
nium controuerfiaFum iudicem,a Deo 
conftitutum, affirmas; Quoc^, quan- 
topere pietati U experientiae repugnet, 
in argumeto de Poncifice,oftcndem us. 

C A P V t III. - 
Quam ex hifce liquet confenfura 
eccleliae non e (Te primum , quem fin- 
gis , feriptura: modum , coque inultd 
minus Sacris Apoftolorum literis prac- 
ftantiorem : quemadmodum vtrum- 
queinfigni in Deum contumelia fru- 
ftra ftuduifti demonftrare. Nec fan- 
dius tertium feriptura^ genus definis, 
vt cx fequcntibusxlucebit. 

C O S T B'* 


Digitized by Google 



DE SACRA SCRIPTVRA. tJJ 

Coste rvs. 

T ertii generis feriptura eft d«*«c6- 
in decretis conciliorum gene- otu,n ’ 
ralium,qux Chriftus grauiffi- 
mo fuo tcftimonio SC au<ftoritate com- 
muniuit ; gjfi vos audit , me audit: & 5 1 « io.i£ 

eccleftam non audierit, fit tibi <velut ethnicus 
& publicanus: Bgoiiobifcum fum, om- 

nibus diebus i vfqucs ad confkmmationem 
Jiculi. 

Gomarvs. 

A/j agna & illuftris eft concilio- 
rum,quar ad verbi diuini normam 
inftituta funt dignitasjfed tamfcn longe 
minor, quam a te ftatuitur. Quodvt 
diftintiius & clarius oftendaturobler- . 
tiandum eft, concilia quadam cfle par- 
ticularia, quae a vero aberrare pofle, fre- 
quenti experientia & communi Ponti- 
ficiorum aftcnfu, conft.1t: alia vero efle 
vniucrlalia, de quibus grauis eft ortho- 
doxis cum Pontificijs controucrfia. 

Quaeritur enim , an ea fint certa fidei 
Chriftianae norma; & diuinis (cripturis 
accenfcnda? Cofterus affirmat nos 
S ^ verd 


Digitized by Google 



2,7 DE sacra scriptvra. 
veto idmeritd pernegamus, vt ex ra- 
tionum, quas aducrlarius adducit, le- 
uitate^ apparebit. Tria enim illa, qui- 
busconfiait,teftimonia,prorfus inepta, 
re propoli ta ^dc6 aliena funt,vt, 
nifi trita & communia ellent omnibus 
Pontificijs dodonbus argumenta, prae- 
uaricari& in re leria ludere videretur. 
Nam , vt ea ordine perluftrcmus ac 
perpendamus , verum cft Chriftura 
dixifTc; jQut vos audit , me audit : led q uid 
inde concludis? Nam , vc aliquid cx 
hoc loco , confequaris, probandum 
tibi eflet primum , C/iriftum alloqui 
conciliumrdeinde non particulare,led 
generale tantum : prxtctcaptomvffto- 
nem hanceffeabfoluta & perpetuam: 
ad hxc communem non vni concilio 
generali , led omnibus : deinde agerd 
de decretis, ijlque& omnibus, & (cri- 
ptis. Adedvt,fiquidexhifcedefide- 
rctur, nihil obtineas: quoniam harc 
omnia in quxftionc verlantur & pro- 
banda fufcepifti , quemadmodum ex 
verbis tuis antecedentibus & lequeh- 
tibus conftat. At vero nihil iftorum 
cum Chrifti lententia conlentit. Nam 

primum 


Digitized by Google 



x DE §ACRA SCRIFTVR.A* 

j>rimum hxc promiflionoti ad conci-* 
lium vllum/cd ad leptuagintadifcipu, 
los: deinde , nort magis ad generale, 
quam ad particulare concilium , imd 
quam ad binos aut* fingulos epifcopos, 
pertinet Quandoquidem Chriftus 
hanc promillionem , non coniun&is 
folum hifce dilcipulis , fed blhis dedit. n«.io.«. 
Tertio promiflio ha:c, quatenus hoc 
loco intelligitur , non fuit ab(oluta& 
perpetua, led temporaria, &ad lega- 
tionem illam accommodata. Quartb, # 
quum legatio fuerit lingularis & mira- Lac . u> ., J . 
culis obfignata , inepte omnino fanttio 
illius, ad ordinarium & commune cc- 
clefia: tninifterium, extenditur: nifi ex 
alijs locis idem probari podit. Quinto, 
hscc promidio nullam contra, aut extra 
Sacras litcras (quod Pontifici &conci- 
lijs attribuunt) conficiendi decreta, fa- 
cultatem concedit (tantum abeft,vtea 
omnia ftabiliat) led ad verba a Chrifto Lue io^, 
accepta , fideliter proponenda , aftrin- 
git. , Quemadmodum etiam , quam- . 
uis Apoftoli perpetud a S.San&o im- 
niediare in aoefrina dire&i fint, nul- 
lahltamen, nouade religione decreta • 

. S 3 con- 


Digitized by Go e 



178 DE SACRA SCAIPTVRA. 
conficiendi , poteftatem acceperunt; 
fcdad Chrifti verba fideliter tradenda 
fuerun^lclegati. Natn quod Chriftus 
kiitth.it' i», ait; Dmte omnes gentes, poftea explicat, 
docentes eos Jeruare omnia , qua cunque man- 
dam vobis: quemadmodum etiam do* 
ttiores veftri. (cnptores agnoucrunt. 
Nam Idhannes Ferus commentarijs 
fuisin Matth- 2.5 ait, <^4 'poftolis eorut%- 
que fec ce (fer ibus dixit , \£>ui vos audit me au- 
dit & qui feernit , mejpernit. hcm.Jgui 
♦ non receperint vos , tolerabilius erit terra So- 
domorum,& c. Verum pramifeit Mattbeus, 
quod Chriftus elegit duodecim quos (jrvoca- 
uit ^ ipoftolos , quibus & [racepitp radicart 
Euangelium in vninerfo mundo, . e qui- 
bus patet audiendos effe <^dpo/lolos,fed qua- 
tenus ApofloU feunt, hoc eft, Chrifti negotium 
agunt, ac qua Chriftus iuftit pr adi eant ac do- 
cent. Quod fetalia docet, & Chriflo cotraria , 
iam ^yfpoftoli non feunt,feed feduEiorcs, ideo, 
nec audiendi. Ac fane eatenus , non fo- 
lum conciliorum canones , fed etiam 
finsulorum ecclefia.' paftorum , di&a 
audienda funt, quatenus ab ijs Chrifti 
verba audiuntur &bona fidetradun- 
tur. Denique quum Chriftus ait, JZfti 
< vos 


Digitized by Google 



DE SACRA SCRIVTVRA. 2 ^ 9 , 

vos audn , me audit, non.de vlla fcriptu-r 
ta, fcd de prxdicatione Euangelij aper- 
tiflimcloquitur,vtcxommbuscircum- 
ftantijs demonftrari poteft. Nec enim 
holce (eptuaginta difcipulos , quos 
. compellat, ad decreta ftatuenda&con- 
Icribenda coniun£kim .deftinauit ; led 
diftmcte binos, ad regni fui aduentum 
lermope tantum annuntiandum, prxt 
milit, pro*tcmporis illius rationerquod 
ad Noui Tcftamenti^ripturam (non- 
dum milTo Spiritu Sancto) erat omni- 
no importunum. Itaque quis non ani- 
maduertat quam turpiter huius loci 
lentcntiafti peruertas, quum cum, ad 
conciliorum generalium au&oritatem 
• & tertium fcnpturx genus confirman- 
dum detorques. Alterum etiam quod 
producis tcftimonium - y St ecclefiam non 
audierit, fit tibi tanquant ethnicus & publi- 
canus, non mirius alienum cft. Quod, 
quam uis cx^js, qux ante a. nobis expli- 
cata funt, latis liqueat, tamen vt clarius 
Icripturx maiaftas, lententix tux in 
decretis Conciliorum Icripturx xquan? 
dis iniquitas, & turpis huius loci abu- 
AiSj dcmonftretur, ailhn&ius & # pluri- 
S 4 bus 




Digitized by Google 



%%0 DE SACRA SCRIETVRaI 

bus agemus. Nam primum eeclefia, 
hoc in loco, non concilia generalia de ? 
notat, ied eos qui ecclefijs particulari- 
bus praefunt, quemadmodum res ipf* 
euincit. De ea enim ccclefia diflenc 
Matth. 18,15, Chriftus , qua: in fratrum corrc&ione 
“’ 17 * ab ijs qui priuatim funt oflenii -, adin 
pflteft ac debet. Quod concih js ge- 
neralibus minime conuenqc certiffi- 
mum eft. Deinde idem atteftantur in 
explicatione huius loci veteres patres. 
In Matth. 18» Chryfoftomus,€rcgorius magnus, & 
Theophyla&us : ac propterea vulgo 
KX“ dodiitimi Pontifici; idem agnofeuae 
quum eccleiia: vocem etiam’ anguftius 
& iniquius exponunt pr alatur» tccltftx: 
quemadmodum ex Albcrto magno • 
Sc Ly rano iti commentarijs ad eum lo- 
Summae n, Cum & ex Thoma Aquinate apparet. 
<JU 53 " t 8 - £ x quo perfpicue fententia tua euct- 
titu r. Nam praelatus ccclefiac nec con- 
ciliu eft, necab errore liber : eoque di- 
&a &: feri pta illius, vt ad concilia gene- 
ralia proprie non pertiaent, fic nullam 
fidai normam, nec tertium Sacrae fcri- 
pturse genus conftituunt. Hucaccedir, 
qudd hoc Chfifti di<ftuiQ non agit de 

. qc ctc- 

• * 

Digitized by 



DE SACRA SCRlfrrVRA. 28 f 
decretis vlEs , aut aliqua fcriptura ; Ted 
de ccclefiaftica reprchenfionc &Ud- 
horcatione , qua illi, qui in fratres fuos 
iniurij funt,ad culpa: agnitionem & pa- 
cem Chriftianam excitantur. Cui ad- 
hortationi iiobedire contumaces de- 
tredent, Ethnicorum inftar habendos 
c fle, Chriftus docet. Adha:c,non ab- 
fblute obedientiam Chriftus hoc in lo- 
co exigit, led quatenus ecclefia redd 
edoda , rede iudicat. Nam & aduer- 

• larius fallis tcftibus innocentem accu- 
fare, & qui ecclefiae prarlunt, auc erro- , 
re, aifc alfedu aliquo humano, perpe- 
ram interdum arguere poliunt, ita- 
que audiendi funt non ablblute, fed in 
redis lentenujs, quatenus re probe co- 
gnita, in iudicijs luis Dei verbum au- 
diunt & tanquam normam lequuntur. 

Quod prudenter & pie obferuauit an- 
gelicus (vt vocatis) dedor &: fandus 

vefter Thomas Aquinas , Prolato, in- *T m * **• 
n l i- j • qa.ji^n.7. 

quit , non ejt obeditndum contra proceptum 

Domini fecundum illud Aftor.y Ooedire 

oportet Deo magis , quam hominibus , &c. 

*vnde, fi prelat ut ocpreffc 'proriperet contra 

* hunc ordtne a Domino injlttutu^ ipje pecca- 

S t ret 


i 


Digitized by 


Google 



x%% DE SACRA SCRIPTVRA. 
ret'pracipens,& ciibedtens, quoji cotr a prae- 
ceptum Domini Agens. Vnde nonejfet ei ohe- 
inMwth.u. diendum. Et grauiter cciara aitHictony- 
m us ; Ouodcunque ligauer is luper terre, &(■ 
ljlum locum epifiopicr presbyteri noniauHi- 
gentes , aliquid (ibi de Phari ftorum ajjumnxt 
Juper cilio , vt vel damnent innocentes , vd 
[oluere [e noxios arbitrentur: quum apud 
Deum, non fintentia facerdotum,fid reorum 
' vita, queratur. Denique,etiamfieccle- 
fia: nomine (quod falfum^fle oftcndi- 
mus) concilia generalia efienc intclli- ■ 
gcnda, tamen, quum certum fit, lue 
non de alijs agi, quamde \\idicijftich, 
BciUr.dcCf- in quibus (vt aiunt fummidcxfttfesve- 
i.ib.i.ca.8. ft n) COHC dtagcncralu errari pojjenonejl du- 
bium: (equitur omnino nullam hic Sa- 
cra: fcriptura: genus aut abfolutam obe- 
' dientix normam pofle ftabiliri. Atque 

eadem denique eft tertij, quod adiun- 
gis tcftimonij ratio ; Egp vobifcum fum 
vfy ad confumatmcfeculi. Nam Chriftus, 
hoc in loco, non agit proprie de conci- 
lijs , nec potius de generalibus quam 
particularibus, fed de Apoftolis lingu- 
lis , & eorum .minifterio fuccefloribus 
Sc fidelibus: (eruatis tamen donorum * 

gradi- 


Digitized by Google 



DE SACRA SCRIPTVR.A lg 5 

gradibus &C mcnfura: quemadmodum 
ex orationis filo & fim ilibus fententijs, 
quibus Chriftus prefennam &: auxi- 
lium fuum pollicetur oftendi poteft; 
ybtenim fnnt duo vel tres coalit innomine Maoh.it.»*. 
meo illic fum in medio eorum : Oues mea hio. ioS. .o,a7. 
cevt meam audiunt , , & ego eas cognofio, & **’ 
Jequunktr me •, & ego vitam aternam do eis: 
nec fer ibunt in aternum, nec rapiet eas quif 
quaiw hwiMM wca. Qua m genuinam ex- 
plicationcm orthodoxorum patrum 
eonfenfus adducit ac probat. Ac pri- 
mum Auguftinus ait, Omnibus enim di- IitteraipUhtf. 
cebat,quos fisos futuros videbat , Ecceego xw- ***■•• 
bifeum fum vfque ad confumationem feculi: 

Deinde Chryfoftomus; gmm dicitur-, 
ecce ego vobifeum fum omnibus diebus vf- 
que ad confumationem feculi , non ad eos tan- 
tummodo loquitur , fed pertos ad vniuerjum 
prorftts orbem. Et alibi. £>uod enim non 
folim ijlis promiferitfed & idis quivefligia 
ip forum fuvfequilntur cx eo liquet quod dicat, 
vfque ad conjummationem feculi . £>uid 
trgo adeas dicit,qui doBores non funti-guif- 
que vejlrum,fi volet dollor efl-, & fi non <u- 
tertus , tamen fui ipfius. Idem teftatur? . 

*Theophyladlus,t Bafilius, *Saluianus. 

Quare, °° 


Digitized by Google 



DE SACRA SCRIPTVRA. 

Quare, quum haec promiffio ad omnes 
& fingulos Apoftolos eorumque fuc- 
cefTores & pios, l uo modo & gradu per- 
tineat , nullum inde nouum Ccvpturx 
faerx genus fancitur : alioqui lingulo- 
rum epifeoporum & fidelium de te\v- 
gione fententiae , eflent Otcrx literx& 
norma fidei: quod non folum rei veri- 
tati, fed etiam communi aduerfario- 
rum doftrinae repugnat. Ac propterea 
ex hifce omnibus apparet,conciliorum 
decreta non efTe inter canonicas feri- 
pturas numeranda: quod adeo perfpi- 
cuum eft,vt id etiam Bellarm/nus Ie- 
fuita agnofeere fit coaftus, &: fenten- 
tiam tuam apertiflime tefoWat£>e con- 
cilijs.lib. i.cap. 12. 

Capvt IV. 

Vndc reliqua, quse de conciliorum 
au&oritate proponis , facilius conuel- 
lentur. 

COSTERVS. 

Q v je fane decreta,fi veritatem, 
fi obfignationem Spiritus San- 
fti,fi prarfeiltiam Chrifti fpe- 
&es, idem habent pondus quod fantfa 

- 


Digitized by Google 



DE SACRA SCR.IRTVR.AJ igy 

Dei Euangelia: ficut & B.Gregonus 
pluribus locis fatetur:& B-.Theodofius tib-1.Ep.s4; 
/apucl* Nicephorii) magnar fan&tatis 
archimandrita ante ipfum, publice co- 
{cenfo fuggeftu aufus eft dicere; St quis 
quatuor fynodos quatuor Euangelijs tum ex. 
aequet, anathema. Quod idem Apoftoli 
prae fe ferre videntur, quum ex primo 
fuo concilio Hierofolomitano ita fcri- 
bunt; Vtfum eft Spiritui Santto & nobis. Si Aa*..,*.* 
^tutem verba ipfa decretorum confide- 
res nullo modo funt cum Sacris literis 
conferenda. Quum hxdidata: a Spiri- 
tu San&o,nec iota vnum vel vnura api- 
cem habeant, cui non iniit fuum pon- 
dus & efficacitas : vnde tanquam di- • 
uina eloquia mentem hominis admi- 
rabili dulcedine & fuauitate afficiunt, 
ficut, toto Plalmo 1 18, B.DaUid Pro- 
pheta docet. Conciliorum verd de- - 
creta a San&is Patribus conlcripta fue- 
runt , qui fuis verbis veritatem diui- 
nam nobis ltquuntur: non aliter atque 
feriptor, qui regis voluntatem fuo ftylo 
literis mandat. Atque hinc rc&e dixit' 
B.Auguftinus , fe nullius hominis libri rpat-r*. 
tantum deferre atque diuinis liter»; 

non 


Digitized by Google 



2 8$ de sacra, scriptvra.' 

non quidem ob veritatem, quse par efl 
in vtri(que,fed ob verba & pbtafun di- 
. dantis, qui fuit Spiritus Sanci us. 

Gomarvs. 

Cane, ii decreta conciliorum 2,e* 
^ neraliu effient icriptura diuina, ea- 
dbm cum reliquis Sacris literis auctori- 
tate pollerent, fed, quia iecus ante de- 
jnonftraui, magna eft in Deum iniuria, 
qu,od ea ,ft veritatem , obsignationem Spiri- 
tus Santit, &■ prafentiam Cbrijlijpeciemus t 
idem habere pondus, quodSanffa Dei Euan- 
gelia , affirmare non vereris. Quod 
vero illud, omiifo Dei verbo, humanis 
• Gregorij & Theodofu\cftimon'qs pro- 
bare niteris, do&rinx veftrx infirmita- 
tem aperte prodis. Siquidem, vt idem 
iniobJib.it. ait Gregorius; ad itera praedicationis 
verba fi praparat , necejje eftvt Cauftrum ori- 
gines e peris paginis fumat ' vt omne quod 
loquitur ad diuina auftoritatis fundamen» 
tum reuocet , atque in eo adifyum locutionis 
fua firmet. Ft enim pradiximnsfape haretid 
dum fua f udent peruerfa af ruere, ea profe- 
runt , qua profeilo in Sacrorum librorum 
paginis non tenentur. Quamobrem ab 

huma- 


Digitized by Google 



DE SACRA SCRIPTVRA. 
humanis licens ad diuinas pswuoca 
mus. yrtlia quippe (vtaic Augufti nus j romrlFjtt . 
non habent ad has res vllum pondus a nci ori. ftum Mani* 

tatis. Quippe nec parentum mc maiorum 
error ftquendus ejljed auftoritas feriptura. 
rum dr Dei docentis imperium • vc re&c 
monuit Hieronymus. Qui propterea 1 «!««,,. 
Heluidio patrum teftimonia obie&anti 
pie refpondit. Nugas ferimus dr fonte ve- 
ritatis omifjo opinionum riuulos conferamur. Su2£. Hd ’ 
Quare fi quid Gregorij &c Theodofij 
tcftimonium valere cupis, illud prius ex 
Sacrarum literarum fontibus probari 
oportet. Deinde vero quamuis ha:c, 
qua; obie&as, verba (qua; generatim 
ateepta , non a nobis folum, led etiam 
a Iefuitis do&ioribus refutantur) largi- ^ 
rem ut, tuam tamen , de conciliorum Conal ll,> - i * 
decretis, lententiam minime conflr- ° P ** 
marent. Nec enim abfolute,deomni- 
busomriium conciliorum decretis, lo- 
quuntur , (de qua re inter nos auxftio 
eft) fcd de certis - cantum, ijs viaelicct, 
qua: ad Sacrarum literarum normam, 
contra Atij , Macedonij , Neftorij, & 
Eutychecis errores, quatuor illis conci- 
lijs, definita fimt. Nam quartunj con- 
cilium. 


Digitized by Google 



its DE SACRA SCRIPTVRA; 

cilium,nirairum Chalcedonenfe, adcd 
crra ^ c Scribit Gregorius, vt Leoni Ro- 
mano tribuerit vniuerfalis Eptfcoft titu- 
uT7.Epi.30! Ium: quem titulum , propbattttm acjee/e- 
flum fideique perntciofum, appellar.' ffcr- 
~ terea fi idem cum Sandhs Dei Euangc* 
hjsjconciliorum illorum decreta habe- 
ctdi.Nicen. rent pondus , Catechumeni iapil tres 
’ 5 ‘ annos £ communibus ecclcfix preci- 
c«.M. bus eflent excludendi : nec die Domi* 
nica,nec in Pentecofte genua ad Deum 
orandum vili fidelium cflcncmfle 8 en- 
da, ex concilij Niceni decretis: qux ta- 
men, vt alia multa,communi vfu abro- 
gaftis. Deinde non folum ftipcrbe, /ed 
teo.spift.ji. etiam impid feciflcnt legati Leorfis 
* J5 ‘ Pontificis & lpfe Leo,quoa quaiticotv- 

cilij decreto pertinacius relu&ari fue- 
runt: in qua tamen rc fande eos fecifie, 
vulgo mdicatis. Denique hoc certum 
cft, nec Leonem, nec legatos illius, pa- 
rem concilij & Euangehj veritatem. 

' (quam tu definis ) agnouifle : alioqui 
n6 tam aperte ei fefe oppofutflfent. At- 

3 uc idem etiam iufta Leonis folicitu- 
o confirmat. Nam quemadmodum 
Concilium Ephefinum fecundum , 

quod 


Digitized by Google 



DE SACRA SCMrmik. iSs 
npadi San&am fynodum initio appeHsu ^«4. «4 
tct, poftca euentu comperto, non pafji 
vocari concilium^ quini in euerfionemjidei 
fiurh agitatum , afferuit : fic poftquam 
iam indidtum eflet Chalccdonenfe 
concilium vniuerfale , metuens ne te 
illud, in decretis fuis, vt£phefinum, i 
Vero aberraret, fic eodem in loco impe- 
ratorem alloquitur; Vnde,per ipfum Do- 
minum noftmm lefum Cbnftum^ qui regni 
vefiri efi au&or dr re&or, ebteflorcr objecro 
clementiam vtfiram^ vt m prafenu fjnodo fi~ 
dem, quam beati pdtreshtfiri ab \Jdfeftolu 
fibt traditam puduerunt , nm patiamini > 
eptofidubiam, retraifari , & quddimk ma* 
teri funt ouUnrHate damnat apedimnit non 
permittatis conatibus excitari. Ex quibus 
apparet Leonem Papam ftatuiue, pri* 
mdm, concilia generalia, non effc cer- 
tam veritatis normam; fed coiitra,vcri* 
tatem fidei, efle San&orum concilio* 
rum generalium certam regulam :de* 
inde, concilia generalia errare pofle & 
interdum errafle Veriim omiflis pa' ? 
frum teftimomj Sv ras literas citas* 
fedvtfolcs timid.. t inepte. Ais enim, 
gnodidem Apojiolt pi a fe ferre videntur 4 
- • T quum 


Digitized by Google 



Zpo DTE /SACRA SCKIWYRA. 

, qtimrtx prm* fno ctnctlio HitnfdpmtaM 
kfiiteru fjnotUUbm itu fcrdmni+.Vifom tji 
SpfrrtHiSaffSb^r nabit'. Vcmidnec prcie 
fcrut Apoftol i ,nec prse fe fetre-vidcniiv 
Quonia alia cllconcilij cui praefuerant 
Apoftoli.aiiac^terorum ratio.Apoftoli 
cuim hoc prTuiiegiodonacict&ciingulii 
vtin do£frina errare non pollent, quod 
perpetuo Spiritus Sanati rcgiocune «t 
Apocn. i+ omnem veritacemdeduccrehturrvnde 
Efhrf ' to l °' fmdometa tctUfi* diuinitus appellantur. 
Quamobrem,quse defuis aeercris pe- 
culiariter teftati funt, ea nialead om< 
niacocilia genetaliacxrendts. Deinde ' n 
concilium illud Apoftolorikfvt eriara 
BwwTtail» lapicntiores . vcftri feriptofts £aictwur)k 
Thom* <fx. no fuit generale fcd particulateccclefag 
jqierofolymitansr. Nam vnde quarlut 
probabis (quod ad vniuerfalecocilium 
requiritur) ad illud , omnium reliqua- 
rum ccclefiarum epi(cOpos<fuifleinui- 
tatos? Itaque eodem iureelogium il- 
lud ad particularia (quae tamen errato 
polle conftat)atque ad vniucrlalia con- 
cilia, accomodari deberet: acpropterqa 
nihil ad rem facit. Contra vero concie 
liorum generalium decreta >. Qon ha- 


Digitized by Google 



!)£ SACRA SCRIVTVRA. jyj 
bere parem vbique , cum fan&is Dei 
Euangclijs , veritatem, multis grauiffi- 

tnis rationibus probari pdteft :c quibus 
pauca fcligcmus. Nam quum decreta 
alia fine de moribus, alia de fide,invtri£ 
que concilia errare pofle & errafle. 
Euangelia vero (ibi (emper conftare, 
skpparet. Quod perfpicuitatis & bre- 
iiicatis caufa ex aduerfariorum con- , 
feflionc & reipfa demonftrabo. Nam 
ad mores quod Attinet, Iefuitarum ce- 
leberrimus ficllarminus dcfcribcns difi. 
crimina, quibus Sacras litcras concilijs 
• pracftare docet, fi c Coftcro aperte cotra 
dicit; Tertium efi quod in firiptur a nullus 
fete fi effe error ^ fiue agatur de fide, fiue de mo- 
rtbui, & fiue affirmetur aliquid generale <jr 
toti ecclefia communefiue aliquid f articulare 
& *d vnum tantum hominem pertinens ,(jrc. 
jit concilta in iudtctjs particularibus errare 
P offunt, nec non in praeeatis morum, qua non 
tott ecclefia^ fidvni tantum, aut alteri populo 
proponuntur. Deinde in fidei decretis 
concilia vniuerfalia errare pofTe tribus 
Iriodis Bellarminus experientia vi&ui 
rtonfcctm, primo vt p.t(res confindant & 
mefiniant dtjfintientiv-ss legatu Papa, i.vt 
T z defi. 


Digitized by Google 



Zte Concit 
lib.ixip.S' 


2*2, DE SAC^RA SCRIPTVRA. 
definiant , confcntientihus Ugatisfitd cotttr* 
infiruftmtm Pontificii agtntibm. j . Confm- 
tientibus omnibus legatis habentibus frfi- 
quentibus Pafainfirttflionem. Quxfigil- 
latim conciliorum exemplis probat. 
Quare noneftcur prolixam eius teide- 
monftrationem a nobis defideres. Prx* 
tc rea quum concilia generalia (ibi mu* 
tud far pius aduerfentur non perpetub 
vera funt , multo minus Euangelijs 
conferenda. Nam Conftantinopoli- 
tanum condlium , fub Conftancino 
Copronymo, imaginum cultum meri* 
td aamnauit>Nicenum fecundum pro- 
bauit: Francofurtenfe fub Car olo Ma- 
gno, aduerfus concilium vWud Pice- 
num, imaginum cultum iterum dam- 
nauit. Quam decretorum difleofio- 
nem fallo quofdam Pontificios Do£to* 
res tollere ftuduilTe , Bcllarminus dc- 
monftrat.Sic concilium Conftanticnfe 
&: Balileenle, Papam fieri polle, & in- 
terdum fuilfe,harreticum> c rinciliaverd 
vniuerfalia errare non polle eilquc 8c 
Papam fubelle debere , ; decreuctunt» 
contrarium verd concilium Latera- 
nenfe definiuit. Denique, quum Dei 

verbo 


Digitized by Google 



DE SACRA SCRIFrVR.A^ x$, 1 

Yerbo*nihil addi,nihil detrahi,tne ab ‘Dttat.+t» 
Apoftolis quidem aut angelis c*lefti. tG * U ' # ’ 
bus liceat : quomodo concilia parem 
cum Euangelio ( fi veritatem fpe&c- 
xnus) habebunt au&oritatem, quum 
eorum decreta ^ pofterionbusconcilijs 
interdum mutari & emendari conftet? 

Hoc enim experientia euincit & cele- 
bris ac memorabilis illa Auguftini len- 
tentia teftatur , 9uis nutem nefeiat Sati. 
ctamfcriptOram canonica tam Fetem quam 
jK^oui Tefiamenti, certis futi terminis conti- 
neri^ eamque omnibus pofierioribui epifeopo* 
rum leter it ita proponi, vt de tUa omnino du. 
bharifr dtfctptari non pofiit,vtrum verum 
vel retium Jit quidquidin eafiriptum ejjt 
eonfiiterit : eptfcoporkm autem liter as, quo 
poft confirmatum canorum veljcripto funt, 
vel fcribuntur,& per ftrmonem forti fapien . 
fierem cuwfUbct m ea re peritioru per alio- 
rum epifeoperum gr amorem autioritatem , 
dotiiorumque prudentiam, & per' concilia, 
licere reprehendi, Ji quid in eis ' forte a veri . 
tote diuiatum ejl. Et tpfa concilia, quo per 
Jingulas regiones velprouincios fiunt , plena, 
r iorum conciliorum autioritate, qua fiunt en 
vmutrfo orbe Ghrifiia* fine vffu ambagi- 


Digitized by Google 



194 DE SACRA SCRIPTVRA.' 

r bus cedere : ipfaque plenaria fiepe priora, po u- 

ferioribus emendari , ^«400, aliam ex peri- 
mento rerum , aperitur, quod claufumerat, 
fficognofcitur quod latebat fine vllo typhe fi- 
erilega fit per bia, fine vUa inflata cerutct om- 
gantis , fine vlla contentione Itnida inuidia , 
cum fanda humilitate , cum pace catholiu 
cumcharitateChriftiana. Nam quod ais } 
Hinc refli dixit fl. Attguftinus fi nullttss ho- 
minis libris tantum d. ferre atque dtuinis li- 
teris: non quidem ob veritatem , qua parefi 
in vtrifque,fid ob verba efiphrafin dtfian- 
tis . qui fuit Spiritus Sancias: id inquam, 
mifcrum omnino effugium e/ 1 . Nam 
Auguftini locus adeo pto nobis facit, 
vtvix quidquam apertius , sidfctvten- 
tiam tua euertendam,adfcrrepQtuif- 
fes. Harc enim funt verba , Ego enim 
fateor charilatt tua, filis eis feripturarum li- 
bris qui Canonici appellantur, didici hunc ti- 
rporem honoremque deferre vt nudam torum 
auihore firibendo aliquid errajfi firmiflinie 
credam ^Ac fi aliquid in eis offendero Ute- 
ris, quod videatur contrarium veritati , ni- 
hil aliud quam vel mendofum ejfi codicem 
vel interpretem non afficutum ejfi quod di 
QumefiyVelme minimi inte/fexijfi non am+ 
. bigam. 


Digitized by Google 



W SCB.IWPVR.A. X&f 

ySP?' iu UgfiyVt atunulir 

JL.m& njj - ^ _ j r#. v .. * ^ 


jwutan mmpaque prafpfant , n^r 
v<rutnjHt(y», quia tpfi iu {inferunt; fij , 

Qff* a m ihiy velppr ilUs aufloptf sanonicas/vel 
ptpbfali **(*mi<}Mddv&4M» ab fanat, 

Wfaderwtwrtm.m^M eft,Coftc«{, 
^manisi& Attinis li hris m y wit% 

ffim aHcrfee? , Profi?<^> n*6 hic Iocw 
# petfpKpus, & dc- 

creco Pbntjfi^io, infert us,8$ 4t^f>fp bat us^ ^ !,c,a - 
ttfvmcinttiMKijUpftirn e*i&inar£Ri; fed 
Wm^<0WKi ignoranti^ 

fi^pfeip in patwfRofcntentijs 

; 4 «*QfQi*endis jujd^iam fajif 

po{rum.Pi;?fep?qp ^ 

^'♦k^vWi^^Wcsis in ead^^piftpj^ 
«Wcnrt.^ijjqh^ v? wo 4 aAt>„W<?^f 
rfiipW auttmuaii 
v 4 fcra^uum Hfef.o- 
%rop$ ; p^ru{p tcftir^ppijs adnerius 
Augpftinutfi difpptarei;^ adea proyo n ' 

ftym»** fato . a 

V(®» QftttfaWi cuius ingac^t fententiam 
f&ftcutus r quum tu tam pfats nominatim 
Mtoiuauerifjqfti te, in toquad, *JlruU,practfi' 
jfffflt* y i^es» C^oftcrc, riieronyra mu. 
Wpjndcn^m idem poi^«^e,qUp j dj:u 
*» , \ T 4 ertho- 


Digitized by Google 



zfg SAd*A SCRt#Tt*A." 

orthodoxis petpetud obijcis , audi igf- 
tur quid Auguftinus Hieronymo Se 
tibi rcfpondeatj guanquam , fiat fadb 
ant} dixi , tantummodo Jcrtptnru c ant m rt d 
hau ingemi debeo» (ermtutem, ama ea (i. 
Ut it* fequor, vt confiriptores earum mtkU «• 
tit annitit e rrajje , nihtlftdaciter propofiufji, 
ukxt^M ' n,n Et ahbi contra Fauftum 

' Manicharum poft declaratam (cripcu- 
rx audorirarem ait , In opufculu autem 
pofieriornm , j »* Ubrittnnumorahilthm con- 
tinentur, fed nuSo nodi dii fiuraifiima Ca- 
nonicarum ferina arum excedenti* coatpurt- 
tur , etiam tn quibufeunque eorum autemtur 
eadem verita, longetamtn «j? ««jwr au&ori* 
ia. Itaque in eu fi quidforii pr*ytm a dijj** 
putaturavero , quia tttn vt dtfU fmt 
htt e [figuntur , tome» Itherum ibi habet h8oh 
auditorie indicium-, quo velapprobet, tjuod 
placuerit , vel improbet, quod offenderit , & 
ideo cunffa tiufmodi , ni fi vel certa rotmx, 
vel ex illa canonica aulforitate defindant a, 
vt demon firttur vel omnino ita ffe, fiue fieri 
potutffe, quod vel diffututum ibi efi, vel tuor, 
ratum, fi cui diQ>lkuerit,aut credere noluerit , 
fton reprehenditur. IndU verv canomta 
eminentia Sacrarum l$tcrarum,etiamfi vate 

Frqpheti 


Digitized by Google 



®B SACliA SCXIPTVRA. 
ftiopkda. (eu ' Apojlolm, aut Emangtbjla a ti- 
gtiid br fub Uttfis pofwjfe , tpfa canonis cm. 
jB&iiaUone declarator, no licet duiulare, quod 
♦frf*//.' aliocfnin msBa errt pagina ^na hn~ 
in dnt* impertit* regatur infrmttas. Quare 
«teee&am fcnifrrttbr tus fraudem , & 
£on&tatam,ttfam de pari humanorum 
(cript&funtr & Sacrarum literarum veri»* 
tate & pondere do&rinam , animad- 
uertis. Ac propterva in viam veritatis 
red?<& debi&MSa^te litcris^gfoham 
refti^jdUnCifiaveroquar cum urcon- 
fcrttidnc / fide ea patticufcria finc,fiue 
vniuerlalia,non quia concilia, fcd quia 
vera j amplcdifre- qux contra ab ijs di£ 
fcnttiqt, ea ^uierfare. Agnofetr verum 
illud efle,que4ad uqtfm generale Con- 
cilium Conftantinopolitanum, ait Ni- 
(Sdlabs Papa primtis^ Non tottdtim frafn- «Sae**** 
h-jjtdWMa nMmittora, fynodnm Rhodo r ° m 
pjfukV- faer» fdftiOiki ketii • T^umcriiJ 
igHnhpnfiilm, d&9fcp,\vbi abundat t pietat* 
ttofokttftipinc pWdift , vbi regnat impietas. 
htm i Nolito &gi gliri ori m multitudine? 
tftBd mb nnthiftidi 1 , Jedifanp, damnationem 
vdkifiifiiatienriri adducti D^niqde ad 
celctoarimam IH&m , piam&elegan- 
ii. i. ; T § cem 


Digitized by Google 



1$8 SACRA^ SG*1*TVR*. 

conmM* tem Auguftini fen tenuaro at (ttqlei 
SeJ nunc nec ego Nicemm,^ tuddxi 
minepjc, torquem prciuMceSuruo, prefum 
concilium ; . Nec ege hwscouftor itote 
Ulim detmris. Scripturorum aufierifeth 
but non queramcuuquefroprtfs , fid vtofc 
que commumbut tejtibqs y rjs \eurn re&pfo 
cum caufo } mi» cum rotio^ concertar r ’\ 

■ v ■ . '■ v .0 

Capvti V.j , . -j-r 

Cartenim de^ton/itasa ia ea 
xumUperarum auaarjwfe, <]iH<id«,ea~ 
rum perfc^iouc md/ccs, c^pcndanj^s, 

; 1 ' r ' • .; 

• ( ’ O S T E £.$]$• , lT]C ; E73 v 

- ^HfOnmiaqm <?reder£<$»tekj^v/~ 

Sacrio litetis ‘e*]keffirt ~ •'*•• 2 tuli u 
* v ~ . ( -;r * . * m r, rho 

T 7 x bk facile er^ -fpn^quc^iaft 

•*■- omnss de 

’ M — J " drjudicare,54iJ^|ii^il4a|^i^ 
ommuyqModfidem^^^sfmtfiripUtj^ 
prtffa? Dicendum 

myftex^c^tera^uccr^ditH & fcitif #?-[ 
eedamjjn corde e<xlefia;c{ifc 
^xarata: in im,ep[vl?rap^ , nim Nnm,*. 
quamV^ero TefUmemi, multa defi^ 

- , derari. 


Digitized by Google 



SACRA SCAIVTVRA. tpf 

dersri. Vbicrtim numerus EuangeUo- 
(um & Epiftolarum Apofipficarum ? 
Vbi Euangelium Matthafi^ Marci in 
feripturis diuinis potius,quarn Nicode- 
mi, aut Thomar, commendatur? Vbi 
habetur duodecim articulos fidei, ab 
Apoftolis cdeccclefix reli^os?Prxter- 
ea .formas multorum Sacramento-; 
rum,iuftis dc Caulis, ait B.Dionyfius 
Ariopagita , efle Yuppr edas, Eodem 
pertinent difficilium & dubiarum feri- 
pturarum interpretationesyqnasin va- 
rios fenfus haeretici trahunt. B.Augu- 
ftinusad Apoftolicam traditionem, ex- 
tra fcripturam, refert baptifqiura par- 
uulorum. B.Bafilius , aliique patres 
multa alia cnutnerauerunt in quibus 
ad hoc primum feriptuta? genus confu- 
gerunt,inuitis omnibus, omnium aeta- 
tum , haereticis : qui, quum aliam nul- 
lam praeter externam feripturam agno- 
fcant, >n ea tamen omnia, contineri, 
valde impudenter affirmare' non ve- 
rentur. Cxt er lira nofvtpficiamur, praj- 
cipua Ula fidei capita > qute omnibus 
Chnftianis falutem nfi^jfiiria, per T 

fpicue fatis efjfe Apoftpficis feriptis 
; , compre- 


Cap-vtt «e. 
dei. Hicruc. 

10flOC4.EptI» 


IiVto. de 
Genti, ad Ifc, 
cap.*|. 


TitM&Sptrfc, 

S111A0.C37V 


Ansufl (at. 
advokiC 


Digitized by Google 



500 ©1 SACRA SCRIWTILA. 

eomprehenfa : cuiufmodi funt mffte- 
rium trinitatis & incarnationis fili) Dei, 
hiftoria paffionis Domini , tmiffio 

B sccatorum & promifiio vitacactcmac. 

acc enim, vt firmius omnium meati- 
bus inhaererent varijs modis i neu lati 
debuerunt, concionibus, Euangelijs, 
Epiftolis, & demu Apoftolico fymbo> 
lo. Quod ided diuini ili i principes ec- 
clcfiar ita brcuieer&perfpicudpofteii- 
tati tradere voluerunt, vt nemo illius 
ignorantiam poflet excu/are. 


GoMARVS. 


R ecte ais,Coftet tpthrfiefid&flrf 
antnuurfiu munes it S<cr<t jcriptur* 
ertm difuMctrt, imprimis um, quae ad 
perfedionem illius, fpedat. Sed in eo 
nonrede facis, qubd formam contro- 


uertiar «ranind peruertis. Nec enim 
id inter nos queritur emnu,sftu (ri- 
dere epenet, Itnt Sacris literis expreffa? 
fed generarim jmermufidei&viucbru 
JlitMA dogriut* 4d fibum tteeejpr m Sacr it 
Uteris dtjrnpu fint? Quardam enim de- 
feripta flatu imus exprefie, quardam vi 
nccetfariac confequentiat : quemadmo- 
dum 


Digitized by Google 



DI SACRA. SCRIVTVRA. 501 

dum vtriulque modi cxcmpla^odem 
tempore fuppeditauit Chriltus. Prioris 
quidem, quum rogatus,quodnam effet 
magnum mandatum in lege , refpon- 
.dit id quod expreffa legis fententia 
cotinctut; Diliges Demissum Deum tuus 
ex tute corde. Pofterioris vcr6 , quum it yT ’ 
aduerfus Sadducacos rcfurre&ionem 
.afleruit; De refurre&ieue vere mortuorum a. ftt.3i.5S» 
non legiflu, quod ver kii drfksm efl, i Dee di- 
scute: Egojum Deus virebam, & E)eus 
Jfrael & Deus Iscob? Deus non efl Deus 
mortuorum , fed inuesstium. Quare dum 
aneuftius ftatum quzftionisdcfcribis, 
indignam viro do&o & pio fraudem 
admittis. Nec culpam minuit cancro- 
rum Pontificiorum Theologorum ex- 
emplum. Nam quamuis (vt alios pr*- 
tcream) antefignanus vefter Eccius 
(quem & operis titulo & materia ma- 
xinroe fecutus videris) differat, noftros “ p “*' 
nihil recipere velle , nift probetur per feriptu- 
rosexprefie,t ius reifalfitate.ex fequcnti- 
busEccij verbis,potuiffes obferuarc.Sic 
enim tandem ait; Honfunt igitur folio» 
tr edenda & obferuanda {id quod volis ftolidi 
Lutherani) qust exprejfe habentur in diurnis 

literif 


Digitized by Google 



$04 DE SACRA SCRIRTVRA. 
lutris aut probantur ex i f Jis, verum etiam ea 
«portet credere & feruare qua fauSU mater 
Eccle/ia credit & obferuat. Itaque quem- 
admodum quacftionem , Eccij calu- 
mniam fecutuSjhof modo deformaSti; 
An omnia qua credere oportet, fmt puris ite- 
rit exprefja .* fic, cum eodem reformate 
potuitfes & addere,***/ probatur exipfts. 
De qua quxftione, quid certi ftaruas 
expendamus; D«w&*»»,inquis, omnia 
fidei myjlersa cateraque credttu &{cttu ne- 
ce ffaria in cor de ecclepa efJicUrifimc exara- 
ta: in membranis, tam Feteris quam 7{eoi 
omjiww. Teflamenti multa deftderari. Sed huiciu- 
dicioHaymonem oppono, qui' ante an- 
nos o&ingentos fic doaivt. Nos sMttm 
fartim in cordibus , flemus autem i» mem- 
branis feriptum (Euangelium) habemus , 
ab illis (Apoftolis) nobis reliflum , vt in 
illis meditando exerceamur. Et Eufebium 
in concilio Nicxno contra Philofo- 
phum diflerentem, qui ait, Scriptis ere* 
de, qua non feripta funt ne cogites , nec inqui- 
ras. Quarum fententiarum veritas tua- 
rum obic&ionum imbecillitate confir- 
matur. Nam quod primum quCTis,vft 
numerus Euangeliorum & tptjl olorum Apo- 

Jlolicarm f 


Digitized by Google 



1>6 SACRA, 'SCMtTvn K jqj 

flohattum? rcfpondcmus hano numeri 
notitiam non effe abfolute bcccflk- 
riiVj&i. Nam quemadmodum Irenacuvm.,.;^ 1 

ait,' multos Barbaros fidem habuijfi Euange. 

IpOyfiW fcrtpturit: fic, plurimi lemper cx- 
titerunt rudi6resChriftiani,quiEuan- 
gcliftarum &: Apoftolorum do&rinam - 
amplexi , numerum tamen librorum . , t . , 

ignotarunt. Irad quid dico rudiores, ' J * 11 
fauqro totus fere orbis hac in re.inter- 
3um abertarit quemadmodum (vt 
alialatgumcnta, omittarnj aperte refla- 
turi errorem corrigit Hieronymus. 
gued fi eam (cpiftolam ad Hebrxosj 
Utinemm conjuetudo,, non recipit inter feri- 
pu*rat canonico ? , nec Gr acorum quidem ec~ 
defio , x^jpocafyffin lohannis eadem liber. 

Hfe fit fet fiunt: & tamen nos vtramque fitfi 
qtptmus , nequaquam huius temporie confue- 
1#dtnm>fed veterum feriptorum anclor ita. 
ttnOyfequentes. jDcinde vero numerus 
etiam Euangeliorum & Epiftolarum 
titulorum indu (itipne declaratur. Et 15 
1 Gtegorium magnum pontificem Ro- 

( manum , audite, bibet Euangeliorum 

numerus &: fer iprores commendantur 
E?echiehs capite primo, vc ip fuis ad 

cura 


Digitized by Google, 



$04 ©t SACRA SCRIPTVRA. 1 

cum locom commentariis } 

*«?"■* 54«57o dtclatos profiteris) ccftann. Q(« 
irt re fecutus cft antiquos panes ire* 
nxurn lib. 5. cap. ir. Athanafion ia 
Synopfi & Hieronymum, qui foam , 
fententiam hifcc verbis concludi; 

piMmfeis £wbm euxthi per fricui offenditur ^ sputo* 
debere tentum Euangelio jufctpi, & sumet 

taMb>< * Apocryphorum minios, mortuis msms Man- 

ticis qukm ecclefuftuis imis ponendas, Sed 
alia indas via, & altera quarfbonc nos 
vrgerc ftudes , Vbi , inquis, Euotsgekum 
CMottboi ffi Morer inftripturu diutmorpou 
ti/st, <fiu Nuedemi tot T bomse emnendatmr? 
Refpohdco, non folilm in Ecc/rfJar do* 
&rina,fed etiam in V eich&.No\ioT c- 
ftamento. Quod vt plenius ac planius 
ad Det gloria & ecdefix inftitutionem 
illuftretur,non ingratum me fa&urum 
pio & attento ledoriexiilimo,fi totum 
nunc locude Noui Tdlamenti audo- 
ritate, non folu m aduerfus Pontificios, 
fed etiam aduerfus alios diuini verbi 
cotem ptores, eadem opera diftin&ius, 
ex orthodoxo patrumconfenfu,pertta- 
flaro. Etenim modi quibus noui reda- 
menti icripta genuina cognoicantur 

funt 


Digitized by Google 



DE SACRA SCRIPTVRA'. 

funt duplices. Alijenim conflant de- 
jnonftrationibus externis,alij internis. 
JExtcrnas appello, quae extra Sacras litc- 
ras petuntur: funt^. tcftimonia partim 
dianna, partim humana. Diuina funt, 
primum Apoftoloru & Euangeliftaru: 
qu i. donec fuerunt in viuis,non (olutn 
CX certa rei cognitione-, led etiam ex 
perpetuo Spiritus San&i regimine, tan- 
quam Sacrofandi Sc publici veritatis 
/flutaris a Deo dele&i & ftabifiti nota- ' 
rij, fuaffcnpta ipfimec eccle fi a» traden- 
do, & viua Voce, miraculis & (anguine •nnwtg*»* 
fao obfignando , ea ab adulterinis di-'«^. ,4 " 
ftinxfrunt. Ttonenim (vt ait Chryfo r 
{lomus)*»v»P aliquo fcrtbentesanjnm^e* °" 
qttt (cripfcrmt , occultaverunt : fed t errat 
ptarta btjlr antes jn confrftlu & atjribus om* 
pium vohtrrtin/i facra replicabant , qua (Jient 
etiam nime peri videmus) ifjjs quoque prx- 
fentibw legebantur inimici*. Deinde reli- 
quorum Apoftoloru m & Eugngebfta- 
rum (cripta eodem eonfiho ad verita- 
tem declarandam , ecclcfiar , fuo ordir 
ne,comroendarunt. Quemadmodum 
Hieronymus in Catalugo feriptorum r „ V w». 
cccleiiafticorum teftatux^ %M*rcut dt. 

V fcipullis Mircioncro 

J 1 U>.4.cap-5» 


Digitized by Google 



foS DE SACRA SCRIPTVXA. 
ctpulus & interpres Petri juxta qmi Petram 
referentem aua/erat , rogatus , brat^rrffrt 
Euangelium. Quod quum Petrus atijjet, 
frobnuit , (jr ecilefia legendum /ita xu&iiutt 
edidit, fcut Clemens in fexto Ctz-envtbt* 
libro feribit. Et de IohannisEuangfi* 
ja I dume, ait; Sed& alia caufam huius ferrptura ferh., 
quod quum legtffet hfatthai \M arci & Luit 
» volumina probauit quidem textum h: flaris. 
Nec Apoftoli folum & Euangelifbe-de 
nouitcftameriti (criptis potuerut certd 
uc*.t+ iudicare; fed etiam Propheta: ali j Sc mi- 
raculis clari, qui in Apoftohca ecclctia 
multi & aliquamdiuviguerunr,*- roce 
& miraculis idem cum Apoftohs tettati 
funt. Atque h i (ce te (Vimouuf» &wa\uu. as> 

’ cedunt etia teftimonia humana, ecde- 

fix&hoftium illius Et ecclefi? quidem 
primum primitiux,qdx ab Apoftolis 8 C 
Euangcliftis NoUiTeftameti hbrosac* 
cepit, & eorum voce , miraculis & fan- 
guine comprobatos tanquam genuinos 
agnouit , autographa (eruauit & fideli 
deferiptione &verfione vniuedo orbi 
c» v t«.te cdnaifit & harc omnia ad pofterostcanf- 
mifit.QuadercTcrtullian. mlibrode 
«•w* pr^feriptioiubus adueifus h^rcticosait, 

A i ( 


Digitized by Googfe 



DB SACRA. SCRIPTVRA. 507 
Jigeiam,qui voles cur io fi tat e melius extrcere f . 
i» negotio [alutis tua, percurre ecclefiasApoflo- 
licaSy apud qua* tpfa adhuc cathedra Apoflolo- 
rumfuis hcisprafidentur } apud quas ipfa au- 
thentica Utera eorum recitantur ,finantes vo- 
cem & repra Jentantes faciem vniufcuiufque . 

De verfujne vert» Noui Teftamenti in 
varias linguas > teftatur erianrChryfb- inToharae» 
(tomus, qui de Euangelio Iohannis ait, 

Syros yMgJptioS) Indos , Petfts, ALtbtopeSydr 
innumeras alias gentes id in fisam linguam 
tranfiuhjfe. Et Eufebius; P radicatu itaque 
ejl in extguotemporisjjaiioin toto orbe Euait- uangcUiM- 
gehtimjn tefiimonium omnibus gentibus <ap e ' 
Barbari & Grtci qua de Iefu Cbrijlo erant 
j cripta , patrijs hteris,patriaqiie vHe excepe- 
runt. Deinde , non fo 1 um ceclefiar pri-* 
mitiua? teftimonio Euangcliftarum & 
Apoftolorum libri demonftrantur: ied 
etiam fimili fequentis ccclelrccicientia 
ac fidelitate ? qua? eofdem libroj $ ma- 
ioribus traditos , fideliter accepit, con- 
leruauit, &: ad pofteros cotinua fuccef 
(ione tranfmilit & (criptis luis vari js in 
«ternam rei memoriam confignauit. 

De qua canonis Noui Teftamenti con- 
(litutione & ab Apoftolis 8c maioribus 
V x deri- 


Digitized by Google 



;6flt OE SACRA SCRrPTTRA. 

Ow#raF*tt- deriuationc ait Auguftinus; T)ifim£U 
chcfilib.il. <Jl, kf*Jl<ror«m hbrts, exceliehtu itamic* 
af ^ 1- a uftoritatu Peteris & Nenti Tejimmtr, 

ifM fi filorum -confirmata temjmhv 
per fuccefitmes epifiopOrum^ propagdm 
ecckfiaritm , Unquam, infide quadam 
miter confiituta ejl,citt finiat oi/mufidd» 
(jrpius ititeUe&M. Ncc tantunf ecclfcfii 
dic Sacris Noui Tcftatnemi libris hifca 
Modis teftaca eft,fed etiam hortes cc- 
cleliar aflenfu fuo varie confirmarunt. 
Nam, quemadmodum publica inde 
ab initio fuit librorum Sacrorum tradi- 
tio, explicatio &v(us in ec cleiUDci; 
ira plurimi ccclclia: aduerlar:/,qai illius 
cbry&ft.in laluti inrt d iabamu r,te cotn^ma Ac au- 
JEfcT toribus Noui Teftamenti minime du- 


bitarunt. Vt enim Luciantrm Sophi- 
llam prorfus impium praeteream, do- 
ftirtimi & c spirales Ecclefiac horta 
idololatrae, Porphyrius Sl Iulianus Im- 


perator Aportaca, veritatem quidem li- 
brorum Noui Tcftamenti oppugna» 
funt,fcdquum omnes contradicendi 
K^tra o^f 10 ™ 5 captarent, c6 tamen impu- 
iiiiianum. dentia: minime peruenertint, vtcontra 
MmJnZtd perpetua totius orbis teftimonia Si 

OkLScc. r • 

confpi- 


Digitized by Google / 



DB SACRA SCAJTTVRA. $09 

confpicuam rei certitudinem , Euange. 
iium Matthaei a Matthaeo Apoftolo, 
epiftolas Pauli i Paulo Apoftolo, pro. 
dijffc negarent. De hoftium.ver6 hae- 
reticorum tcftimonio re<fte Irxneum 
icoutus ait , Chryfoftomus, fforu igitur 
amnii confbnanttam , orbe quoque ipfotefie, Homd.». 
monftramus ; qui ea q ua funt attta fufcepit y 
teftwus quique rpfis veritati inimicis. Siqui- 
de multa, poflillos, harefes puffularat, contra- 
ria his, qua (cripta funt , opinantes. Et earum 
equidem alia , omnia , qua Euangelijla flripfl- 
rant , receperunt: aha vero, quibufdam [en- 
tentifs a reliquo opere amputatis ^fic apud fl 
Jcriptas , conferuant. guodft pugna aliqua 
ejfit in ditiis, neque i fla, qua ex aduerfo lo- 
quuntur harefes, omnia recepiffent^pa tan- 
tummodo diam partem , quam ftbi cernerent 
ciuenireintfy ijla , qua partem aliquam rece- 
perunt ex eadem parte comiti t fui flent. Ae- 
que hxc de externis modis, quibuscer- 
ritudo & au&oritas feriptorum Noui 
Teftamenti afferuntur. Interna? verd 
dcmonftrationes funt, qua: ex ipfis li- 
bris facris hauriuntur, & generarim ad 
quatuor fontes reuocari poftunr,ncm- . 
pe ad feriptorum manum, do&rtnam , 

V 3 - ftylura 

Digitized by Google 



ytO Df SACRA. SCAIPTVRA. 
ftylum,efficaciam : quorum primum, 
temporarium fuit , reliqua veto tria, 
perpetui durant. Prima itaque de- 
monftratjo eft , ex Euangebftanimte 
Apoftolorum manu , quse vt cogrnn. 
fuit ecdefiar,fic olim inter alia lignum 
fuit certu , quo libri (acri ifuppo/iritus 
falfii difccmeretur. Nam /ua /cripta 
aut integre fcnbebant,autfaltera fub~ 
icriptione fua fanciebant. Qua de re 
«.'tbeCM.j* Paulus ait; cito a mente dimoueamim, 
neque turbemini , neque. per Spiritum, neque 
fer fermonem neque per epiftoUm tamquam 
fer nos (feriptam) cptaft injlet dfes ifc 

Chrifti. Ne quis vosftwiatvlkmodo. ^ 

*.Ther j. 17, fequentibus ; Salutatio mt* Vadi 
**• quod eft fignum in omni epiftolai ita-feribt • 

Gratia Domini noftri lefi Chrifti fit cum om- 
nibus vobis, Arnen. Sic ad Corinthios SC 
C0I4.1S. Cojofenfes.Salutatiema manu Pauli, Ei> 
Caitf.". Galatas. Videtis qualibus hterit vobis. 

ftripferim mea manu. At quem locum ait 
commeat ad Hieronymus, ftc Paulum loqui , quod 
^ fua manus ejjent eis nota veftigja: vt dum 
liter arum apices rtcoguofcunt, ipjumje puta - 
. tent videre, quifcripferat. . Alter demon- 
{tfttiohum fons eft, dodrini maieftas;, 

qui 


Digitized by Google 



M SACRA SCRIPTVRA. $11 
quar rerum veritate, fandi ure & fubli- 
mirate continetur. Ac veritas quidem 
ducet primum in mutuo confen.fu , vi*chfy<bc 
ejuo fibi,& inter fe,& cum VeterisTc-, 
flamenti canone eadem doctrina & fi- 
niil i authorum , in humili conditione *““****• 
& erratis fuis fynccre narrandis , inge-; 
nuitateconueniunt, Quare quum Vc T 
tus Teftamcncum exle,&cx Noup, 

Sc fimiliter Nouum ex (eipfo&aVcr 
teri confirmetur: quis non videat Sa- 
cram (cripturara ex leipfa comprobari? 

Sic Theodoretus ait; Euangelicam prate- 
rea veritatem & antiqua prophetia confir •- Scm.4. 
ruant. Ha namque prodicunt, qua in EuanZ 
gelijs continentur. Euangelia vero prophe - . 
tica pradiftianis finem ofiendunt : Atque 
hac demonftratione, aduerfiis vtriu£ 
que Teftamcnxi adijerfarios antiqui 
patres merito & frequenter vfi funt,. 
Quemadmodum Auguftinus ait; Au- 
£leres no (Iri, in quibus non frufira. Sacrarum «p-m»' ^ 
Uterorum figituu(jr terminatur canon, ab fit 
vt inter fi aliqua ratione diffentiant. Vnde 
non immerito quum illa fcriberent,eis Deum, - y 

vel per eos , locutum, non pauci in Ccholis atque J 

gymnafijs Ijtigiofis dsfiutationijjjpps garruli. 

y 4 fi* 


Digitized by Google 



t ®E SACRA SCRimRJ.' 

fidin agris at^vr bibm * tau d&kfr/ndt- 
occaimi tttsjot tanti que populi, cTtdtderttmSi alibi, 
%££ Ulb *‘ Nos ad commemorationem fidei nofln^rod 
confolatione Jpei nofiro^r ad exborusmcm 
charitatis nofiro, libros Propheticos & ty- 
fioUcos legimus > alterutris vocibm fiwut, 
concinentes: & ea concinent : a tanquam u- 
lefti tuba &a torpore mortalis viat nos exd- 
tantes,& ad palmam fispemo vocationis ex- 
tendentes. Secundo demonftratur veri- 
tas, ex prophetiam Noui Teftaraenti, 
cum earu euentu, couenienria /umma. 
Apobgako Qua ratione Tertullianus cqtra gentes 
c *^ ,0 ‘ allatis aliquot exemplis ad (cnpcurx 

1 vtriufque Teftamenti veritarem con- 

• firmandam fubijcit, 

fiimonium dtumitatk , ventas Amnat umis . 
Hinc igitur apudnos futurorum quaque fides 
tuta ejf, iens fitlicet probatorum • quia cum 
diis , qua quotidie probantur, prodicebantur. 

• Eodem voces finant , eodem Utero notant , 
Cr.carfi af idem Spiritus pulfitt, Er Theodore tus , 

ac Jdu&i$ non paucis ex MatthariEqan- 
a»*X t&S' prardi&ionibus, eucntucompro- 
Farftoiib ij. batis, ait; Eor « itaque verborum veritatem 
c * p ' 5 ' res ipfie, clamore voodifitmo, prodicant /fa; 

Quandoquidem igitur hoc Dominus mulio 
:* ante 


Digitized by Google 



DB SACRA SCRirrVRA. ni 
Ont}pradtxit,uitmquefutura vita fiatumni- 
hisprasumctamt, videmufque perfiicua», ha. 
r*m reno» veritatem , /da que que fine ton- 
trouerfia > qua (o, accipiamus, adtis qua faUa 
nam cernimus adtlUperdattt: hfct vtemet 
pro Hior u (ignis certis. Hac enim caufa &hac 
dr illo, Chriflus prodixit , vt his ea maxime 
jfahdiret. Deinde non (bldm dodrinac 
veritas, fed etiam coiunda fan&iras di- 
u inani librotu NouiTeftamenti origi- 
nem demonftrat. Nam &Dcum iucn- 
xnum bon6m,&officium noftrum erga 
l>enm, ad illius gloriam & hominum 
beatitudinem, purifTime in ijs delcribi, 
ex diluenti ledkme, & cum alijs (cri- 
ptis comparatione , orthodoxi patres 
copiose demonftrarunt. Denique do- 
drin* Noui Teftamenti maieftacem STi&S? 
demonftrat rerum , qux explicantur, 
(ublimitas. Nam de Deo rebufquc 
diuinis, deque hominis beatitudine, ea 
proponit , quae captum humanum 
longe (uperant . Eoque praeclare ait 

ChryfoftomuS' 7(o» enim humana fitm^m u!* 

plicher eft anima demmortali & bpttaiffa 
natura &qua cum illa fimt poteftatibsu, de 
natura corporum mnaltum & totum futura 
V j immor- 


Digitized by Google 



^14' ® E SACRA SCRrPTVRA. 
immortalitate, de fippltcio, de fiamtmdrcr^ 
de verborum , operum, cogitationum frfiu- 
tentia vruufcuiufquc-j exammihm mt&~ 
i wummugtre&c. Et alibi. De Deo rclmfyme et hp- 
UoaiLi- y m ea philofopbari docent jfu* illorum (phi* 
io(6phorn)nuffusvnquampotnitvelmoM 
concipere, &c> Nihilominus tam (ublima 
illa nojlrorum dogmata & fifcepta & credita 
fwt,& florent quotidte. Pnrterca quem- 
admodum doctrina: m aieflas,iic cciam 
ftylus libroru Noui Teftamenti Deum 
auctorem efte demon drat. ' Etenim ia 
flylo eorum tria poriffiimim dirnnx 
originis indicia ducent. Primum cli 
{implicitas & perlpkuitas fumma, qua, 
fine humanx eloquctmx fuco WtAi- 
mia falutis myfteria , tanquara pet fc 
fide digna & omnibus necefiaria, mar 
gna verborn humilitate declarantur. 
tnTnhxnacm Nam quod de Euangelio Iohannesait 
Hooui-'- Chry{bftomus,id de toto NouoTcftar 
mento merito affirmari pfcceft ac de- 
bet } idcirco nuda caligine , nullis tenebris 
fiam operuit dotfrinam vt- illi (phiiofo- 
phi) ratione fia,firauis opinionibus obfcuri- 
tate, tamjuam velum quoddam , indiskrunL 
Sutus aaUmdofirina file clarior ejlffiilbh 

Jfrior y 


Digitized by Google 



DI SACRA SCMYTVRA jiy 
fitior^ ieUoque in omnes mortales propagata. 
Hnllum hic tumorem verborum ut uste fu. 
cum , nullam fuperfiuam compofitionem & 
Jlylum ineptum, videbimus {longi enim hac 
ah omni abfunt Phtlofopbia) fed diurnum & 
inexpugnabile robur & facrorum dogmatum, 
tantam vim vt nullo pofiit patio fuperari. 
Alterum in ftylo diurna: originis in- 
dicium fitum eft in vetboru pondere, 
quod in fuperiori de concilfis quaeftio- 
ne Cofterus vitro profitetur; St autem. 
(inquit) verba ipfit decretorum confideres^ 
nullo modo fimteum factis literis coferenda:. 
quum ha. ditiata a Spir itu Santio nec itio, 
vnum velvnum apicem, habeanf, cui non in. 
fit fisum pondus & efficacitas : vnde tan - 
quam diuina eloquia mentem hominis admi- 
rabili dulcedine & fuamtate afficiunt , ficui 
toto Pfalmo n 8. B.Dauid Propheta docet . 
Poftremu quod in Itylo confideremus 
eft au&oritas,q«ae emicat partim exafi 
fertiombus, partim ex prarceptis. Nam 
in narrationibus, promiflionibus: mi- 
nis , nullum dubitationis aut opinionis 
vilius vcftigium eft, fed perpetua, diui- 
nam certitudinem fpirans,aflcrtio.De- 
iride etiam praecepta non tara nituprut 

ratio- 


Digitized by Cooglc 



Jl 6 Dt SACRA SGRIFTVRA. I 

lationum robore, quam volunrarc 8c 
iufifu Dciracprotcrcaobcdiemuin non 
liberam faciunt: fed tanquam oraoind 
nece(Tariam,iurc exigunt. Sic Lucasfe 
te fatur, fcrtbere veritate, aut pobus^w» 
idMn.M. 31 . Uba/centem firmitatem: 6c Iohanncs. Hic 
fcripta fiunt vt credatis, Itfiumeffe Chnfim 
filium Dei, & credentes vitam habeatis,* 
Mmm u i m- teomiue eius. Item ; Hic efi dificipalusiffe,qm 
tefimonium perhibet de his, & fcrrpfit hac: 

& fetmus , teftimonium eius e ffe verum : Et 
Apa»u.ii. alibi; Contefior enim emas audiemi verba 
* 9 ’ Propheta libri buins ; Si quis adteccrit ad 

hac imponet ei Dent flagas ficriptasarhdra 
filo. Et (i quis abfixlcrd tkquidsk verbis li- 
bri prophetia huius , dwftrtt Dem fanem 
emeltbro vitd &exvrbefan8a,cr ex jt 
qua f cripta fitnt in libro ifto. Ac re&eChry- 
jnMatth. foftomus; $>•** enim ftpientesfeculijie per 
Hca ‘ > ’ /omnium quidem, aliquando imaginari po- 
tuerunt , hac ifli ( Apoftoli) cum a/feuera- 
tione maitifefta , annnnciant , atque perluo- 
jn’oKu»on dent. Et alibi; Hic pifcator , omnia abfijm 
Msw,,, dubitatione differens, tanquam petra inni- 
xus, nuS» ex parte titubat. Ipfitt namque Ju- 
pemis penetralibus dignas habitas efi, 
quum omnipotentem Deum in filoquentem 

haberet , 


Digitized by Google 



SACRA SCAIVTVRA. »17 
btberet , nihil terrenum fentit. Sic Paulus 
& Petrus fimilicer didoruifl & feripto* x ' l>ta i t4 ' 
rura Tuorum audotitatem fanciunt. 
Denique libros NouiT cftamenti fcfife * 
lacros ac diuinos demonftrat diurna 
eorum efficaciarquaepartim incontrer- 
fione& corredionem ultorum; partint 
in partinacium aduerfariorum fubiu* 
gatjonc, fefe exerit ae prodit. Et in 
conuerfionc quidem excellit primum 
teuerenria & fides-, quam Euangdida- 
rum & Apoftolorum feripta, in animis 
auditorum, ditiina virtute, excitant ae 
Touent. Nec enim bumana aliqua 
Tcriptorum potentia , aut dignitato 
commendantur; necvllo dodnnx Tujc 
cum humana ratione aut cupiditato 
confcnfu , fulciuntur , fed hominum, 
ob inuifam nationem & conditionem» 
abiedofum , &ob dodrinam Tuam, i 
principibus St fapientibus huius mun- 
di occiforum' , homina prsefeTunt: &: 
doctrinam, qua: communi iudfcio ridi» 
cula videtur, & omnium hominum , < s WL1> 
cupiditatibus, Humanis religionibus» ’ ' 
legibus , St confuctudinibus aducriju. 
batur, proponunt ac perfuadenr. Qua- 

demon- 


Digitized by Google 



£1$ t>E SACRA SCRtPTWi. 
dcmonftratio adro illuftris eft,vr/i/fti7 
frcqucntiufin patrum orthodoxorum, 
aducrfus fer ip tura: hoftes diflcrconuin» 

(crfptisoccurratieqhibus pauca fc&je- 
Decum mus. Ti ria (inquit Auguftinus) finn- 
»dhb.M. credtMa , qua tamen folia funt. Imrbr 
bile efi enim Chrijlum refurrcxijjein «ne, 
fjrm colum afcendtflecum came: Incredtbk 
tJJ mundum rem tamincresUbilemcredidifi- 
Incredibile (fi homines ignobiles , infimos, 
pauci fihnos, imperitus rem tam incredibilem 
tam efficaciterumundo&i* ito etiam Jo8u 
•Bo&b m perfuadere fotmfp. Simi1itcr*Eufcbium 
fccutns f Theodotctus,poftquam/w- 
lixe demonft rauitlegpm & re/igionum 
«■p ^» humanarum impotcntiartv&tas\%uft.os 
«■oncaru carum fines, de Apoftolis & cotum do- 
sSmS'*. - &rina& {criptis fubijcit; nofiriilli 
ptfcatores & publicani futorque ille nofler 
cunilis nationibus legem Euangelicum detu- 
lerunt. 7{eque filum Romanos quique fub 
Romano viuunt Imperio, fid Schytas quoque 
vwe mm ac Saurotuatas , Indos , Athiopes , Perjds, 

, Seras ; -ffm canos , Britannos , Cimmerios 
gilJSMnloh* & Germanos, vtquefemel dicatur, omne ho - 
minum genus nationefijue omnes induxe- 
runt, Crucifixi leges accipere, non armis, efi, 

non 


Digitized by Google 



WE SACRA SCRtVTVRA. 

90tt infinita vi militum delta orum , non im- 
manitatis Perfica violentia $ /W verborum 
fuafu,ofienfd legum quas pradscabant , vttU. 
-tate. Qua de rc pie & do&c anre annos 
-centum (cripfit , libro. 3. de patientia 
cap. t. Baptida Mantuanus , mona- 
chus fui acui dd£hflimus ; Sape numero 
(inquit) mtcum cogitant, vnde tum fitadi- 
drilisfitifia JcriPtura,vnde tam potenter infiak 
inanimos auditorum: vnde tantum habeat 
mergis , vtnon adopinandum tantum, fid 
ad folide credendum omnes inficit at? Non 
asi hoc imputandum rationum audentia \ 
equas non adducit: non artis induBria ,aut 
•verbis fukuibus t jr adperfuadendumaccom - 
enodatis: quibus non vtitur. Sedvtdeanid 
in cdufit fit, qulod per fudfi fumus, eam a prima 
•veritatefiuxijfe.Sed vnde fumus tta perfuafi, 
ntfi ab ipfa? quafi ad ei credendum, nos fua 
tpfius trahatauHoritas. Sed vnde, oro, hanc 
jfibi 'aufloritatem vendtcauit? Neque enim 
•vidimus nos Dium cbncionantem, fcribtn- 
tem, docentem : tamen, ac fi vtdiffemus, cre- 
dimus & tenemus a. Spiritu Santtofluxiffe 
qua legimus . For fit an fuerit hac ratio firmi- 
ter adharendi, quod in ea veritas fit fehdtor, 
quamukmon clarior. Habet mm omnis veri- 
tae 


Digitized by Google 



JJO DI SACRA SCRIPTVM. 
tas vim inchoati tum, & maior mdmem,& 
maxima maximam. Sed cur ergo rmmnes 
credunt Euangelio' Refpondeo quodmm- 
nes trahuntur a Deo. Sed tjuid longa ofm t ff 
dilatatione? Firmiter S acris fer rp turis uin 
eredimus,<juod diurnam infiir atimemmtm 
aca fimus. Ercap. 3. Ineff ergo Scriptura 
Sacris, nefeio ejuidjoso fiio , tjuid, natura fisb- 
limus : id e fi, iujpiratio faBa diurnius * , & 
dtuina irradiationis influxus certus. Jgupd 
ji & aliarum religionum Hebraica & Ma- 
chometOna exempla produxerit, irttjuibmeH 
afjinfusytfutnon dtmnontfiuxui^ fed impu- 
tandus fit confuetudini , rtfioodemw earum 
religione contineri huhHu, & nihil fert fio- 
pra terti ac humana: quibus crtiewdu quine 
non multum natura relu&etvr, cenjitciudo fa- 
cete opitulatur. Nofira vero finit fibhmiaf 
skuitta , calefiia^reditu difficillima fe qui- 
bus, cum fortior confiutudine natura, con- 
tradicat, neceffi cH,vt mffiratiofoneat. De- 
inde, quemadmodum Euangeliftarum 
PZ Apoftalorum do&nna & feripea, 
fidem omnium fer^gentiumfibi con- 
ciliarunt; lic diiiinum quendam amo- 
rem veritatis & fan&itatis fu* in carum 
animis accenderunt. Ac veritatis qui- 

deia 


Digitized by Google 



DE SACE. A SCRirmiA. JXI 

4em amorem dcmonflrat, nonioltlm 
iidclium libera oris confcflio,fcd etiam 
inguinis obfignatio:quem diuina qua- 
dam conflantia , infinita virorum,mu- 
licrum , fenum , iuuenum , nobilium, 
ignobilium , dodorum , indoctorum 
turba , ad librorum Noui teflamenti 
do&rinam confirmandam, inde ab ini- 
tio , conflanti (fime profudit. Vnde 
non immeritb ea vinus, martyrium • hoc 
cft , tcflimonium , nimirum veritatis 
diuinae , & fidei ac charitatis noflrar, 
appellari (olet. San&itacis vero amo- 
rem teflatur fubita infinitorum ho- 
minum improbiffimorum , ad me- 
liorum frugem , 6c gentium profana- 
rum & crudcliffimarum > ad pietatem, s- 
iuflitiam, temperantiam , clementiam 
admirandam , librorum Noui tefla- 
menti do&rina Sc le&ione conuerfio. 

De quare eleganter aicTheodorctus; <**««*. 
Iure igitur faftu efi, vt veri/imas de diuinis fiSSy* 
humant l (que rebus traditiones , non illuflret 
eloquentia, tumidique fermoneSyftdfimf li- 
ces humilefque, ac omnibus mortalibus noti, 
f radicent, magnumque adeo inefabilemque 
thejaurum viles admodum theca dejbicabi- 

X lefquo i. 


Digitized by Google 



z DE SACRA SCRIPTVRA. 

Itfijae circumferant. Quantum autem robS- 
ns qutmtumque virtutis iu/itum htbtant, 
facile is infpicxt , qui Gr acorum legifatarts. 
a e Romanorum m medium proferat jffquw- 
Jlros pifcatorfs ac publicanos vt comparam- 
nem adducat. Inucnict enim illos , ne finiti- 
mis quidem perfuafiffc, vt ad (mos leges vitam 
mflitueratt : contra autem Gabinos, non fi- 
lum Romanos , Gracofque , verum etiam con- 
flas Barbaras nationes adamari legis Euan- 
gelica traduxifie, crc. Qua: dcmonftra- 
tio pluribus -modis eodem in loco ex- 
plicatur $S expolitur. Cxtcnim libro- 
rum Now Tcharacnti efficacia non in 
fbla fidelium conucifione &c corre- 
gione fita cft, fcdcuarev vncctu.de Yvo- 
ftibus vi&oria aperte conCpicvtui . N t 
enimpotta' inferoru adecdefiamfub- 
ucrtendani r nihil valens : fic Sacras li- 
teras, tanquam dodtinxrccclefix fun- 
damenta & tanonem extinguere ad- 
uerfati) ipfius , tyranni* Ethnici, IucLri, 
ha’retici , fruftra conati funt & inter- 
dum tragico interitu veritatis viato- 
riam inuiti oblignarunt. De qua re, 
(vt reliquos patresfileam) memorabi- 
V rj?<*aru *f- lis cftTheodoreti dcmonftratio, Cate- 


fc iion.curtt. 
Sei mone v>- - 


rum 


Digitized by Google 



I>E SACrBrA SCRIPTVKA. 'jtj 

nitin (inquit) hi tot numero Imperatores; 
iantaque dominatione orbem regentes, contui 
fis Barbarorum animis, clari bellicis vifiorijt 
atque illu fl res, manualium tamen drtificum 
rjsdiumtfi hominum cr pauperrimorum mu* 
litrtimque lana fy tela vittam (ibi quaren-, 
tjtum , potentes mittito} fuerunt: quanquam 
aditer fu eos machinamentis omnibus vfi fue- 
rint. Quid Mtem grandiores natu, viros 
dico ac mulieres, quum ne adolef entes quidem 
pr(ma littraruf» elementa perdottes a Dei 
Scruatorsfque noftri . cultu fumptOHcre potuc- 
t tnt. Itaque Qrybantum morti apita pra fu* 
rore ia fi antes Inciti rabie, tecbnifque ac va- 
framentis vfi quam plurimis, yifeatorumje- 
ges non dijjoluerunt quidem,- /ea multo vali- 
diores oppugnando eas reddiderunt: planeque 
illis perfirniles inuenti fmt , qui flammam, 
quidem refinguere concupi fiunt, oleum vera 
fatui inf tllantes ardentior em illam efficiunt; 
Etenim hi quoque, contra pietatem bello fu fi 
cepto, pia veritatis robur, manifejlius dc cla- 
rarunt. i^/fc velutiquondam rubus. ille, quem, 
vidit Mofes, ardore ignis non efi abfumtus* 
da nec Chrijlianoi , impioruni beUd petitos, 
tela hofidia cottfithferunt. ^htinfiottus ficui 
lignatoribus fiylmm. cedentibus, \ vmtb pluret 
X i pudn- 


Digitized by Google 



DB SACRA 8CRIPTYRA. 
pullulant propagines, a radidbm^cpum /Bmg 
rami qui inciduntur • Ha tum qu$qee t pqp 
emptoribus interfectis , multe plnres meti, 
dii ad dottrinam Euangelicam a c c e debant! 
cruorque ille caforum corpori irrigat» qua. 
dumeratneuisin Ecclefta cmcrgentibua plan- 
us. Atque bae quidem quashaQcnus 
rccenfui funt praecipua: dem onftratio- 
nes, quibus Sacrx lcriptune & praefer 
tim librorum Noui Teftamenti origo 
diuina confirmatur. Verum tamen , 
pro diuerfo& triplidccdefiar tempore, 
earum copia diffinguenda cft. Naro 
ecdcfia primitiua , qux ipCosApofto- 
los & Euangdiftas audiuit, reliquis a fe 
deriuatis , prima acceptione Vfotoxutn, 
voce Apoftolorura , St miraculorum 
numero excclluit. Proxima verd & 
media Ecdefia , durantibus Apoftolo- 
rum autographis, primitiuam,ampliori 

prophetiarum NouiTeftamcnti com- 
plemento, & verfionum vtriufqueTe- 
ftamenti in variaslinguas frequentia, & 
exarato varijs libris fidelium de Sacra 
(criptura teftimonioj cquentem verd 
Apoftoloru & Euangeliftarum manu, 
pnmitiuse ecdefiz auditione, & mira- 
culorum. 


Digitized by Google 



Bt SACRA SCRlPrVRA. Jlf 
culorum numero, fuperauit. Poftrcma 
Verd , autographis Apoftolorum iam 
vecuftate fublacis , maiori falcem pro. 
phetiarum euentu prirrfitiUam & me* 
diam ecdeSiam antecedit. VndcApo- 
calypfis Iohanni$,q]jx inprimitiua Ec- 
cleila fuit audoritatis certae, in media 
verd , ob hxreticorum fraudem & im- 
prudentem multorum patrum in ea 
explicanda errorem , multis in locis 
caepic eSTe audoritatis dubiae: tandem 
diligenciori examine adhibito & con* 

Spicuo multarum prophetiarum euen- 
tu,potiffimum in poftrcmaecdcSia,c<5- 
probata eft,omniSq. dubitandi occaSio 
fublata. Quamobrem, Vt ad qtixftio^ 
nem abs te propositam teUertar, Co- 
ilere,Matthxi Euangelium e fle Sacram 
Scripturam demonftranr ea argumen- 
ta, qux iam explicaui , non Solum ex- 
terna. Sed etiam interna ex ipSoEuan- vid*Ai*A 
gelio & reliqua Sacra Scriptura petita, 

Ac prxSertim dodrinx maieftas , hoc 
eft veritas (qux apparet in communi 
partium Singularum cum toto,& totius 
cum reliquo Veteris & Noui Tcfta- 
mcoti canone, in dodrina, & ingenui- 
X 5 tate, 


Digitifced by Google 



DE SACRA S£RJ*TVRA. 

cate , &C prophetiarum cum euentri 
conuenientia perpetua) ian&itas, fub- 
limitas. Deinde ftylicoauc.mentiflima 
humilitas , pondus, atu&oritas. Deni- 
que diuina efficacia: qu#. primum elu- 
cet ia conuerfipne ccclefia: ad fidem & 
amorem fui; qua’, libera oris confe/Tio- 
ne & teftificajipncfanguinisjpatefiunt: 
deinde , in dam de omnibus hofiifous, 
qui inde ab initio refliterunt, vitJoria, 
qua irritoseqnim conata reddidit, &: 

Cepe ftnnuli inflar,aduerfus /e rccalci- 
t^anttbus, piemorjoiicm perniciem , 
iufto Dei judicio, attu Ii c, ZcxoafelT/o- 
nem fiiah -.diuinie oii^s .expreflit. 
Quemadmodum de 

no Apofiata. illuftrc & ccleVttimum. i 
qius rei fpectmen narratjij. Nam quum. 
Euangelium Matthad j-Mateij» Luca?, | 
Iqhanuis,aliolq pe Nouj^fcftamcncili-* 
Iliiac^u.lr ^ rOS nominaturi &c acetfimk Chriilj 

* >frrz- odio oppusmarit , yt cos ex animis Sc 
&io. manibus fidelium excuteret ac perde- 
ret, non folum operam lufit,fed etiam 
cotum librorum au&oritate & Chrifti 

* Tbeodore- potentiam inuitus * illuftrauit,& tan- 

ciem confirientiae & veritatis hirnulis 
Sem:? * agitatus, 


Digitized by Google 



DE SACRA SCAIPTVR A. 527 
agitatus, confeflus eft.Jhtippe {vt refert hia *«!<•- 
Thcodorctus) in bello Perftco , lethalivuU 3 ' 

ner e, incerto auttore, accepto jmple 'ffe manum 
piam ferant [anguine, &jparfo dio in aera di- 
xiffe , Ficijli Galilae , fimnlque & -viB oriam 
co»fej[tm,(jr maltdittum aufnm effe: ita erat 
attonitus. Vides, igitur, Cofterc , nobis 
.preter ecclelia; teftimoniu plurimas 
perciTe denionftrationes, ex.iphs Euaq- 
gelijs petitas, quibus diuiriaeoru au&o- 
*ritas nobis condat. Ac lanetanta huius 
rei eft claritas & veritatis robar, vt imv 


, Ius fcripturaru hortes difputan^om cft, 
quibus oblecrovtimini argumentis? an 
lolius ecclelise teftimonio ? Audiatur 
Bcllarminus lefiiita; At Sacris [ripturis^ Devtrh«Dei 
yjua PropbtticBtjr od, pofiolicit -Uteris conti. 
nentur , nihil eft notius , nihil certius: vtftuL 
ti fimum effe neceffcs jit , qui illis [dem effe 
habendam neget. Notiftirnasenmefje^teftis 
eft orbis Chriftianustjr conftnfio omnium gen- 
tium., apid quas multis iam feculis fummam 
femper au&oritaitm obtinuerunt :Certiftimas 
autem atque Ttriftmhts, effenec humana in. 
i' X 4 uenta^ 


prudentes nobis pr^ beatis interdum at 
lenium, & vcftru errorem apereacotrav 
^lidione fubuertatis. Namomladuer- 


Digitized by Google 



|lt B8 SACRA SCRIPTVRA 

uentajed oracula diutna continere , tfiupri- 
moefi veritu vaticiniorum , Secundi 
tefiit eft incredibili* quadam & flant Unum 
eonfiiratto atque concordia , &c. Tertio te- 
fiitefi Deustpfi,qui aliquando cale Ai asum- 
aduerftone S crtpturam bam fuam ab bonum 
profanatione defendit , &c- } idque Theo- 
pompi exemplo probat Bcllarminus, 
Quarto tefliscfi ipfa fcriptura cum fi vera 
fuerunt proditiones rerum futurarum & 
euentuspofieacomprobauit: cur vera non fin 
rerum prafentium tefitmoniaf &c. Poftrtmo 
tefiit efi mfinitm prope numerm daUnorum 
miraculorum, qua omnibus JhuUtfoffaJiast , 
ad ea dogmata comprebanda/fua in his Ute- 
ris continentur. Quare qustm&ecrofcriftun 
regula exedendi certifiima tutiftmaque fitj 
fastu profeffo non erit, qui ea uegUftaSfiru 
tus tntemi, fape fallacis & fimper incertiju- 
dicioficommifirit. Eadem accuratius & 
PrwDnio in -plenius & Scoto recenfcntur & ex eo in 
"pS^Tn Refolutionc Theologorum fuper fen- 
tentias: & a*Thoma Aquinate contra 
gentes. Quare veftrac do&rinscomnind 
obliti & principiorum Theologi* 
ignari e fle videbimini, quum ea qux 
aduerfus fcripturxhoftes re<2e,quaw- 

•uis 


Digitized by Google 



D* SACRA SCAirrVRA. Jli 
uis minus plen£, prxftruxiftis: eapoft- 
modum , confueta veftra quscftione 
(vbi Euangelium Matthxi& Marci in 
(cripturis diuinis commendatur ? ) de* 
ft ruatis. Qua de re celebris impuden- 
ti* eft Hofij cardinalis fententia , qua rmt *J£** , 
impium illud di&um , Scripturas valere E* 
quanto fabulas ALfopi, fi deflituantur auflo- 
r itate eccltJU , excufare (ludet, & addit: 

Nam rener a nif nosEcclefia doceret au&o- 
ritas hac fcripturaejje canonica, fer exiguum 
apud nos pondus haberet. Ex quo impuro 
Hofij fonte Enchiridij tui tubos multis 
in locis irrigade videris. Nam vt hare 
(quam refu,tauij quxftionis pars indi- 
gna Theologo eft , iic altera multd in- 
dignior de Euangelijs Nicodemi & 

Tnomar. Quarris enim vbi Euangeltum 
Matthsd fruMarci in (cripturis diurnis po- 
tius quhn Nicodemi astt T horna, commenda- 
tur' Quafi ver6 non totius Veteris & 

Noui Tcftamenti comparatio ,& e* 
demonftrationes,quas modo adduxi- . 
mus id perfpicue oftendant. Vtenim 
curuumnon folii m fenfu,fed etiam ap- 
plicatione regulat argwturnonefTcre- 
&um ; fic £&a illa, fub Nicodemi & 

X ; Thom* 


Digitized by Google 



ComraFau- 

ftum 

cap.tf> 


DE SACRA SCRICTVRA. 

Thomac nominibus. Euangelia, Sacra: 
fcripturar comparata, manifeftx filfi ta- 
tis conuincuntur: quia omnia illa qua: 
fcripturam facram demonftrant , Se 
Matthxi & . Marci Euangelijs con- 
gruunt, priuilcgia,ijs defunt. Quibus 
demonftratronibus orthodoxi patres 
vfi, ea vera Euangelia confirmarunt, fi- 
cta rcfpuerunt. Quemadmodum Au- 
guftinus ait , Infelices inimici anima ve- 
flra, qua vnquam lit er £ vlhsm habebunt 
fondus auftoritatisyfi Euangelica, fi dpofio- 
■iica non habebunt ? De quo Ubro certum erit . , 
tuitu (it,fi lit era, quas y^Ipoflolorum etiat 
& tenet ecckfla,ab iffis Kjlyoftolis propa- 
gata^ per omnes gent es fcwto tmwentid de- 
claratu, vtrum ^ipoftolortim fint, incertum 
fit,& hoc erittertum,finp(if/e ^rfpojlolos, 
quos huic ecclefta cvntrarij haretici proferunt 
anciorum fuorum nominibus appellatos, longi 
pofl t _ A pofldos exi flentium . Ouafi vero in 
■biteris fecularibus , non fuerint certi fimi 4 #- 
<5 fores, fnb quorum nominibus pofl ea multa 
prolata funt,dr ideo reptuh.it a, qui a vel his, 
qua ipforum efe conflaret, minime congrue ► 
runt-vel rrtempore , quoiUtferipferint, ne- 
quaquam mnktefcere . , (jr per ipfos^vel fami- 
liari ft~ 


Digitized by Google 



DE SACRA SCRlfTVR A j j j 
liartfimn eorum in pajhros prodi commln- 
darique, meruerunt. Ecidcm dc confcnfu 
Euangeliftarum : Caterique autem homi- 
nes , qui de Domini^vtldt Apofiolorum aili- 
btes aliqua fcribere conati funt , non, tales vel \ 
fi/ ii temporibus exti terunt, vt etifidem habe- 
ret ecclefia $ atque in aufioritatem canonicam 
Sanif orum librarum torum fcripta reciperet: 
nec folttm quia Mi non tales erant, quibus nar- 
rantibus credi oporteret, ftd etiam quia [cri- 
ptis fuis quadam fallaciter incUdgrmt \ qua 
Catholica atque cjlpofiolica regula fidei & 
fma doiirina condemnat. Sic ance Augu- 
ftinum Ambrofios, Sicut multi in tUo. 
(IudxorumJ popuLo diuino infufi Spiritu 
prophetauerstnt: alq autem prophetare fipolli- 
cekmtur & pro fefiionem defii tuebant menda- 
cio. Erant enim pfeudopropheta potius quam 
pr opheta ; ficut Ananiasfihus Axat: erat au- 
tem populi gratia dtj 'cernere Spiritus , vt co- 
gnofcertt quos refirre deberet in numerum 
prophetarum: quos autem , quafi bonus num- 
mukrius ^improbare: in quibus materia ma- 
giseompta forderet , quam veri (plendorlu- 
%tnk rjtfcharet;. > Sic &-nmcin ZfouoTefla- 
mtntomlti Euangelia fcribere conati funt, 
qua bommmmuUrq non probarunt. Inq uo 

nuiuero 


UUixap.t* 


ProflKttiom 

Lucam. 


Digitized by Google 



3J1 DE SACRA SCRIPTVAA, 

numero refert Euangeliu ThomaCj&tr 

Nec immeriti : quia id £ Maniciuds 
confcriptum fuit ; quemadmodum Cy- 
Cmt4**+ rillus H ierofoly mitanus ait; Scripfertmt 
d rManichai Euangelium fecundum Thn- 
mam , quod fuaui Euangelici nominis odore > 
hUSSUla coloratum, fimpliciorum animat perdit. E* * 
Hieronymusait,pluresfui(Tcqui Euan- j 
gclia fcripferunt , qua (induit) a dmerfis > 
auflorihw edita diuerfarum harefium fite- 
runt principia - vt eli illud, Iuxta Agyptios: \ 

dr T hornam & Mattbiam dr Barthola- ' 
maum,duodecim quoque Apoftoltrum&Ba- 
filidis atque Apellis dr reliquorum, qaat enu- 
merare longiptmum eli: qtum tantum in 
prafintiarum hoc neceffe fit jiitere, tjctkijje 
quofdam, qui, fine Spiritu dr gratia Dei, 
conati funt magis ordinare narrationem, 
quam hifioria texere veritatem. Optimi 
veri Euiebius; jQua fuh nomine Apoftolo- 
mf-n. 5 rum, jiue Petri, fiue T horna, vel liatthin, 
vel aliorum praterea Euangelia: aut veluti 
i^Andrea & Iohanms aut aliorum Ksfpofio- 
lerumafla continentia ab hareticit proferun- 
tur, quorum nullam v^iam s vel aliquis ecde- 
fiafiica Jueceponis feriptor mentionem in 
eommentarqs fuit facere dignatus eR. Porro 

dr phro- 


Digitized by Google 



DB SACRA SCRIPTVRA. $}| 
drfhrafits charafltr k coufucutdtnc Jpofio- 
/ica variat, & ipfi ftntentia, & propofitum 
eorum qua m wu adferuntur plurimum k 
•veritate refla doflrina di (crepant, & quod 
irareticerum fint virorum figmenta per (picat 
conmncunt. Quapropter ne inter adulterina 
quidem ponenda, (id t aequam omnino ab fur - 
impia, auer fanda funt. Ecce habes 
nunc, Coftere , dc Euangeliorum ve» 
rorum audoritate, & k fidis difcriminc 
demonftrationes folidas, copiolas, per- 
fpicuas: quibus fi(vt optamus) acquie- 
ueris , erit quod Deo gratias agamus: 
fin minus eueniat , faltem attentis & 
pijs ledoribus fatisfadum & Iefuita- 
rum impiam & imperitam , in primo 
religionis fundamento, impudentiam, 
per/picue conuidam efle apparebit. 
Qua mobrem hac fecunda aduerfus Sa- 
etae feripturae perfedionem ratione 
multis modis refutata, ad tertiam per- 
gamus. Obijcis enim; Vbi habetur , Duo » 
decim articulos fidei ab ApoJloliseJJe Ecclefia 
reliflos f Verum, id non eft ad falutem 
neceffarium, vt credamus fymbolum 
ab Apoftolis efTe conflatum : fcd fatis 
eft dodrinam fymboli,tanqum ex Dei 

verbo 


Digitized by Google 


554 DE SACRA, scriptvra. 
verbo hauftam & do&rinx Apoftolic:*e 
confentaneam , ample&i. Quando- 
quidem non aliunde , quam ex Sacris 
literis petitum & concinnatum cft. 

Li M n bw lhan ^nde Epifcopus vefter ait; Symbolum 
iib.vJiA.as etiam diftum a coUcclionc articulorum ex <L- 
AdcawAu. uerfisUcisfcripturu. EcAuguftinus; lh 
ver ^ a (fymboli,) qua audtjlts per eburna 
«v- 1 * fcrtpluras (parfa funt , inde colletta & ad 
vnum rcdalla ne tardorum hominum me- 
moria labaret. Idem etiam docet Ca£ 
fianus de incarnatione lib.tf. Quarta, 
qua fcripture perfe&ionem oppugnas, 
ratio hxc efi ; Prxterea forma multorum 
Sacramentorum iuftis de aufsa/t fi.Djoni- 
Jtiu Areopagita efefupprejfas. N e van\ pru- 
dentius Dyonifij teftimonium&kntio 
fuppreffifles. Primum, quia huiusferi- 
ptoris fides parui merito, in fidei do- 
gmatis, a*ftimandacft. Nec enim (vt> 
fallam inferiptionem fecutus, opinaris! 
idem eft Dyonifius ille Areopagita, cu- 
A.iar. 17.J4. ius Ada Apoftoloru meminerunt fcd 
multo reccntiorau&o£& a puritate ac 
fimplicitat? Apoftolica remotiflimus: 
quemadmodum accurate & perfpicue 
a multis dcmonftratu clb&quatuorin- 
.• fignes 


Digitized by Google 



DE SACRA SCRJPTyRAx. 

' . figncs rationes initio bibliothecae Bho- 
Itij referuntur. Nec magnam in multis, 

/apud vos, illius elTe auctoritatem, nu- 
■' ximum plurimaru fuperfiitionu ( quas 
' ta nquam neceflarias &c d i u inas comcn- 
* dat)cumPontificia:Ecclcfia:confuetu- 
' dine diflidiu, pcrfpicue euincit. Quod 
non folum cx mutua eorum compara- 
tione: fed etiam cx ingenua Ambrofij schoig,» 
monachi veftri confcffionc ac demon- 
ft ratione apparet. Deinde no folum tc- chia - 
ftis, que adducis, fide indignus eft; fed 
etiam teftimonium illius mala reccnfos 
fide. Ait quidem, eo quem citas loco, 
Dyonifius ; Precationes mjJUcas fas non eft 
feripto interpretari : nefyipfarit arcanum, (iuc 
illas cfuxtn his ex Deo fiunt virtutes, ex adyto 
in publicum efferre. : fed ijs verbis agit 
tantum de fupcrftitiofis precibus in 
mortuorum fopultura adhibitis: nor\ 
autem de multorum Sacramentorum 
formis vt falso affirmas. Prcterea fi 
preces funebres vllas (vt Dyonifius 
penfet) nefas eft feripto interpretari: 
cur omnes huiufmodi preces veftras 
(vt etiam Ambrofius monachus agno- 
fcit & res ipfa.teftatur) varijs libris tra- 

didiftis? 


Digitized by Google 



Z0 DE SACRA SCR1YTVRA. 

didiftis? Quate hoc tuum argumen- 
tum omnincT eft dm&erStcxvo-of. Quod 
vcr6 addis udem pertinent difficilem & 
dubiarum firipturarum interpretatum , 
quae in variosjenfue haretici trabum jillud, 
in quarftionae de (cripturz praedantia, 
prolixius abs ce p ro politum, & plenius 
a nobis refutatum eft. Ad lextam igitur 
rationem procedamus. Ais enim B.Au- 
guflinue ad <^s£poJloticam traditionem extra 
Jcriptura refert Baptifinum paruulonm :fed 
iterum mala vteris in patribus citandis 
fide . Ait quidem Auguftinus Bapci- 
linum paruuloru efte traditionem AmI*- 
tica-y fed hlsdzffuisjtxtraftripfard: Ver- 
ba enim Auguftinifunt,CoJi*et>»do tamen 
matri/ ecctifiain baptfifendisparwdis nequa- 
quam fper nenda eJljKfy omnino fiperfiua de- 
putanda , nec omnino credenda, niji Apoflo- 
tica ejjet traditio. Quod autem non in- 
telligat traditionem extra Sacras Jito- 
ras , alibi fele exponit, quum pardo ba- 
ptifmumaduerfusDonatiftasexSacris 
literis comprobat. Deinde quamuis 
ea, quam fingis , fuiftet Auguftini len- 
tentia, fidem tamen, quum Dei verbo 
repugner, minimd mereretur. Confule 

Ponti- 


Digitized by Google 



Dfc SACRA SCRIPTVRA. .-7 

Pontificum Romanorum decretalia & 
comperies Innocentium tertium in- 
famum Baptifmum Sacris literis con- 
firmare. Idem quatuor argumentis dc- 
monftrat antelignanus vcfter Eccius : 
{e Iefuita Bcllarmrnus , hanc veritatum ^ 
in jcriptura tribus argumetis probari docet. 
Et tandem fiibijrit; Ltcet enim non intic. 
Ttiamus exprefe mandatum ^vt baptismus 
infantes • tamen id & colligitur fatis aperte 
ex feripturis, vt fitpra ojlendimus. Eline 
igitur baptifmus mfantu traditio extra 
icripturanv? Sed ca iterum Poritificix 
do&rinx, iufto Dei iudicio, incon lian- 
tia eft: vrqux re&c aduerfus Anaba-' 
ptiftas manu xdificailis dextra,eadcm 
poftea infana quadam excitate, 'in er- 
rore vcftro aduerfus Icripturx perfe- 
dionem propugnando, finillra dirua- 
tis. Cxterum obijeis nobis polirem d 
Baftlium aliofque patres multa alia enume. 
rafjejn quibus ad hoc primum feriptrtra ge . 
mu confugerint , inuitis omnium atatum ha- 
reticis. Verum ad Bafilium relpondeo; 
primum defidc^illius loci non conftare; 
quandoquidem ineptus quidam vete- 
rum fcriptorum interpolator, pannos 

Y fuos 


ftecret.Iib. 5* 
tit^j.cap- 3* 
Maiore*. 


Enchtrid.Io- 
cnk.eap.jo. ' 

• Lib. de Ea- 
ptifino.cap f. 


Cap.^. 


Digitized by Google 



35$ DI SACRA SCRIWVRA. 

fuos & naenias BaGlij putpurar (vt Era- 
fmus do&e ccnfct) intcrtcxuit.Ddnde 
nec vobis quidem omnia polle pro- 
bari, qua; eo in loco ftatuuntur,&factis 
liceris aduerfari , res ipfa demonftnt: 
qimniam ritus, partim liberos, pattim 
fuperftitiofos , undem , cum Sacrarum 
literarum dogmatis, habere vim ad pk fe- 
tem, adeo vt ijt reiefl 'is fidei pradicaiio ad nu- 
dum nomen contrahatur , aflerit. Cuiuf- 
modi ritus funt,fignatio crucis, trina 
in Baptifmo merfio , co nuer/io inter 
precandum ad Orientem, & ftacio in- 
ter precandum diebus Dominicis Sc 
a Palchate ad Pcntecoften , &rc. Quae 
figillatim copiose ac doOte Sdaudatiffi- 
niiput des», mx memorix theologo D.Witbaketo 
refutata funt. Qui bus confirmandis, 
vt alia etiam addamus adiumenta,at- 
tcnde,quam ineptis rationibus Bafilius 
traditionum , quas reccnfct, originem 
tutatur. Omnia (inquit) qua nec tntueri 
fas erat non initiatis , qui conveniebat horum 
doctrinam publicitus circumferri feriptoi 
Item , hac tjl ratio, cur quadam citrajcri- 
ptum tradita funt , ne dogmatum cognitio, 
propter ajjuetudinem , vulgo veniret m con- 
temptum. 


Digitized by Google 



DE SACRA SCRIVTVRA. yj, 
temptum. Quafi verd hac ratione non 
fumma religionis myftcria,de trinitate 
de incarnatione filij Dei & conceptio^ 
ne ex Spiritu San&o,natiuitatecx vir- 
gineae Chrifti crucifixione, refurre- 
dione , afcenfione in cadum, lefiionc 
ad dextram Dei, reditu ad iudicium, 
de praedeftinationc, dc meritis mortis 
Chrifti, de rem i Ilione peccatorum* Ba- 
ptifino, Carna Domini, carnis afurre- 
dionc & vita artynarquafi inquam non 
liare &fimilja fumma religionis myfte- 
ria (qux Ethnicis feroper tuere ludibrio i .Cor- r* 
ludaris offendiculo) u ea ratio valeret, 
fine literis tradi potius debuerunt, 
quam iftiufmodi , quos reccnfet ritus? 

Nec quidquam ad rem facit, quod ' 
^ofis exemplum prartendit,quinon 
omnia, qua: erant in templo, paffus fic 
omnibus effe peruia. Ex eo enim nihil 
aliud dcmonftratur; quam,diftin&io- 
nem illam templorum, ex Iudaicarum 
ceremoniarum per Chriftum abolita- 
rum fuperftiola imitatione , proma- 
nafle. Imo Molis exemplum pro no- 
bis omnino facit. Nam quamuisnon 
omnia , qua: in templo erant, pafTus fit 
Y x omnium 


Digitized by 


Google 



54 O t>E SACRA SCRIPTVRA* 

omnium aut pedibus teri, aut oculis 
pcrluflan : totam tamen litu rgiam Ma- 
crum St tabernaculi faciem ,intimaquc 
fccreta accuratiliime fcripfit. Pratet- 
ea , fi hae rationes valerent, tum fani 
temerarie fcciffet St violati myfteri) 
reuseffet Bafilius , Dyonifius, alijque, 
quihuiufinodi traditiones fuis /criptis 
diuulgarunt. Grauiflime Vero Ecdc- 
fia Roftiana iarri ab aliquot feculis pec- 
caret, qua:EuChariftffc adminiftratio- 
nem, reliquofqtfe ritus facros,omnrbus 
ipeftare volentibus libertatem permit- 
tit, St concionibus ac fcriptis publice 
proponit. Quorum vttumque nefas 
effe , hoc Balilij loco affetitut. Quate 
exhifce omnibus apparet huius quem 
ex Bafilio adducis lobi,ab imperito ali- 
quo ‘homine corrupti , auworitatem 
noii effe magni faciendam. Venim 
quamuis denique genuina harefuiffet 


j hoc loco &: tempore fentenua. 


" quia humanum cft errare, St veritas er- 
rori praf ferenda cfl;^ Bafiliohocinloco 
aberrante, ad reilius multis in locis de- 
termone de- finientem prouOcaremus; CManifeJhu 
(inquit) ejl jidei Lipf/u , & liquidum Juper- 
' - bU 


Digitized by Google 



DE SACRA SCRIPTVRA. $41 
■ biavitium,vel refluere aliquid eorum qua 
JcrifturA habet, vel inducere quidquam^uod 
fcrtptum non eji, quum Dominus nojler Itfus 
dicat-,Oues mea vocem meam audiunt, & 
prdmijerjt' lienum .aptem non fiquuju 
tnr,fed fugiunt ab illo, quoniam non no funt 
vocem alienorum. Et Paulus, per humanum 
exemplum , vehementer p^ohibpat aliquid in 
pripturis diurnis adiere vel demer e .\quum 
dicit: Hominis tejl amentum conoboratjum 
nemo reprobat , aut aliquid illi fitperfirwt. 
Proinde quamcunque aiiemmudoflrtpa Do- 
mini vocem ita nosfimper & nunc , fugien- 
dam e fle, cognouimus. EtPauldapte; Fidi 
vero minifiri proprium e (fe , (citis plane 
ipfi, vt quod inconferuos difpcn fandum ab 
optimo Domino concreditum habet , hoc iliio 
jeruet purum ac fyncerum. Itaque (jr ego que 
ex fcriptura diurna agnoui, hac vobis pro 
bene placito Dei, ad communem vtilitatem, 
proponere debeo. Si enim Dominus tpfe,in 
quo bene placitum ejl Patri, inquofuntord 
' nes thefaurifapientia & (cientia abfconditi, 
qui omnem poteftatem flr omne indicium k 
patre, af cepit.. Mandatum (inquit) mihi de- 
dit , quid dicam & quid loquor: & iterum 
*2tue igitur ego loquor flut dixit mihi Pater, 
Y $ fle 

Digitized by Google 



54 » de sacra sciurrviiA. 
fic loquor : Et, Spiritus Samius a faffinort 
loquitur , fed quacunque audit ab tpfk, h*e^ 
& loquitur: quanto magis nobis pium faket 
'e fi & cautum, hoc fentire & facere tn nomae 
Domini nofirilefu Chrifii. Nec alibi ali- 
qjjAjs. ter docet Bafilius. Nam in definitio- 
nibus- contradis ait; 'Hneffarium enim 
ejl & confini, vt ex Sacra qutfque firiptura, 
quodneceffi fit, defiat , cum ad Dei cultus pU- 
rophoriam , tum ne ajjuefiat bumanistradi- 
XW.CJB.»» iionihus. Etpoftea; Erga Deum animatus 
dtbet effe, tanquam mimfier Chrijli &difi 
pen fator mj fieri orum Dei,metuensnequid, 
prater voluntatem Vei in feripturis certi 
exprejfim , veldicat , <vel tnfituat, &ifiut- 
uiatur falfiu tejlis aut facrdtgus ,i»eo q«od 
inducit alienum quid a doftrina D« , aut 
rti. con.rn omittat aliquid placitorum Dei. Et alibi; 
fi.» qu*ft.}.. gj entm quidquid ex fide non tfi , peccatum 
tjl,ficut dicit Lsfpofiolus: fides vero ex au - 
fiitu,< auditus autem per verbum Dei efiErgo 
• quidquid extra diuinam feripturam ejl, cum 

ex fide non fit, peccatum efi. Ex hi (ce om- 
nibus confiat Bafiliurn, non minus do- 
&<* quam perfpicue Pontificioriim er- 
rorem refutare. Quod vero Augufti- 
num epifi. x. adVolutianum, ad oram 

libri 


Digitized by Google 



DE SACRA SCRIPTVRA. 545 

libri tcftcm indicas , iterum malam 
tuam in patrum fcriptis fidem prodis. 
Nam quod ille in ea cpiftola ait, de me 
mihi magis quam vili atteri credas: id in 
huius loci eitajtione,fiquisobferuarit, 
&: Auguftino potius, quam tibi crcdi- 
derit,animaduertet quamprimum, il- 
lum duas ad Sacrarum litcrarum lau- 
dem fententias adferre } dc traditioni- 
bus vero non fcriptis, omnino filere. 
Itaque nulla eft (vt cenfes) lueretis aut 
impudentia, fed diuma veritas & or- 
thodoxa patrum do&rina, qudd Sacris 
literis non folum praecipua ftd etiam 
• omnia fidei & vitae Chriftianx ad falu- 
tcm neceffaria dogmata contineri, af- 
firmamus. 

COST^RVS, 

Obiectiones H^ERETICORVM. 

P rima eftex cap. 20. Iohannis-, 
Multa quidem & aliajigrta fecit Iefits m 
confteflu aifitpu larum fuorum^quanonfunt 
fcrifta in hbrohoc. Hac autem firiftapmt, 
vt credatis , quia Iefits efi Chriftus Filius 
Dei , vt credentes vitam habeatis in m- 

Y 4 mine 


Digitized by Google 



344 DB SACRA SCRirrVRAT 
mtne eius : Ergo omnia qua: ad fidem 
pertinent feripea funt. 

SoLVTIO. 

P ons£Q_v entia non valet, fed in- 
y terendum potius eratj Ergo ea lite- 
ris teftata fuerunt alohannede Chri- 
fto,qua: adfalutem erant tqitu omm- 
busnecetTaria:quodvltrddamus. Plura 
autem ad fidem pertinent, quam om- 
nes nofle teneantur. Pauca capita no- 
uifle fufficitad falutem:de reliquis fatis 
eft, contrarium perrinaciter non tueri. 
His porro verbis beatus Iohannes indi- 
care videtur , quid fe ad tcridendum 
Euangelium mouerit, nempe vtfead- 
ucrfus ha’rcticos (maxime Cerinthum 
& tunc Ebionitarum dogma confur- 
gens , qui aficrunt Chriftum ante Ma- 
nam non fuifie) diuinam ipfius natu- 
ram commonftrarct : quod ait te ab- 
unde enumeratione miraculorum 
fccilfe. 

Gomarvs. 

,T_T actenvs qua; contra Sacrarum 
^ iiterarum perfc&ionem abs te dil- 
putata funt, conftitauimus r.fupcteft, 

vt ar- 


Digitized by Google 



DI SACRA' SCR1WVR.A. ’ 

Vt argumenta, quae ab orthodoxis pro- 
feruntur, a reiponlione tua vindice- 
mus. Quum autem plurima fintiah 

luftria*dao tanrtim fclegifti, qua: hart- 
ticorum *&rtf«m,.cenforia auctoritate, 
appellas: fed quam inique,ex fequenti- 
bus conflabit. Ac primum quod ea 
quae ad falutem fcitu omnibus neccfla- 
rja fiint &t ad eam fufficiunt a Iohanne 
tradita efle vltrt» concedis , lubenter 
amplc&imur , atque hoc.pn&o fenten- 
tiam noftram confirmamus. Quod 
continet ea quorum notitia ad falutem 
dufficit,in eo nihil fcitu neceflariunade- 
' fideratur; quia haec contraria fimt: at- 
qui Sacrae luerae, cx tua confcfTione, 
funt eiufmodi:ac propccrcafialfb ante 
flatuifti , in ijs mulra fcitu neccffima 
defiderari. Atqueid etiam confirmat 
patrum confenfus. Aqprimum Augu- 
ftini; 2 '{am quum mubafecifiit Dominus 
lefus non omnia [cripta funt , fient idem ipfe 
Sanftus Euangelijla teftatur , multa Domi - 
numCbrifiumfir dixiffe &feaj[equafcri- 
fta nev fiint rdeSa funt tutemquajeribe- 
ren turdum f abiti credentium f afficere vide- 
bantur , Deinde Cyrilli; Non igitur om- 

Y s ' m 


TnToI mm 


Tnlcbrnmm 


Digitized by Google 



1>E SACRA SCRIPTVRA. 
nia, qua Dominus fecit ,'confcrrpta frnt, feaf 
qua Jcribentes, tam ad mores , quam td do- 
gmata, putarunt fuffkere,vt refla fide fale- 
ribus rutilantes ad regnum calorum peroe- 
niamus, in Domino noftro lefit Chrifio. Cac- 
terum quod ais ; Plura autem ad fidem 
pertinent quam omnes nojji teneamur , nihil 
dici poceft inconftantius. Nam ad fi- 
dem pertinere, & quod noffe teneamur idem 
valere in flatu auaeftionis & explica- 
tione illius fatis declarafti. In ijs enim 
haec tria , qua credere oportet , Jjjfaut ad fi- 
dem pertinent j Omnia creditu fa fiitu nectf- 
foria, eodem fenfu abs tc propoma 
funt. Sed, inquis, fAucAcaprtanotufiefuf 
ficit ad falutem , de reliquis 'umjati* «Jl c«i- 
trarium pertinaciter non tueri. At quaenam 
ea funt capita? nonne quaefymbolum 
Apoftolorum praefer ibit? Acilia omnia 
creditu ncceifaria continere, & praeci- 
pua quidem capita aperte, reliquane- 
cefTaria confcquentia, communi or- 
thodoxorum patrum confenfu condat. 
Vnde fidem & regulam fidei communiter 
appellarunt. Quamobrcm reda cft 
confcquentia . Quod ver6 fubijcis; 
lohannes indicare videtur quidjeadfcriben- 

dam 

Digitized by Google 



• . DE SACRA SCRlVTVRA. J47 
dum Euangelium mouerit j bene mones; 

/e d' quod ais ; nempe<vt aduerfus hareticot 
(maxime Cerinthum & tunc Ebionitarum 
dogma confurgens, qui a/feruntChriftum ante 
Mariam nonfuifje ) diurnam ipfius naturam , 
comwenftraret , quod ait fe abunde enumera* 
tione miraculorum feci/Je: id, inquam, mi- 
nus bene afleritur. Nec enim dc mira- 
culis foltim loquitur Iohannes quum 
ait; hac autem /cripta Junt^fed deijs,& 
reliquis omnibus qua; antecedunt: nec 
haereticos fblutfi refutandos libi pro- 
pofuit ; fcd eadem opera do&rinam 6 - 
deiChriftianx accurate docere. . Nam 
quemadmodum quum Paulusde fum- 
maeuangelij ait } non iudicaui me /cire ali- , - Cor * iMl 
quid inter vosnifi IefumChri/lum & hunc 
crucifixum • ita, & Iohannes vniuerfam 
Euangelij dodrinam fide ea, qua Iefym 
cfle Chnftum filium Dei credimus, 
fummatim complexus eft. Itaque me- 
rito (latuimus omnia fidei Chriftianac 
dogmata Euangelio Iohannis conti- 
neri. Redcenim ait Cyrillus; Exqui- 
fitaprofeflo efi diuinitufque defluxa omnium w 25 r 
Euangelifiarum dottrina. Nam quum, quoji 
ab alta // ecula , cunila circumfpiciat, audito* 

rum 


Digitized by Google 



548 DE SACRA SCRIPTVRA. 
rum undique commodum , ita ddtgattf j7/r- 
dio colligit-, ut qui veritatem diurnarum Jt. 
tiunt dogmatum (/nefio animo /cretura- 
rum /eu/um inquiram ) /acite quidquid ete 
con/erat, in ea inueniant. Et Chryfofto- 
tAwSefr dc Iohannc ait. $ua omnia hic no- 
bis Euangelifta accurat ) explicat, quum ip/ 
regi incredibili Jitamore demufimrimo, & 
ipfemin /eloquentem contineat , andieritquo 
!■»**•«»• ab eo quacunque ipfe a Patre acceperit vos 
dixi amicos (inquit) quia omnia quacun- 
que audiui a patrem meo, nota feci vobis. 
Quare aflerta iam prioris argumeri no- 
' ftn veritate, ad alterum procedamus 

COSTEKNS. 


Sicvnda. 

A ctor v m primo ; Primum aui. 

dem fermonem feci de omnibus, o7 hto- 
phile , qua capit kfsts /acere & docere, v/que 
in dsem , qua pracipiens Ksfpqflolis , per Spi- 
ritum Sanfium quos elegit , aflumtus eS: 
ergo omnia Chrifti fa&a di&aque lite* 
ris mandata fune» 

Solvtio. 


Digitized by Google 



DE SACRA SCMPTVRA. 


54 * 

SoLVTIO. 

S 

C onstat beatum Lucam, non 
omnia fcnpfilfe , qua: Iefus fecit, 
aut docuit , quum vix quicquam eo- 
rum, qua: B.Iohannes luo Euangelio 
comprehendit, ipfe attigerit. Veluti de 
* cajco nato de t paralytico ad probati- * idun.#.»» 
tam pifeina curato, de ♦ aqua in vinum \ iotun 
t6uer(a,dc* Lazaro fufeitato: prarterea "loh. ««.«». 
infignia ilh colloquia habita cut Nico- fi*.».», 
demo , cum * Samaritana,cu *Caphar- i lotiS-li. 
naitis Ioh.tf.&cum Apoftolis, abfoluta 
(paena agni Pafchalis. Neque fic loqui- 
tur B.Lucas : fcripft omnia: fed fermonent K**vr. 
feci de omnibus, ijua capit Iefus facerem & 
docere : hoc eft , (vt beatus Chryfofto- 
mus interpretatur) fummatim aliquid 
de omnibus attigi , quibus fatis con- 
flare omnibus poflit,quis vir fuerit , & 
qualis nofter Iefus. 

Gomarys. 

A gnosco quidem argumentum 
noftrum,Coftere,in antecedente: . 
fed fraudem tuam in coclufione illius. 

Non enim omnia Chnfti facla di&a- 

que 


Digitized by Google 



3f O DE SACRA SCRIPTVRA, 

que literis , mandata vnquam docui- 
mus ,fcd ea tantum qua: /alutinoftrar 
fufficerent . Quemadmodum Glofla 
vcftra interi mearis re&c interpretatur, 
taAftor.i. ommbus tnodu doftrina & quantu ji/igm- 
rum fidei fuffteit fac er dotum. Itaque quod 
pluribus probare cocendis, non omnia, 
Chrifti dicta fadtaque Euangelio conti- 
neri, operam omnino perdis. Magnum 
profe&b & perfpicuum mala: caufar vc- 
ftne indicium. Nec meliori fide Chry- 
foftomi interpretatione adducis. Hax 
enim exprefia illius /une verba } di- 
xit omnia, fed de omnibus .-perinde ac Jiqmt 
dicat fummatim & in genere, attt de omni- 
bus loquitur , qua necejjam Jiwt wgemepfc. 
Itaque quod de tuo ha:ca\\\rus , quibus 
fttis conflare omnibus pofitt, quis vir fuerit, 
& qualis nojler Iefus, &^Chry(oftomo in- 
iuriam facis & le&ori fucum. Atque 
hanc de huius loci interpretatione & 
Euangclioru pcrfe&ione fententiaro, 
ipfemet Lucas , initio fui Euangdij, 
aperte probat, &veftri interpretes fa- 
um- 3.+ tentur. Fifum (inquit) efi&.mibiafjecutt 
omnia a principio, diligenter ex ordine tibi 
feribere. Optime Theofbile : vt cognofcas eo- 
rum 


Digitized by Google 



DE SAC&A. SCRmVRA. 'jji 
rum verborum , de quibus eruditus es, ■veri- 
tatem. Ad quem locum Lyranus ait. 
accipitur hic omnia: quod ftripfit de omnibus 
vecejfarqs , quorum notitia erat nece jfar ia ad 
fduttm. Quare hacc argumenta noftra 
aduerfus rclponfiones tuas inui&a per- 
flant. Cajtertim plurima alia \ noftris 
adducuntur, quibus Sacrarum litcra- 
rum perfe&io acmonftratur. E quibus 
quatoam ad veritatis illuftrationcm 
proferemus.Primumcftex Mo(e;2^» 
addetis ad verbum boc , quod vobis loquor, 
vec auferetis ex eo. Etcxpreifius; jguod Deut ‘ ,t ' 5? ' 
pr scipio tibi, hoc tantum facito Domipo: 

Hec addas quicquam, nec minuas. Qua dc 
rc conuenienter & do&eepifcopus vc- 
fter Durandus ait; Sacra Scriptura efi re- 
gula fidei, cui non licet aliquid addere vel mi. 
nuere, fecundum id quod habetur, Deut. 4. 

Non addetis ad verbum quod ego loquor vo- 
bis nec auferetis ab eo. Et oXfov, Modus enim Ibid. inpraw 
eB non excedere menfuram fidei. Dcquadi-**^ 1 ' 
cit ^Mpofiolus Rom.it. Non plusfapere, 
quam oportet faperefed fapere ad fobrietatem, 
cr vnicuique ficut Deus diu: fit menfuram fi. 
dei. guxqutdem menfetra in duobus confi- 
fiit videlicet, vt non fubt rabatur fidei, quod 

fub 


Digitized by Google 



5fX Di SACRA SCRIPTVRA. 
fubfide ejl, nec attribuatur fidei illud, quod 
ftbfidenonejl. Vtroqm enim modo mtnfara 
fidei exceddur , & a continentia Sacra fer i- 
p tura, qua fidei menfiuram exprimit , dem a- 
tttr ’ Alterum, ex Efeia & Chriftoj />«- 
Jlra colunt me, docentes dotirtnas (fi- man- 
dit* hominum. Tertium, ex Cbrifti re- 
lohan.j.j>. ftimonio : Scr utamini firiptur as quia vos 
putatis in ipfis vitam ater nam habere, (fi- HU 
fiunt qua tejhmonium perhibent 
Quartum ex Apoftoli Pauli confe£ 

' /ione petitum eft huiufoiodi; Quod 
omnia continet qua» Paulus Apofto lus 
docuit, illud habet omnia 64 c » &cha- 
ritatis dogmata, quae ad (alure/nneccC 
Aftor.io.i». foria funt: quia Paulus ait, 

nihil fubterfiugerim eorum , quo minus ea vo- 
bis annunctarem (fi decerem vos. ItcmjiVwi 
enim fubterfagi, quominus annuntiare erunt 
con filium Dei vobis. At vero Sacrae 1 i cerae 
omnia ea complebuntur quae Paulus 
docuit, quemaamodu ipfe aperte pro- 
AAor.itf.ii. fitetur ; Auxihum a Deo natius perfidi in 
v huncvfique diem, teBificans tum paruistum 

magnis , nec quidquam dicens extra ea,qua 
Propheta ac Mofis futura prodixerunt. 
Quamobrem , quis de Scripturarum 

perfe- 


Digitized by Google 



BE SACRA SCRIPTVRA, 5TJ 
pcrfcdionc , merito dubitet? Quin- 
tam , ex eodem , argumentumeft, 

Quod nos poteft fapientes reddere ad 
faluteiti per fidem ,qux cft in Chriftum 
Ieium, illud omnia quae ad (alutem ne- 
ccflaria funt , comprehendit. Quare, 
quum Sacre litere, tefte Apoftolo,fint ••'riinot.j.ij. 
Oiufinodi , (equitur omnia in ijs, quas ad 
fal utem ncceflaria funt, contineri. Se- 
xtum argumentum eft , quod homi- 
nem Dei perfc&um reddit ad omne 
opus bonum perfedte inftru&um , in 
eo nihil ad falutem neceflaritfm deefh 
Paulus vero hanc laudem Sacris liceri^ Tf -mH i.j, 
expreti lententia aCTcribit.-quam San- ,J - 
&us veftcr Thoraas Aquinas, (quem Commmt. ia 
Angelicum dodtorem & optimum 
Pauli interpretem vulgo nominatis) 
eojlem moabinterpretaturj&r ergo qua, 
druptix (induit) effettus Sacra ftrtptura : 

Jciitcet, docere veritatem: arguere fdfitatem 
qtfantum.adjpeculattuam: ertpere a,mak& 
inducere ad bonum , quantum ad prafticarfti 
vbimut eius effectus eft , vt perducat horni . - 
nesadperfettum. Non enim qualiter cunque 
bomm facti, ftd perficit. Hcb.$. Ad per fi. 
Utoaemfkmttr. Et dicit \ vt perfeflusfit 
- Z 'homo 


Digitized by Google 



'if4 DE SACRA SCMPTVRA. 
homo Dei: quia non potefi c(p homopcrfiffmr, 
nifi fit hemo Dei. Perfeclum entmefimnu 
hil deefl. Nec aliter Chryfoftomusad 
Mou .}». illa Chrifti verba, (. Scrutamini fcnpturts ) 

exponit-, Ad quarum 'feripturarum)»* 
tefttmontum relegat, hoc nos exemplo^ aduer- 
fiu harttiaft , htne arma firmamus. Ortam 
».Tinoth.{. enim feriptura dtutnilus injpirata vtilu efiad 
** docendum , ad arguendi, ad comgtndum^ad 

erudiendum in iufiitia , vtperfedus fit homo 
Dei, ad omne opus bonum iniiru&us : non 
alqs abundet: alqscareat: hken/mrton eH 
ferfieSus. Ergo Sacrae literx omnia, quar 
ac! falutem neceffaria funt, pcrfe&e 
comprehendunt. Vndc fidei canonem, 
menfitram , fiateras f fitnimtKlwn& 
c*i.j.i7. teftamenta (quibus nihil addi aut demi 
poteft) Deoprxuio,EcclefiaDei,fem- 
per appellauit. Ac propeerea celctya- 
tur merito apud omnes illud Hiero- 
nymi dictum ; Quia hoc de Scrtftura non 
habet au£ioritaUm,eadem facilitate contem- 
nitur , qua probatur T anta denique 
huius rei eft peiTpicuitas, vt Pontificio- 
rum celeberrimi dolores idem afle- 


In Semen. 
lib.i. prologi. 


fant. Nam praeter Thomam & Du- 
randum quoru iam memini, Scotus id 
.. expreto 


Digitized by Google 



M SACRA SCRIPTVRA. 
exprelse docet, &, ex Scoto, Rcfolutio 
Theologorum fuper fententias ait } His 
framifis ponitur talis conclufio . DoUrina m ^ v '*' 
(upernaturalis nobis necejjaria^vtiliter^r fuf- 
fcienter, habetur in facra firiptura. Idera- 
que ante fex annos Do&or Eleuthcru? PKjog ^ 
Albergonus* Mcdiolanenlis Theolo- 
gus in Rcfolutionc do&rinae Scotica:, 
repetiuit. 

Capvt VI. 

Et quibus omnibus meritd conclu- . . ; 
dimus diurna cflc Sacrarum literarum 
pcrfc&ioncm. Quare ad facilitatem 
excutiendam pergemus. .... 

COSTERVS., * ' 

Sitne Soiptura facilis mtelleSltt. \ 

M vlta in Sacris literis cfle 

perlpicua negandum non eft: , ( ... 

omnia autem efle huiufrrio- 
di, vt line labore a quouis intelligi pof. 
fint, etiam iHa loca, quxdogcAata fidei 
continent, cum experientia .pugnat. 

Su^Scient pauca exempla: l.Pet.j.ip. • 

Jn 'quo & his qui in canere * erant (pie itibus ^5*. 
veniens prodic auit , qui increduli fuerant ali - 
Z x quando, 

i erJHt. 


Digitized by Google 



■jf 6 t>E S.\CRA SCRfPTVRA. 

quando, quanirtxfpdhibatft fatienium Dei 
m diebus T^ge. i .Cor. i y .zp. j£>uid fident 
qui baptizantur pro mortui*, fi omnino nor, 
tuinonrefitrgunt? Rom.io.tf. JguaaMUm 
xx fide efi iufiitia , fk dicit : 7(e d/xerum 
■ ■ ■■ iwdt-j tuo : quii afeendet i» colum? idttf 
vxk AueuR ChriHum deducere : aut quti defctndet b 
hoc eB , CbrrBam it mortuis reuf 
care. Sed quid dicit fcriptura? Prepeeflver. 
bumin oretwh,\.Cot.i, iy.Ipfeautemfi/uM 
tSeayi*- erit, fidamen, quaftper ignem. Beatus 
Petrusfatetyr mcfndolis PivAinismtd- 
ta ejfe difficilia, qua 'tndofii deprauant. Ac 
Vb ti-tpyf proinde (vt B. Au^iftinus ati&or d i) 
pJjT* - «. Iacobus ApoftoVus *d cx>xxc&\o- 

netn eorum, qui beattiinPaxAutsvtRAc 

intellexerant 4 C iyftdicatkme ex fide 
loquentepi , epiftolam fijam.confc.rir 
pfit. Quo d etiam teliquos ApoftoiP* 
e*j>.i4- feeifife BTAuguftinus libro dc 
operibus affirmat, his verbis ; 
opinio de Jbla jide tunc fuerat exorti die 
i^JpoBoltte ktere Petri, Hbannii , laedor, 
lud<e,covtra eam maximi' dirigunt intenti* 
nem, vt vehementer aftruant, fidemjinetft- 
ribtes nrbit prode(Jh-j. 

GoMA* 


Digitized by Google 



D* SACRA SCJUPTVRA.’- J 

: ' Gomarvs. 

Q vemadmodvm in fuperiott 
qvjarflionc proponenda mala vfus 
e^tide : iic,in facilitate facratum Utera- . 
tum oppugnanda , fui & reliquorum ; 
Pontificioru diflimiliseflc noluiftiNec . 
diiis ea (quam fingis) internos eft. 
contnjueriia ; inormi* in Sacris litetis 
adeo perfttcuafint, vi fine labore 4 qu ouisin- ■ 
ttUigt ptfitotjtiamea Ice s quo fidei dogmato 
continent? (q uis.cn im adeo imprudens, 
aut iifcpudens flepofItt,quin;tmilta in 
facris literisobfcura effc fateatUr?) fed, 
an omnia fide't& vito Qhrtfiisn# afi fatu-, 
ttmtierejjaria dogmata, perfittcakm facm li- 
ter is r aperiantur t adeb vtad veritatem filu- 
tarem certe cognofcendam fibi iffie [offi- 
ciant? Nojtri,ex' verbi diurni fenfu & 
orthodoxo pacrutnconfenfu , id affir- 
. mant Sc confirmant. Ctx Domini (ait 
Dautd) immaculata , comerttns animam, p&w.s,». 
[manium Domni [dele , fi fient iam pro-, 
tefiansf amulis. iuftitio Domini reflo,l*ti[- 
• cantis corda rPraceptum Domini lucidum , 
dbmimasocnlds. Etalibi. Lutemopedtbus pati. ,.«* 
meis verbum tuum & lumen fimitit meis. 

Z $ EtSa- 


Digitized by Google 



$j8 DE SACRA SCKirrVKA: 
Fiwr.fi). Et Salomon. Mandatum lucerna 

lux via vita, increpat i* difdflina. Et 
#4>etr.i.i». Petrus ApoftoluS; Habemus firmmfem 
firmorum Propheticum^ cui benefacitis atten- 
dentes quoji lucerna lucenti in caliginofi loco y 
donec dies eluce fcat lucifer oriatur meer - 

i.rmwH.}, dtbus vejlris, Et Paulus } T u vero permane 
IS "*'' 7 ' in his , qtu dtdicifii credita fine tibi \ 
fetens a quo didiceris. Et quod ah injkntiaj i- 
cras Uteros nofii^quo U pojjunt [afieutem 
redderes ad falutem , per fidem quo eB in 
Chrifio lefit. T ota Jcripturo diurnam efi in- 
Jjirata (jrvtilis ad de&rintbu, sd redargu- 
tionem, ad correH tonem, ad injlitutionfyuo 
eB in iufiitia : vt perfeSlm jit horne Dei, ad 
omne opus bdnum perfetfe inttruttut. Gon- 
travcrd«Pontificij negant, ommaftdei 
& vitat Chriftiana* ad lalucem neceffa- 
na dogmata Sacris literis perfpicue 
contineri : ac conrtaftatuunt, facraslv 
teras ad certam fui in lalutaribus do* 
gmatis intelligentiam,& ad controuer- 
fias, ( qua’ de ea re oriuntur) dirimen- 
Jjj das non fufficere, fed ad vtrumque ne- 

n cellarias efle traditiones & patrum feri- • 

\ pta : quemadmodum exijs, quaefupra 
in quxftiorie dc feriptune pra; dantia 

docujlH, 


Digitized_by Google 



DE SACRA SCRIFrVRA. 
docuifti,pcrfpicue apparet. (in- 

anis) quando in r eligi enes quattio monetur 
me ChriBidiuinitates, de faniloruminuoc*- 
tione , de cultu imaginum JimihbufcjHt rebus, 
de quibus feriptura diurna tn membrana re- 
lt£la^ quadam ad alterum mentem dicere vi. 
detur, &c. inficienda atque^j ptruolutanda 
Jient viua in corde ecclefu dminitus imprejji 
dr tnufia monumenta, in quibus tanquam in 
■elarijsimis cornmentarqs ac certijsimis expld- 
natiombus aCquiep. ere debemus. Idem pro- 
lixius & apertius Martinus Perdius 
Guidixienfis epifeopus exponit. Quare 
quum genuinum quatflionis flatum 
-compertum habeatis : magna profedd 
•impudentia eft, quod cum prudentes 
:non difUmulatis folumyfcd etiam per- 
uertitis omnind. Itaque quod multa 
Sacrarum, iiterarum loca , etiam quae 
dogmatafideicontinent, difficilia eUc 
.probare ftudes , non nobifeum , fed 
,cum vmbra tua, ludaris. Etfi enim 
-nonnullayctiam fidei dogmata, quibus- 
dam in Ideis, vt exerceamur, propo- 
nanturobfciirius, alibi tamen, ad falu- 
tem noflram, clarius explicantur.Dein- 
;de, qudd addis, Petrum fateri i» epiBolis 
Z 4 Pauli- 




Dc imum 
tradioonibu* 
par.i.Dffcri- 

puuaaflotts' 


Digitized by Google 



$60 DE SACRA SCRIPTVRa' 
faulittu multa tjje eUfltviba, qmxinitSs 
frauaut. id i ventate alienum cft. Ncc 
enim aic <t> 0AA4 multa, fcdnya qualottm 
Vcnim liccc ca cffet Petri femenua, 
noftram tamen dodrinam minime of- 
fenderet. Sed alia initas via. 

CoSTERVSi 

pORRO ipfimet hrrerid fateri co- 
^ guntur multoru locorum oblcuri- * 
tatem, dum Icripturas quafdam contra 
ecclefise totius fenfum hadrnus inau- 
ditis adeoque inter /e pugnantibus in- 
terpretationibus exponunt. V nica bxc 
lententia; HoctH ctrfm meum , catho- 
licis fignificat verum Grnftv corpus fub 
panis fpecic in fandli/lima EucViariftia 
adelTe ; Lutheranis vero , adeflc cum 
corpore panem: Calmmftis auccm ; fo- 
lum panem, fine corpore Domini. Sir 
miliselt ratio (cripturaram omniurn, 
quibus ad fuas hxreies confirmandas, 
varie barretici abutuntur , quas catho- 
lica ecclefia , iam vlque ab Apoftohcis 
temporibus du&a, pro fide orthodoxa 1 

stpretavur 

V eteres omnes eccleiia* do&otcs 

agnoue- 


Digitized by Google . 



©E SACRA SCRIPTVRA. jgi 

agnouerunt fcripturarum difficulta- 
tem : ad quas imelligendas B.Bafilius 
Sc Nazianzenustredecim annis inmo- 
naftcrio conftitcrunt. B.Hieronymus 
rcli&isnegotijsRonaanis in Bcthlche fc 
contulit. S. Chryfqftomus abipfomet 
B. Paulp Apoftolo inftitutus legitur. 

Et B.Gregorius Pontifex a S-Sando: 
quem Petrus Diaconus in columba: 
fpecie ei in aurem vidit fuggerentem, 
qux in Ezechielem dicabat. «B. A ugu- 
fiinus ffcait,lib.z. c. tf.de do&rinaChri- 
jftiana * MkUu'& mtdtipticibus vjcnritati- 
bus (jr ambigututibui decipietur, qui umeri 
legunt Jcripturns aUttd pro tdio fomentes : qui- 
bufdam entem locis , epud •udfaki (kfpicen- 
tur , non muenmnt, sta obfcuri quadam dsflt ** 
cMigmer* obducunt, obfcuritatibus htfcc^> 

(ait idfcm B. Auguftinus alibi) non te- sentent^. 
mere a Spiritu ftd flo feripturas efje teflnsfed 
oh idmaxwne ne r uUefiant, & exerceant , vt 
pefcatoh Vult enm Deus orationibus, 
meditationibus, fl£ftudijs lirarum ver- 
borum in teife$ uria xoranrani cari, non 
vanis , non kmbitiofis ^ nontnrando 
addidtis. . - 

-Z } Goaca- 


Digitized by Google 



DE SACRA SCRIPTTR^. 

Gomarys., 

•■CATEfcTVR (ane noftri ( quos ini- 
* que buretteos appellas) multorum lo- 
corum oblcuritatem:fcdquod cos firi- 
pturas ijuafdam centra eccleftx totius Jenfum 
haftenus inauditis adeofa tuter fe pugnatibm 
interpretationibus exponere affirmas , qua 
ratione demonftrlbis? ynica inquis, hae 
fententia-floceB corpus Meu,catboUcisfigni- 
fcat verum Chrtjli corpus fabpanis fpeciei n 
Janftifipna EucbariHia adejje. Imd vero > 
veri catholici non fpcciem panis m 
caena Domini , fed verum panem fla- 
tuunt : nec Chrifti corpus , /ub fpecie 
panis, in terrislatere , fcdin caelo fc\o- 
riose, adiudicij diem permanere, ex 
Dei verbo, fenfus experientia, & ortHb- 
doxa antiquitate agnolcunt. Contra 
verd Pieudocatholici Pontifici) hifce 
omnibus repugnant, vt ex ijs quae libro 
fuperioi* dcmonftraui, apparet. Quare 
laude veritatis promeretur Lutherus, 
quod errori vcftrode {pede panis re- 
nunciark : fed in eo miferatione di- 
gnus , quod in do&rina de ebrporis 
Chrifti praefentia veteris fermenti 

Ponh- 


Digitized by Google 



DE SACRA SCRlPTVflA. 

Pontifici) nonnihil rcferuarit. Quod 
quum noftri pcrfpicuo Dei verbocx- 
purgarint , fruftra fentemiaruro repu- 
gnantiam ad Scripturarum obfcurita- 
tem denjonfirandam nobis obie&as. 

Nam, quod a nobis hac in re diflen-. 
ciunt Luthcrani, id neq uaquam Sacra- , 
rum literarum arguit obfcuritatem, (cd 
erroris pontifici) caliginem : vnde tan- 
dem, vt fperamus , penitus emergent. 

Interea fande cum Auguftino & anti- 
quo Pontificum Romanorum decreto ptconfa». 
Chrifli verba exponimus ; Hic fanis eii STulljit « 
Sacramentum corporis, ChriHi. Deinde, 
qudd ex diuturno Bafilij , Gregorij 
Nazianzeni, Sc Hieronymi, ad facra- 
rumliterarum intclligentiam compa- 
randam Audio, carundcm colligis dif- 
ficultatem ,adum agis : fed vt aliquid 
obtineas, Coftere,id quod in quarftionc 
politum eft , illis au&oribus proba , fi 
potes. Non entfn tam diu in Sacrasli- 
terasincubueriint , vt quae ad falutem 
ncceffctiaffiot, haurirent:, fed, quod 
maioris difficultatis. cft,vcad eede- 
fiam docendam fefe cdpararent.Porro, • 
ne feria hxc fua careant fabula^ cbrjfo* 

(tomna 

Digitized by <^oogIe 



%64 BE 'SACRA SCRimritA. 
fimus (ais) ah tpfomet Paulo infitiatus £r— 
gimr.-il vbi quifo? miror cur non idem 
de Thoma Aquinate fando veftro ad- 
ii» i.*. Th©- jeceris, Barcholomarom dc' Spina M.o- 
nachum fecutus, qui ait : Oranti fitffli- 
dterqne deprecantf Thoma crucifixi 
jmagmcm,vt dc doftrma fiut foltdttate ca- 
tior fieri mereretur: voce patenti fer os ima- 
ginis nonnullis fratribus t qui dtuum docio- 
rem orantem obfiruareconfueueratet, audiat- 
tibus , rtjpandit Chrifins } Bene fcrtpftfii de 
me Thoma. Hociffumabm btatifima virgo 
per os itidem fuavuagmu^aa coram (antfsst 
orabat, apcrtijfitnt ytotcflata efi. Beattj&m/ 
etiam feriatus (_sff>oJloltci principes , Petrus 
dr Paulus , de palfu dubio arttwrt*, tns&MM 
plenius perfbnaliter inHrlc^nt. Etperfe- 
ipfunoaliJu Paulus ( vt fratri mfjnritn resto 
vtdcrc-j & audire concejjum efi) tdetnak® 
Thoma percunftanti , fi in eftfiolu fias cla- 
rum habuerit inteMhtm,refpoudit - Quan- 
tum humanus capere qneJf inteOeShss, Eiuf* . 
dem farinae eft quod addis, Beatum Grt- 
gorium Pontificem i Ssintst Son&o (qeunt 
Petrus Diacwusin columbaffcc* ei ine* 
rem vidit fugmentun^ qua in Exathielem 
dilidat) inJHtutum. Quas omnes pijj 


Digitized by Google 



DE SACRA SCRIPTVRA. 

<ias e fle fabulas, ex Chryfoftorai,Tho- 
'ma? &Gregorij cum Sacris literis com- 
paratione puribus, fi opus eflet, de- 
monftrari poteft. Ac (ane per quam ab- 
fardutti eft , quod ineptiflkna hzc fi- 
gmenta tibi arrifcrint ponas , qu^m 
ipfiufmet Gregorij, non minus vera, 
quim modefta , confefiro , qua co ra- 
menta riosfuos in Eaechfelem,Ambro- 
H j & Auguftim fcriptis, lOngo interual- 
16 , poftpotfit. Quare fi quid probare 
votcs, tertioris fabulis, qua 1 reipfa con- 
futantur, teria argufnenca propone, aut 
potius Chtyfeftpmum' ( quem ab iptb- 
met Paulo inftitutum ais) de fcripturae 
claritate aducrfus Pontificios teftante 
audi; Et vositaque_j ft leti toni epifiolarum 
Pituliy cum artinu alacritate voluerttis atten- 
dere y nuUo alio pr ater eaopu* habebitis. Vertu 
enim eBfeumoCkrifti, quum dicit • Jguaritt 
<fr mdenietis , pidfate & aperietur. alibi 

de Euangelio Iohannis, Idcirco nulla ca. 
ligtrte nmtstcnebrisjuam aperuit do&rinam , 
vt illi (pbilofbphi) oratione fua pr astu opi - 
)$bnibus obfcuritatemjanquam <ueium quod- 
dm, indiderunt. H mus autem doflrina filo 
florior eB atque illuflrior^ideoque in omnes 

mortales 


Inproccmfcr 

inEzcdu 


Gommcotaft 

adftora.1. 


Comraem.ii 

Ioh.Hom.1* 


Digitized by UooQLe 



DI SACRA. SCRIPTVRA.' 
mertdles propagata, &c. Omnieit£lift*x* 
fafitgio at aut iUuuie, tanta do&rinam fjum 
ptrfudtt facilitate , vt non modo fapienihs, 
fid & mulier eulu, adolefcentuUs , quidni 
dixerit date oculas feneret. Nec ea qua es 

Auguftinoobi)wfententia } nobisquid- 

quam aduerfatur. Nam multa ohfcurc 
in Sacris literis proponi , nemini du- 
bium cd : fed ari inde confequicur, non 
omnia fidei & vitat Chriftianae dogma- 
ta, ad fa lutem neccflaria, in Sacris lite- 
ris perfpicue reperiri?Ea enim internos 
controuerfiaefi. Imd vetd contrarium 
omnind , eodem in loco, docet Augu- 
R»Doarina ftinus ; (JHagnifice & fslubri/er (inquit) 
S'Santtus itajeripturas SxnRdsmodifaawl, 
vt locis apertioribus fami occurreret ,obfias- 
rioribus autem fafttdsa detergeret. Ntbtl 
enim feri^deillk objeuritatibus eruitur , quod 
no» planiftme dtftum alibi referiatur. Et 
«•*.* poftea; In y/, qua aperte i» feriptura pofita 
fitnt, inuevMntur illa omnta,e(ua continent 
fidem, morefque, viuendi fpemfcilicet atque 
■piu «a charitatem. Et alibi? Inaitdt omnes humili 
Vefafiin. firmone, quos non (olummanifijlapafcat, fid 
etiam fecreta exerceat veritate, hoc in prom- 
ptis, quod in reconditis habens: fedne aperta 

foA 


Digitized by Google 



DE SACRA SCRIPTVRA. $ 6 ? 
fitjlidirentur, eadem rurftts operta defideran- 
tur, dtfiderata quodammodo renovantur, re - 
vastata fuauttcr intimantur. His falubr iter 
fraua corriguntur & parva nutriuntur & 
magna oble flantur ingenia. Quzrc ex hifcc 
concludimus omnia fidei & vita: Chri- 
ftianx dogmata ad falutcm neceflaria 
pcrfpicue in S.literis reperiri j aded vt, 
ad veritatem ialutarem certo cogno- 
fccndam, libi jpie fufficiant . 

Capvt VII. 

Ceterum quid de Sacrarum Iitera- 
rujn legione ftatuendum fit, excu- 
tiamus. 

COSTERVS. 

'jfn Vulgo permittenda fit 

Jcriptur* leSlio. 

B eatvs Iohannes Chryfoftomus 
multus eft in adhortandis fuis 
ciuibus ad (cripturarum legio- 
nem , vt quae omnibus datae funt, ab 
omnibus legantur. Nec recedat volumen coti, 
legis huius aborenoJlro,(ed me ditemur ineo 
diebus & nofltbus, vt cujlodtamus & facia- 
mus 


Digitized by Google 



}g$ DE SACfcA SCRIPTVXA. 
mus omnia qo* fcripufunt inc*,(j£rig*- 

mmvimnoftram,&MuHigMmasun.Dc 
modo autem legendi eft quxftip-. An 
fic permittenda fit vulgo /cripcurai® 
ledsOjVt fimul penes omnes lie iusos 
interpretandi? Quem quidem 'nodum 
non eft difficile ex ijs, quae paulo fupe- 
rius diximus, expedire. Si enim oracu- 
la diuina multis magnifque fiinr ob- 
ftru&a. difficultatibusfbonquinis vnus 
e populo, fcdijioli,qui magno Audio 
& labore difficultatem omnem fupe - 
rarunt , erurir ad ea explicanda atque 
«toaeoWen. cuolucnda accommodari. Otithr atr- 
tem obfcuritas & difficultas varijs ex 
*’ caufis: primd quidem ex difficuVute 
rei , quse tranaturo quam ob caufam 
epiftolx B. Pauli pra^errim ad Roma- 
nos-& Galatas, aurita ingenia magno- 
rum virorum non parum fatigarunt. 
*. Deinde ex phrafibus , vel Gnrcis.vel 
Hebraeis, quibus plena: funrfcripturar 
* omnes. Pratereaex confuetudmibus 
qutbufdam veteris ecckiiae, certas ob 
caufaspaulatim muraris. Quomodo 
totum caput decimum quartum pri- 
mae ad. Corinthios eft intricatum & 


Digitized by Google 




DI SACRA SCMjtVRA. $ 6 ? 

' quod capite iequenti dicitur? Sjtidfa- *.c*. 15.1» 
'cient qui baptizantur pro mortuis? Varios 
7 habet fenfus. Rurfus ex profunditate * 

' rei ipfiuscqlcftis& altituihnedo&rinat, 
quam mens imbecillis attingere ne- 
quit. Qjns quatio inteiligit, quod ad 
' tpheiios icriDitur ; Vtmmttfcat prino- Eph*f. 3 .i«. 
pwm fr pottftatibus in cukftibut, per eccle- 
Jtam multiformis fepientia Da^feamdu prs 
finitionem fecnlorum quam fecit in Cbriflo 
Iefr Domino mjtro. Et poftea-, Vt pofitis Bph«c>.»*. 
comprehendere cum omnibus («offis y qua fit 
latitudo & longitudo & fubamitas & pro - 
fundups. Denique ex myftferijs, qua: fi- s . 

militudinibus explicantur, quae res fa- 
cit, vt tota Apocalypfis B.lonannis in- 
explicabili obfcuritate lateat inuoluta. 

Gomarvs. 

Q v^enam haec inconftantia eft, 

Cofterc ? amphora coepit inftitui, 
currente rota cur vrceus exit? Qua> 
ftionem de Sacrarum literarum ledio- 
ne praefigis, ac fiibitd,quafi tui oblitus, 
ad earum interpretationem defui tas. 

Qua: fane longe alia quarftio eft: ac pro- 
pterca diftin&e explicari folcc. Verum 
. Aa tamen 


Digitized by Google 


qyo ~ DE SACRA SOSiPXYRA. 

V tamen quum Scripturae ledionem non 

mododicicata omnibus* fed etiiman- 
datam, agnofcas,in cp robur clucttvc- 
utatis,cui fruftra Pontifici; do&ore«- 
luftantur. Nana quod ca dc re conov 
uerfiam effencgas ,eadcm op|p folem 
in meridie, lucere ncgaucris.Sic enim vn 
indice librorurii prohibitorum a Pio 

Rej 4 . quarto Pontifice decretu m extat^««w 

experimento ntanifefium Jit, fi Sacra bibli*. 
. vulgari lingua ,pafiim fine diferimine , per- 
mittantur , pias inde ob hominum temerita- 
tem, detrimenti quam vtilitatiseriri-, bac in 
parte indicio effio?, aut mqmfitorisjletur, 
vt cum cm filio parochi vel confefiterurij ,Bi- 
blioruma catholicis auBorihus verborum le- 
Itionemfin vulgari lingua, eis concedere pof- 
fint, quos 'intellexerunt, ex huiufmodi letlio. 
ne , non damni ,fed fidei atque pietatis au- 
gmentum capere po/fe. Eandem fenten- 
*De naditio- tiam tuentur do&ores vefth,* Pctcfius, 
| Bellarminus , &C alij quam plurimi. 
Sed quoniam tc huius Pontificij erroris 
«P' 1 !- merito pudct,& quafi dclerto vadimo- 
nio Sacrarum litcrarum legionem per- 
mittis omnibus, gratulor tibi, hanc cor- 
regionem, &: Deum precor , vt tc ma- 
. . £ is 


Digitized by Google 



t>E SACRA SCRIPTVRA. 371 
gis magifq. extenebris Poqtificijs edu- 
cat. Ad interpretationem igitur ttanf- 
camus. Ea autem eft duplex ; publica, 
quae in Ecclcfia publice docenaa confi- 
dit : & priuata,.qux iri vfu priuato oc- 
cupatur. Ad priorem, vocationem le- 
gitimam &: doctrinam (olidiorem, re- 
quirimus : ab altera verd neminem ex- 
cludimus fidelium, qui donorum Tuo- 
rum menfuram minime exccfierit , 
adhibita diligentia i redam interpre- 
tandi viam fuerit fccutus. Contrarium 
vero Pcrefius Sc alij Pontificij dodores 
docent. Vtri autem venus & fandius 
difTerant, quaftio eft ? Queto noduftt (vt 
rede mones) no eft difficile ex ijs,qtu paulo 
fuperiits diximuf, expedire : fed alia quam 
arbitraris ratione. Nam quum ea quae 
ad, (alutem neceflaria funt, fatis pcrfpi- 
cue in Satris literis reperiri,demonftr2- 
tum fit , quis ab i js pro modiilo expo- 
nendis Chriftianos repellat ? Quamuij 
enim ad maiores difficultates explican- 
das,non quiuis e populo accommodati 
fint, an pfopterea penitus, tanqtiam 
profani, auc iudicij expertes, ab omni 
Sacratum literarum interpretatione ar- 
Aa z ce d 


Kom.IO.IJ. 

Tit-i.p. 


Rom.is-l. 


Digitized by Google 



57» DE SACRA SCRIVTVRA. 

ceri debent? Qu6d etiam caufas ob- 
fcuritatis multorum feripturae locorum 
commemoras, id lentendam nofttam 
non euertit. Sint (ane multa in Sacris 
literis difficilia, quae etiam do&osexcr- 
ceant:non pauca tamen aded perfpicua 
funt,partim per fe,partim fideli piorum 
& d odorum interpretum in Sacris lice' 
ris conferendis induftria , & rei expe- 
rientia , vt etiam i vulgo, adhibita drli- 
gcntia,intelligi,& vtiliter explicari poC 
fint. Nam (vt reliqua fileani) quid in 
Sacris literis obfcurius Apocalypfi Io- 
hannis i at tamen non tata (vt mfo ia- 
dicas ) iriexphcabili obfemtate latet inuo~ 
iuta : fed mulca comple&itur, qux pat- 
tim fua luce perfpicua, partim prophe- 
tiarum euentu illuflrata funt. Quare 
non omnis Sacrarum literarupi inter- 
pretatio vulgo deroganda efl , quod ex 
lequentibus clarius conflabit. 

COSTERVS. 

Q vemadmodvm igitur ars nulla 
fine magiflro difeitut , neque au* 
dor etiam profanus fine ftudio intclli- 
gitur $ ita nec Scriptura; cognitio, fine 
' " ‘ labore 


Digitized by Google 



. . de sacra sc*.irrv*A. 37? 
labore & opera do&oris, haberi poteft. 

Et ficut ne vilis quidem opifex in his, 
quae artis fu* funt,ab imperito illius ar- 
tis viro,admoneri fe patitur, fic admit- 
tendi non funtad Sacrarum rerum in- 
terpretationera , quino prtus illis ope- 
ram dederunt ; ne merito illis obiicia- 
tur, tritum i]lud,NeJutor vitra crepidam. 

Sicut enim in hac Ecclefiae Repgblica 
diftin&a videmus officia fartorum, fo- 
torum , fabrorum , lanionum, qui fuis 
opificijs Chriftianos in Ecclefia adiu- 
uant: ita ex Sacris Jitcrisdifcifnus, ali- 
quos ejje paflores& dotiorts ad confumma- Ephac+u* 
tiontm Sonitorum in adificationem corporis 
Cbrijli . 

Gomarv?. 

P atemvr. , Coflerc , icripturae co- 
gnitionem fine labore toopera do» 
doris haberi non polle: ac propterea 
meritb dodririam Pontificiam auerfa- 
mur,quae hunc ledionis & examinis 
Sacrarum literarum laborem non om- 
ni pennittit. Contra verd in eo ma- 
xime occupamur, vt quofuis,ad ferium 
diuini verbi ftudium , excitemus & in- 
Aa 3 flamme- 


Digitized Google 


574 DE sacra, scriftvra. 
flammemus . Rede enim Cfary 
dc uun> mus, Magna aduerfa peccatum mu, 
CMiem ‘ i ' firipturarum letfio , magnum pracrp r . 
profundum barathrum feripturarun 
ratio, magna falut is perditio nihtl fcirt 
diuinis legibus. Ea res & harefes peper/t ,ts 
vitam corruptam inuexit. Hoc furfum deor- 
fum mifcuit omnia. 1{am feri non poteji, 
nonpotcf, inquam, fer i, vt quis finefruflu 
difcedat, qui afitdua attentaque, ftriptura* 
rum leclitnc fruatur. Nec ad diligentem 
fotum foriptura: le&ioncm & medica- 
tionem, fed etiam ad dodorum & pio- 
rum ecclefiar paftorum conciones au- 
diendas, eafquc ad verbum IMexattli- 
nandas , adhortamur . Qua vn te 
Deum fequirautdudorem, ita merito 
a fententia Pontihcia diffidemus. .Yos 
' ^ enim plufquam pharifaica arrogantia, 
Chriftianorum vulgo rerum factarum 
imperitiapr, vobis vero Icicntiam & ju- 
dicium carUm arrogatis. Vtenim Pha- 
ri fxi fuis miniftris Chriftum laudanti- 
r..hm. 7l< g, bus refponderunt; Wunquid ex princi. 

■ 4> ’ pibus aliquis credidit in etltn, aut ex Phtri. 

fsis? fed tUrba hac,quanon nouit kgemyna- ' 
kdttta efi : Sz poftea liberam & inge- 
nuam, 


Digitized by Gobgle 



DE SACRA SCTOrVttfllA. 

/-■•nuam caeci 'aCKrifto (anati confeflio- - 
3 g nem & Tui reptchcnfioncrn nonftrcn- 

0 ■ tcs,ei dixerunt'; Inpeccaf/t /tdtus et totus, idhanp^ 

&4» doces noii^AC. veftros dd&ores ai fi- 
vf * delibUs auditoribus (quos attirriales & 
carnales, VfcVqs fpirituales, appellatis) 

admoneri mimmefnftinetis.Nimirum 
* • quod veftroiudkio»^n^fint,&ySm!f 
~h feris operum non dtdenm. Hinc illud 
• obijcis j Slf jktor vitra trepidam. Qua: 

{ane turpis in Chrifti eccleiiart» contu- 
melia eft. Nam quamuisfehriiuniTul- 

1 ‘ gp^com paratione q uadarn-canr dq- 

ftioribus imperitum &ind©#um ap. 

- pel)afi pofllc j non proptereatamen 
prdrfus irtiperinnn eft; Nam difpari 
rfuftu diu multumquc Sacris literis 
i oberam dedit • ac primum quidem in- 
ftituciOne maiorum ; quemadmodum 
* Timbtheusrwbj^ dicitur liter at a 

pttefo’} deinde publici catecheii : prae- 
| terea attenta concionum (acTarum per 

j • multos annos auditione& ad Dei ver- 
| biim examine : deniquepia & diligenti 
Sacratum literarum lc<2ione 3 & piorum 
i commentariorum aliorumque de de- 

ntina Chri/haila librorum collatione. 

.v Aa 4 Qua 

Digitized by Google 


yj6 DB SACRA SCRIPTVRA. 
in iokwmcm Qua dc re infignis Ghryfoftonu' acf- 
Honui io. j 1Q r tatio ;^ 'uidigitur a vobis contendimus? 
vt vna dtcru in hebdomade , vel J 'altem [ab - 
batbo , curse 'vobis Jit Euangelicas legat le- 
Biones, quas ante has conciones in manibus 
habere , domi frequenter repetere , earum di- 
ligenter fenfum dtfquirere , quid clarum , quii 
otfcurum in his jit , annotare velitis , quid pu- 
gnare videatur , quum non pugnet: ita omni - 
bu{ penitus examinatis , his vos concionibus, 
quam attentifstmos exhibeatis . Hoc facio 
non parum vtrifques nolirttm emolumenti 
prouenerit : jiquidem nobis non multo opus 
erit labore , vt Euangtlq vim ojlendamus, 
quum domi^tpfam vobis (ententiam^ quan- 
tum ad verba , iam familiarem reddideritis: 
vos autem & acutiores & perfjicaciortj effi- 
ciemini, non ad audiendum cfrdoflrina dun- 
taxat percipiendam , fed & ad docendum 
alios. Idcoquc virum eloquentiflimum 
& optimum Apollo non puduit ple- 
nius in do&rina Chriftiana a plebeis 
hominibus Aquila & potiffimum Pri- 
Aaor.is.ic. fcillavxore Aquila: inftitui. Ex quibus 
fatis apparet, Chriftianorum turbam, 
tanquam omnino imperitam, abomni 
Sacrarum litcraruiti interpretatione £ 

judicio, 


Digitized by Google 


yjj 

iudicio , iniquiflirne \ vobis. -excludi: 
fcilicet vty/uWwUivUcij Ubertate Si 
fcriptura: Ivu* tfaditioaum humano- 
rum iugo, Ubetceccjefiam opprimatis. 

Nec proptercodifUu&a inccclcfia pa- 
florum& auditorum munia infun- 
duntur; quia hifcc priuatam tantum, 
illis vcrQ cti«Hfc.pubJticam ifltcrprctandi 
& -docendi facultatem concedimus. 

Sed, reliqr&^uamaccomodate abs tc 
difputcntur>attendaraus. 

Coste rvs. 

T (r iT VR -aliquorum officium eft Sa- 
leras liceras tranare, carumque intel- 
ligentiam Chrifiiano populo tradere, 

. quos ait fcrjptura e fle puer dotes, quorum Mai**.t. 7 . 
Ubtpcuflodttnt fcimiam, & legem requirent 
ex orteorum. Sacerdotum in veteri lege Iot *-+ 
ergr tuba canere , populum docere, Dcuta+g. • 
Dominum confidere, eiufque refponfa . jug.*«. 
etiamad viros fan&iffimos deferre, de- 
niqueea.omnia,qu§.diuin*legiserant, 
tra&are. Ad: idem munus dcle&ifiim 
iacerdotes Jegis Chrifti,quibus Chrii- 
ftusfic locutus eft; *Ec<x~>ego mitto vos, n*.»**^ 

. t predicatt Euangelii omni creature* docete 
Aa x omnes ,9t 


yGoogle 



" 37 * •*>*; 

*iuc. ^e- - omnes gentes. Qui vis audit me audit, Spiri- 
MdMRiif tusSantttisqtu mittet Pat&t» nomine meo 

3t ' ille vos docebit omnia. B. Paulus fic loqui 
Aftor. M.at. folet Stferiberc presbyteris ; /tendite 
vobis & vniuerfo gregi , in quo vos S.San- 
ftutfofrit Epifcopos regere Eccleftam Def 
Item, ^.Attende lectioni', exhortationi , do- 
i. Timoth.*. cfrtna. ^Attende tibi & dofirinx , in fi. 1 i» 
illis , hoc enim faciens , & teipfum fatuum fi- 
a.Tw>oM.». cies,& eos quite audiunt: Pradica verbum , 
infla opportune, importune , opus ficEuange- 
ru.*.!* Itita, miniflerium tuum imple. Tu autem lo- 
quere qua decent fanant doctrinam verbum 
fanum , irreprebenfibite, vt is qui ex aduerfb 
ejl vereatur . Hxc nufquam mandata 
furit idiotis : quorum eft audire , St "a 
peritiofibus (cripturarum intelligen- 
tiam accipere. B. Leo Pontifex Maxi- 
mus Antiocheno Patriarcha: fic Icri- 
j->j t jjhfd diteftjonem tuam conuentt pra- 
Manum, canere, vtprater eos,qut [unt Domtmfacer- 
dotes , nullus fibi itu docendi & praaicandi 
audeat vendtcare,flue fit ille Monachus , flue 
Idicus , qui aheuius fcientia nominem glori a. 
tur. B.Bafibus , in quarftionibus com - 
pendio explicatis, ait, (uperiorum effeiU. 1 
fcire ac difccres^qux alios doceant .aliorum 
- • autem 


DigitizedbyGOQgle 


DE SACRA SCRIPTVRA. 
autem non plus [aper e, quam oporteat pipere. 

Et B. Auguftinus. guis mediocriter f*. ub.,Mm*. 
nus, non facdeinteUigdt,feript«r arum expo - 
(itionem ab ut betendam e [Te qui earum doflo- c«n..V 
w/fc ejjefrcfittritkrf pcrtqucpojjcs, imo 
femper accidere ,vt multa indoflit videam. !i!£fo' eWi 
turabferda, qua quum a doftioribus expo- 
nuntur , eo laudanda videantur elatius , quo 
abie&ius afeernanda videbantur , & eo acci- 


piantur aperta dulcius qu0 claufa dtffcilius 
aperiebantur. Hanc fane rationem di- 
. (cendiliteras (aeras, (ecuti funt Patres 
omnes ecclefia?, qui non prius (ibifum- 
(erunt docerrdi officium , qyam ip(i % 
prseccptoribtJS probe inftituti c(Tent, 
B.Hicronyhrus eaudec (e B.Grecorio E P a V >u « <1 
Nazianzcno & Drdymo magiftris Sa- 
cras li t erard id ic i fTe . B.Bafilius & Na- 
zianzcnus Vt ex B. Ruffino (iiperius di- 
dum eft in monafterio per annos trcdecim 
omnibus Gr acoriun feculartum libris remotis 
fetis 'feriptura diuina , voluminibus operarh 
dederunt, eorumque fenfeim non ex feto cere- 
bro, fed ex maiorum feriptis & auftor itate 
hau ferunt ,qitos (jripfes ex Odpofiolica (uc- 
cefione tntelligendi regulam accepi fle con - • ' 


Goma- 


Digitized by Google 



580 DE SACU.A SCXIFTVJUL.' 

Goma rts* 

V t multus es Coftere , in eo ie— 
monftrando , quod controwrff:* 
caret , & mutus in eo quod probari 
oportuit ! Nos enim, quod copiofe un- - 
pugnas, publicum in Ecclefia litcras fi- 
ctas interpretandi munus nou facimus 
promifcuum, fed id paftonbus &: do- 
loribus proprium effe iiacuimus. Ita- 
que accumulandis hac in re feriptunr 
& veterum teftimoniis fuperlederc , & 
priuatae interpretationis quxdioncm 
difeutere , potuifles. Interim quum 
Leonis Papae fententiam cites,qiiamo- 
narhi a publico docendi tnunete ar- 
centur, cur lam ilh inter concvonatoxes 
veftros non aliquerntantum^fcd etiam 
primum occupant locum? Hic fcilicet 
veftcr eft cum maioribus, confenfus! 
Deinde vero quandoquidem Baiilij 
de publico docendi m unere iuditium, 
ex quaeftionibuscompendio explicatis, 
adaucis jaudias vicimm , quid eodem 
in libro, de priuata interpretandi fa- 
culta te, fentiat; Nece fartum (inquit,) ttt 
confotum , vt ex Sacra quijque 

'* q*J 


Digitized by Google 



DE SACRA SCKIRTVRA. 38 1 
qtsod necejfe fit, difeat, quum ad pietatis flero 
phoriam,tumne ajfuefcat humanis traditio, 
itibus . Et in Ethicis ait , Oportere, fubektos uuojjU 
eos^ qui in firipturis imbuti Junt, probare ea 
qua a doftoribut dicuntur, & qua firipturis 
Junt confena , recipere , qua aliena reijcerejfr 
eos quii» etufinoai doftrinis alienis perfiuer at 
vehementer auerjari. Caeterum quod po- 
fteriore loco, ad firmandam do&rinam 
vcftram producis, excutiamus. 

Coste rvs. . 

Q veritvr porrd B. Hieronymus, 
haereticos, vt fauorem fibi plebis «p* 
concilient , fcientiam legis quibufuis, 
adeoque iplis multerculis, tribuiflc: 

Et ad Paulinura j Sola firipturarum ars efi, 
quam fibipafihnmttesvendicant, hanc gar- 
rula ansts, hanc delirus fenex, hanc fiphifta 
verbofiu , hanc vniuerfi prajumunt , lace- , ^ 

rant, docent antequam difiant. Neque ^ 
hoc noftro tantilm, aut Hieronymi fc- 
culo fidum fuit,fed etiam temporibus 
Apoftolorum. Adeo vt beatuslacobus 
ciufinodi hominum temeritatem effi- 
cacibus verbis comprimere debuerit; 

Nolite (inquit^ pistres tnagifiri fieri fratres i**.;»- 

mei. 


Digitized by Google 



5 %% DE SACRA SCRIPTVRA. 
mei, fcientcs , quoniam maius indicium /Fs- 
mitis. Et vere non aliunde tothxre/es 


& fchifmata profeminantur , quam 
quod, quilibet ad fuum iudicium, feri- 
*iih ». de pturas interpretetur, atque ad noua fua 
commenu accommodare conctut , vt 
c!d.&^ veteres dixerunt, * Hilarius, t Hicro- 
nymus, * Auguftinus, * Epiphanius. 

tctf.fap.25. 

^.syood. GOMARVS. 


R ecte de Haereticorum temeri- 
tate queritur Hieronymus, (ed 
male illius verba accommodas. Non 
enim quamlibet , fed accuratiorem 
fcientiam intelliot ' 4«n»>yr ^,mmuL 
tisdottoribus ecclcjta, aut raro^aut difficul- 
ter inuenias. Nam quam mu\us mulier- 
culis nominatim feriprura: cognitio- 
nem attribuit ? Similiter ad PauH- 
num feribens, moderatam & Sacris li- 
teris confentientem interpretandi ra- 
tionem vulgo non detrahit , (ed teme- 
ritatem &: praepofterum interpretat/o- 
nismodum reprehendit. Nam oucm- 
admodum Paulus Apoftolus ad Co- 
loflfenfcs ait, Verbum Chrijii habitet in vo- 
bis abundanter jn omni fapimtia,docentes & 


comnu- 


Digitized by Google 



DJ SACRA SCRIPTVKA. *JJ. 
commonefacientes vofmeitpfoi fi c Hiero* 
nymus in commentarijs fui$ a d cum 
locum; Hic (inquit) afltndttur, •utrbum 
Cbrifii non fufficienterjed abundanter etiam 
laicos habere debere, <jr docere [e inaicem feu 
monerem. Quavtraquefententia; quid 
efle poflitilluftrius,&: addodhinxPoa- 
cificiar refutationem magis accommo- 
datum ? Nec obftat Iacobi Apoftoli 
monitum; Nolite flares magifiri fieri: 
fiue enim magiftrorum nomen cum 
Bcda & plcrifquc alijs , ad publicum 
docendi munus, fiue cum alijs ad rigi- 
dam morum cenfuram referamus ,nir 
hil ad propofitam controuerfiam facit. 
Quare ex hifce apparet fidelium tur- 
bam pro donorum fuorum modulo 
Ppflf & dcbere,ad priuatam fui &: pro- 
ximi ytilitatetn, Sacras litcras moacft* 
& fande legere & interpretari. 

CapVt VIII. 

Idquc,cx rationum noftrarum de. 
fcnfione,clarius patebit. 

C o ix.fr* 

... . : 


Cap. 


Digitized by Google 



BE SAC^A SCMPrVEA. 

COSTERVS. 

Obkffiones Hetrtticmtm. 

PjlIMA. 

C HRtSTVS praeccpk auditori- 
bus fuiSjVt do&rinam Chriftia- 
nam ad regulam exigant Sacrae 
ub»*s>V’ fcripturae ; Scnttamm firiftunu: igitur 
permifTum, im6 mandatum eft vulgo 
Chriftianorum iudidum de fcriptura- 
rum interpretatione & negotijs iidci. 

v Solvtio. 

N ecanda eftconieqaentia.-pr/- 

mo quidem , quia C bri/lus non 
indoda; plebeculae locvrwsAjfco.u- 
cerdotibus, Leuitis Sc Pharifeas-,qui 
clauem acceperunt {cientia: : de quibus 1 

Zohw.5.3). idem dixit ; ves mfiftis *d Iobatuiem & 
bbm.5'44- teJUmonittm perbiMt veritdfi ; Et j 

mdofoteftis credere qui gloriam ab inmctm 
AccipitiSt&gbrkm, qua a fila Deo eft, ita* 

, quaritisi quos conftat non fui fle ex pro- 

mifcua multitudine , fed principes vi- 
ros, qui ab Hierofolymis iacerdotes '& 
Leuitas ad Iohannem legauciant, vt 
Uti*™* interrogarent cum, Tu quit es? Deinde 

ve*4, 


Digitized by Google 



DE SACRA SCRIPTTRA. 

^ yerb quia fcrutari fcripcuras non cft 
Scripturas ad fcnfom fuum quolibet 
torqucre,vel notura atque ha&cnusin- 
auditadv interpretationem adnouura 
dogma confirmandum commintici: 
# fed cft dodrinam cum feriptura con- 
ferre , co fenfu intelle&a , quem tra- 
diderunt maiores. 

Gomarvs. 

D atiocinatiotnem noftramagncC 
icimus Coflcre , fed iblucionem 
tuam non probamus. Negas quidem 
confequentiam duabus de caufis, fed 
neutra iatisfacit. Nam quod psinwhty 
obijeis, Chriflvmmr* mdtfl* fkkccuU^fid 
facerdmbm locutum , tfmg > Vas mijfjim 

ad Iohonntm j id' minime confequictm 
Nam IohanneScap.r.i^.ait/dJHfy^ ' 
i ludaos lertfilymii fuerdota & Levitas, 
Qua ratione vulgus' miniufe cxcludix . 

> tur. Nam quod publjca audotkaco 
fit , an non redti etiam popuio oins 
confcio , nifi redamet, afleribi poccft> 

: Deinde licet fecerdotes gloriam aucu- 

parentur , an propterea feli? Quaii 
verd fuo fermento (i quo tam felicitd 
- $b fuos 


Digitized by Google 



DE SACRA SCRIFTVRA. 

•fuos Chriftus dehortatur) fedatorcy 
iiios non infecerint? Praeterea, qmm 
Chri ftus adijeiat-, Iuebsosxw/W^e tibo- 
ramtxukare in luet lohanni » , annonpo- 
rtiiis id: ad populum pertinet, quam ai 
lut7 .,,. -taccrdotcs: quum, hi fere fprcuerimlo- 
Manh ,, ' ,, ‘ hannem , ilh veto in pretio habuerint? 
Denique feripturae examen non fb- 
Ium do&oribus, fed etiam auditoribus 
commendari, ex fimilibus propheta- 
rum &. Ajioftolarura fentenrijs con- 
rai i.i t. ftat-, Beatus (inquit Dauid) vir ille, qui 
non. ambulat inconfttio improborum & vix 
peccatorum non inftfitt t ae inconfejju dero- 
firnnt non fodet , Jedin lege Iehoaa eftdele- 
Watio tim&miegciltiMmtiaXtXwr dtdieac 
raittt.t. weSte: Item ; Beati qm fcmttniur tefii- 
muniit ruto, wtotocorde. ^ exquirunt tum. 
t.iohm<4.t. £ t Jbliannes ; Probate Spiritus an ex Deo 
i.Thrirj.ii. jmt. Et Paulus; Ornata probate y quod bt- 
Coio<r j. i s. numefty tenete. Itemy Verbum Deibabitet 
irt (nobis abundanter insomni fapkntiadocem 
Itrdr commone fscwttes vos ipjis in P folatis y 
ifyunu, in canticis ftirituaUbus ingratia , 
cantantes T>eo (jp patriper ipfitm. Quem 
locum ad Chriftianorum vulgus pern- 
et* nete Hieronymus,-!» ante retuli, de- 
T' t j i ' tA monftrat. 


Digitized by Google 



DE SACRA SCRIVTVRA. $8? 

meriftrac. Nec aliter Chryfoftdmus 
Cjcpomt; Inhabitet^ inquit ; invpbis pp& Suj*® - ^ 
Uptenon ftmpfeiterfedcum mullaOpadentia, s ' 

udtte quotquot ejtu mundani dr.vkofibua 
prneftia ac liber ii, quomodo& vobit potijsi- 
vtwtt praei fidt firipturat legere , idque non 
Jftnfkcitter neque obiter, fedmagnaddigen^ 

*Mi. £c paulti-polf, ?{tq*e moreris otium 
deflorem, habeo oracula Dei, nema te dofehit 
qttebtadmodufn ifla ? k^A lina tibi rfctfta fitpe, 
^ne^vadAm^rhmtiftueperi^eqUam t 
mutikhft, Lztedittjlbjeero fefltfarqifimtcs* 

CSpdrate vobit hi fdta^ahima phArPwttfcc., 

Hoc demunt mohnmtvp/iiutn confaefl quod 
firipiur* iguvrnriinr > F Quare, <j&j .hifte .r. . > 

-•maribus J^acc * ■Chriftum iufte por . h 
turfle acvqluiffo non folum dd&orcs, — 

fed etiam vulgus Judaeorum* jadSacras' 

Hteras ferutindas prouocare. Atque 
hoc modo prima tua ratio confutatur. 

Altera verd partim aliena tft, parti m 
falfa. £^d ? ix\pp\$fcrutarifcriptur<u non 
ejl feripturaa ad finjum (itum quolibet tor- 
quere vel nouam-, atque haflinm inaudit arta 
interpretationem ad notum dogma confer* 
mendum commimfci . Quis mortalium 
id negat? fed an -inde (quod tibi pro- 
i: x bandum 

k - • - • * 


Digitized by Google 



DE SACRA SCRrPTVRA. 
bandum eft) confequitur, non Icerer 
Chriftianorum vulgo Sacraslitcraspro 
iuo modolo ad ipfarum normam in«f* 
pretafi & de negcstijs fidei iudicast! 
Addis deinde yfideft cbSrinMn^itm[cn- 
fuv& cotftrrcto fcnf* int(8c&*, qmemtn- 
Sdpmnf nuams : rcSe 3 modo (quod 
f*pefit) a Sacris literis non diffencianc: 
non autetn abfolut^, vt perperam do- 
cetis. Maiores enim in honore ha- 
bendifunt, tanquam teftcs: Sacra: verd 
liter* omnibus prarferen dx&in fum - 
mo precio habenda;, tanquam fidei ca- 
non. Quod iudicium non folum pa- 
•oniuu tres orthodoxi , fedetiVantiqua * Pon- 
|aJa.Trii tificium decreta (a qtnbustpoftca turpi 
"* 4, contradidione defecerunt) compro- 
bant ac pratfcribunc. Quare confir- 
mata iam ratione priml>aiterius etiam 

robur afferamus. 

* 

COSTERVS. 

k V 

' ■ ■ SECVWtoAv 

AA0r.17.11. T) croerrfes commendantur , qubd* 
quotidie fcrutarenmr fermturas, 
an illa quara Paulo# Sia diccoantur 
- 1 iu 


Digitized by Google 



M SACRA SCR1VTVRA. %%9 
ita fc haberent: ergo licet populo idem 
praedare. 

Soivtio. 

okCbdi poted ad cuna modum, 
quo id fecerunt Bcreeofcstqui fcri- 
pturas , ab Apoftolis pto concione ex- 
politas cum ipfa eorum explicatione, 
conferebant, condderabant^ae vtrura 
notiis modis ii veteribus ignoratis, feri- 
pturas torquerem 5 an vero maiorum 
do&riruE Sc interpretationi confenta- 
fiea dieefent Hoc ipfum Optandum 
tii ab omnibus fieri, &ijs pnefettim 
temporibus quando noua dogmata in 
mundu inuehuntur , Icripturarum^ue 
centonibus comprobantur: ume enim 
conferendar funt nouicates ilbe cum 
vetudate ecck&e, & noua interpreta- 
tio cum antiqua interpretatione ma- 
iorum, cum qua fi pugnat reijcienda 
eft,& iuxta beati Pauliadmonitionem ou.t.n 
anathemate percutienda. 

Gomar vs. 

Q vam das manum,Codere,eam li- 
benter ample&itnur, atq. vtinam 
in reliquis etia propius ad veritatem re- 
• B b 3 uerta- 


Digitized by Google 



55«* SACRA SCRI?TVR.a; 

sertaris! Itaque depugnatucfthac quiJ 
de parte: nec ia amplius de ijs > ad quos 
interpretationis ius & . do&rinx cu- 
jncn pertinct, fcd de modo illius cOn* 
trouerfiaeft. Concedi t inquis, potefid 
tm medum, quo id fecerunt Beroen fis. Re- 
hemones: nec cnimaliud portulam us, 
vCjCxpropofita: quxftionis ftatu & eje- 
porttfonetua,perfpicuunieft. Quam- 
obrem.ad modum tranfeamus. £t*u 
(inquis) firjpfuras ab ^yipofiolis pro con- 
fieneexpfttas , cumipfa eorum explicatione 
conferebant, con/iderabantque virum nonis 
modis a veteribus ignorat is fer ipt uras torque- 
rent, an vero maiorum dotirtna & interpre- 
tationi confintanea dicerent . Hic i^itut ftar 
tuis maiorum do£trinam interpretatio- 
nis canonem : fed quo audotc ? Non 
enim Beroenfes dicuntur examinafle 
Pauli di«ia ad maiorum interpretatio- 
. ncnvfcd ad Sacras libras. Quando- 
quidem maiorurnuO-tcrpretatio, fc&a e 
rura vino , corruptiflima erat :acpro- 
pterea Chrtrtus m ulris m locis tam gra- 
Matt. i i &c. uitwr-JNi-m reprehendit: deindo.q^tn 
fupefiorduis prolixe &.-ft>iido dctQjon- 
rtracum nc,maiorum dbOtrinam^ad Sq- 

craruui 


Digitized by Google 


DE SACRA SCRIPTVRA. J5U 

carum literarum trutinam examinati 
oportere : certa & condans interpreta- 
tionis verz norma dici non poteft. Nec 
alio pertinet lententia Pauli ; Sed etiamfi 
nos, aut angelus ,e edo enangeli^et vobis, fru. 
ter id ejuod vobis euangtUzAuimw^nawensa 
eilo. Quare quum fecunda etiam ratio 
nodrainui&a perdet, ad tertiam pro* 
cedamus. 


Coste rvs.* 

Tertia. #. 

V/| atthaei: i i.ChriduspatricarI&» 
^ di confitens , quia ablcondiflct 
hzea lapientibus & prudentibus,& re- 
uelaflet ea paruulis , dgmficare voluit, 
non minus inefle gratia; un peri tz mul- 
titudini , quam inHatis do&onbusmon 
funt igitur rudes abinterpretatione & 
fudicio Scripturarum arcendi. ' 

SOLVTIO, 

e g a k d a ed confequutiojquia 
paruulorum nomine non quiuis 
imperiti , fcd humiles ac nullius rei co- 
gnitione tumentes , intelligendi vc- 
Bb 4 niunt: 


Digitized by Google 



qfZ DI SACRA SCRIPTTRA. 
aiunt : quales exantApoftolijpifcaioeeu 
llliquidem &demtfE , milio ipirituin- 
fttri, nullius artis inanis arrogantia fob- 
xDxi ambulantes , non tamen indocti, 
«epote, qui totam triennium asterni pa- 
tris diurnam fapientiam docentem au- 
dierant , & mentem 'iplarn intus eru- 
dientem lenierant. Gaudet igitur 
Chriftus non tum idos peritia legis Piia- 
ri(xos,nop inflatos naturalium rerum 
cognitione philolbphos,fed humiles & 
a Inundo contemptos pilcaeores ad 
Chriftianam lapientiam, primo qui- 
dem ii fe difcenaam , deinde vero alijs 
communicandam delc&os , eo fere 

it. modo, quo beatus ApoftolusPaxAnss 

Videte (inquit) vocationem vefk am , fra- 
tres , quin tum multi fpt entes Jecuudumcer • 
tum, no» multi petentes, ne» multincbAa, 
fid qua (luit 4 fur» mundi elegit Deus: vt 
confundat fapietttes j Indo&i qui pne £ 
maiores omnes prt> nihilo putat fuum- 
que iudieium totius ecdefiae antepo- 
nunt, non funt in illorum par nulorum, 
de quibus Chriflus loquitur,fcd m turi 
gidoruiu, non dictam lapiemum,led 
fciolorum numero reponendi. 

Goma- 


Digitized by Google 



PE SACRA SCR1PTVRA. $ 9 $ 

Gomarv s. 

A berras 1 Jcopo , Coftere , nam 
quis adcd radis 6c imperitus eftvt 
ietmonis cui fallaciam non otoferuct? 
Quoniam itnpcritf mukitadsnu& ri% 
dium nomine nonquofuis imperitos, 
fed Chriftianornr* vulgus ( vcftrum 
fermonem veritatis illuftrand? gratia 
imitantes) ita appellamus, non fimpli- 
citer, fed comparate cum dodioribus, 
& ratione lapientia? humana;. Nam 
alioquin & Deum patrem in Chrifto 
norunt, qu? vera lapientia eft,& Chrilli 
«rerbo fe lubijeiunt , quae limima de- 
tnum humilitas cft; Ac lanc, fi Apo- 
ftoli, vtais, viuente ChTiflo, indodi 
non fuerunt, qua fronce Cbnftiano- 
rura turbam, rudemjimperitam', indo- 
dam vulgo appellaris? Etenim bona 
carum pars, non adulta tantum aetate, 
& criemuum , vt Apoftoli , fed inde i 
puerodece, viginti, uagmta annos do* 
drina Chriftiana imbuta, cft. Deinde 
qaamui^Apaftolocum mentem Chri- 
ftusfuo modo illuftraratjlux tamen- eo- 
rum erat aded tenuis, vt non feldm 
Bb y condi- 


Digitized by Google 



3 54 DE SACRA. SCRIPTVRA. 

conditionem regni Chrifti ignonnrec 
mundanum aliquod regnum exfpe&a- 
rent, fed etiam apertam & pcrfpicmn 
pa(Tionis,mortis & refurre&ioms Gvri- 
fti prsedi6bonem minime incelligercnr. 
4 ju* omnia tamen ChrifHanorum vul- 
go hoc tempore comperta firnt. Ita- 
que hac tertia ratione ftabilita quar- 
tam expendamus. 

CoSTERVS. 

Qvarta. 

T ohankes 6. 4 f. Affirmat Chri/his* 
■* ex Prophetis , Erunt omnes docibtUc 
Dei, ftuc vt, Grarcis eft, 
eft, do8i a Deo. Ait namque Efaias-, Po- 
nam vntuerfis filios tuos doflos a D omine: & 
fe.ji.jj- Ieremias; Dabo legem meam mvifeerilnu 
torum ,dr in corde eorum fcrtbameam , <$• 
non docebit vitra vir proximum (itum, & vir 
fratrem fuum, dtce»>\ Cognofce Dominum. 
Omnes enim cognofcentme a minimo vfque 
ad maximum , ait Dominus. Igitur non 
opus eft plebi aliodo&ore, f^d omni- 
bus licebit interno fpiricus inftin£fti 
Scripturas exponere- 

Solv- 


Digitized by Google 



DE SACRA SC&mVRAi 

’ S 6 J. V T X O. •'* 

* 7 * 

VVl a L£ cqlbgwmiaduerfarij . Non 
-* ^^jeniio Prophejf fcriptufarom om- 
nium intcUigeniiarii;,'{i a? do^pjre ex- 
ter no, ^ folp Deo volunt (Christianis 
omnibus infufuro iri» fcd duo alia prae- 
dicunt Mediae temporibus euentura. 
Alterum » quod ora nes docendi (iint it 
Deo, hoc eft,diuinitus communican- 
dam omnibus fcicjrtiam: quod fadunt • 
cft a Chrifto £>eo & patris lapientia» 
primo quidem quando per fe ipfp peus 
cum .hominibus conuerlatus , eaflefti 
dodtioa ore .fuo facro fando morta- 
les imbuit, & per Apojflolos corumquo 
fuccelTores eadem mundum dmin» 
fcientiacolluftrauit: deinde verd dum 
quotidie perie iple fidei virtutem Chri- 
ftiapisinftindif,- Alterutri , quod»^» 4o~ 
tfbti ^inufquifquc frtoimum /itum. Holi 
quidem nihil, led Dpminum. Signi- 

ficauitfirjim, Prophem hisv?tbi§,tem- 
po^iby§ Chfifti^pam > tam pubicam 
fpre^omnibus irvani/eftamqrthodor 
•xam, fidem, tam coflfpjeuam ccclefiam 
eatholi^m , vt ea neminem poilit fu« 

gere: 


Digitized by Google 



DE SACRA SCRIWVJU. 

jgese: ftatim enira cum lade fugpn 
Dei notitiam & ipfis infantibus a 
tentibus inftillandannqupd cocis 15 
annis Vidimus in ccclcfia pe» •vur. 
fiirn orbem d Catholicis egregie pi 
ftitumede. Voluit igituf Propheta 
dicare Ecdcfiam Cbrifti non fore i 
viiibilern jficut quidam docuerunt, n 
que vllo vnquatn tempore iufuppt 
mendam Orthodoxam fide & ita abdi 
tam in occulto lati tura, ficuthis 1 joo 
-mnis coguntur har retia' fateri fua do- 
gmata inuifa latuide - quod aevnam 
quidem homine ante fui hxtefhrcha 
xtaterti nominare poffint, qui idem 
prorfus in omnibus, quodipu, ptofe£ 
fusfuerit 


Gomarvs. 

A vdio Libertinorum aigumen- 
^ tum, quod nobis ture affinginon 
poteft, quum verbi diumiminiflefiu/n 
lumino habeamus >0 pretio & honore. 
Interim ite nihil nobisex hoc loco pu- 
tes elle fubfidi),kaex eo &n£fas& ve- 
Eliis fcntefitiam nofltam ^ 


•onaprobarc; Qw diuinkBs I Spina 

Sand* 


Digitized by Google 



DE SACRA SGRI?TVRA. 

San&o de religione dod» funt, illi pro 
modUlo fuo Sacras literis poflunt in- 
celligere & interpretari: Omnes fide* 
leS jChrifto tcfte ,fiint eiufrnodi ; ac 
propterei iniquifEtne ib omni Sacra- 
rum litcrarum interpretatione a vobis 
excludimtur. Oeterqm quxdeecclc- 
fiavifibdi attexis 3 ea intra da tu deec- 
defla diluentur, quemadmodum & 
noukatis accufiuio ame confutata eft. 
Quare ad quinti argumenti «tamen 
procedamus. 

C0-9.TMV&. 

. f ( : 

rr: A- 

"fcfl Ai or b 9 noftri ic. Ecdcfiardo- 
IVA Stores , qufimi fuerint homines 
erroribus obnoxftettare potuerunt : 
NOri igitUr quidquid illi dixerint ex 
eraeUloeditumexiftifliari debet. 


Soxvtto. 


"VT* brvm eft fingulos homines taat 
■ dodos quhn indodos pofTc erraro 
&pro fidei regula accipiendum non 
effit <Juod fingnli Vel dixerunt velfcri- 

pferunt 


-.a 


Digitized by Google 



fpt Dfi SACRA SCRIRTVRA. 
pferun t vniuir fos tamen fimul enare; 
nunqua permittet illojqtiifc foec dfccJc- 
fix prarfto futurum promifitWquc ad 
confummadone cculi. Gvteturin quia 
haereticis amnibus ibienne cft, Sancto- 
rum patrum , quod . fuckmc djpnimes, 
au&oritati detrahere y cxptmehdum 
erit quibus de caufts ipfi in ccoledaau- 
ftoricatera habeant, & a Cathoite/sin 
dogmatum fuorum confirrajudesacm 
adducamur ; - 

Qjrpitreid. Prima eft quod fint certi te/ieseo- 
,emt ' rum,qux(uis temporibus Chnflianus 
populus per orbem vniuerfum credi- 
dit. Qmim enim lego B.C/try/oflo- 
mum in Gratcia, B.Hteroro/mum in 
Palarflina, Ambrbfimn inlta\ia,|ku- 
guftinum in A&tcar,:H»iafium id (Sal- 
ha,Orofium &Pmdentauna ifl Hifpa- 
nia eodem fcculdant^u^o.annDs^ea- 
dem prorfus nobifcumfentientes, at- 
q ue fen bentes, populos fibi commiflos 
pro concione docentes, & libris infti- 
meutcs; dubitare non debeo eandem' 
pcromncmecclefiamfuiflc fidem ante 
taoo. annos, qua? hodie etiamnu a ca- 
tholicis retinetur. Sicut namque hi- 

ftoric* 


Digitized by Google 



DE SACRA SCRIETVRA. $99 
ftoricis fua debetur fides,ita multd ma- 
gis his paftonbus atque doloribus, qui 
non tantum, quid ecclelia credidtt,fcd 
quid & quibus modis concreditum 
gregem concionatores 6 c fuperiores 
docuerint, poderis tradiderunt. - 

.Secunda, quod viri.fan&itate con- 
fpicui,miraculisclari,dodrinailIuftres, 
Audio laboreque mdefdfi, minus exi- 
ftimandi fint errafle , qukn nos noui 
homines : qui neque pietate , neque 
eruditione cum ipforum minimo fu- 
mus conferendi. Nec enim credibile 
cft viros haiufmodi,prxfertim in cebus 
qua? fide attingunt, i Deo fic deftitutos, 
vt i p(i errarint ,&Concionibus do&rina- 
quofua irt errorem alios induxerint. 

Tertia, qu6<^ qui ante annos izoo. 
ad ccclefix gubernacula (ederunt ab 
Apodolbrunu temporibus (olis 30 p. 
annis abfuerint, corumquedo&nnam, 
tanquam viciniorcs,ionge melius co- 
gnouerint, quam nos, poft mille du- 
centos annos, feq uuti: prxfertim quum 
no nifi per, veteres illos maiores ad nos 
Chriftiana noftra do&rina peruenerit. 
Ire igitur ad veteres , nihil aliud cft 
... quam 


Digitized by Google 



j^OO DE SACRA SCRIPTVRA. 
quam inueftigarc vtrum dogmata reli-i 
gionis puta atqueillibaca, ficutabiplZs 
tradita facrunc,ad nos fint-dclata. 

Qua rta: quia cpaodmulco antcno- 
ftra iecula vixerunt , incorrupti fbnt iu* 
dices contruerfiarnm quae l poftetis 
■b.«.coatn mouentur. TfaRm (inquit D. AuguftV- 
JJSEf* nus) Vdbtfcttm vel vdrtfcam armetur attat- 
dermt vel inimicitias exercuerunt , neqacLJ 
nobunequevotis irattfiartjtcquc jw , neque 
vos miferati fient : quod srmenerunt im Ecclc- 
fia, retinuerant : qmd didkcnmt, docue- 
runt: quedsfarenmnt accefenmt, bocJHfs 
tradiderunt. 


GoHARVS. 


v o d, Jmgd <r Imum tm deftos 
mdoftts ttrnrepefjfc nobis con- 
ccdisj id anaple£branr> &ment6inde 
ex indudacaiis natura concludimus, 


ergd vniuerii fimul errare po ffunt. 
Quia vtiiuerfitas nihil aliud eft quam 
' imgulbrum congregatio. Nec obfiat 
iWuto». Clvrifti promifiio , Egovobifiumfim vf. 
que ad cenfummaticnem mandi : quoniam 
ea (vt pluribus cap. 5. huius libri de» 
monftratum eft ) non folum ad vni- 


ucrfec. 


Digitized by Google 



DE SACRA SCRIPTVRA. 401 
uerfos , fcd etiam ad lingulos & pios 
quofuis verbi miniftros & fideles, per- 
tinet. Ac propterea nihil ad rem facit. 
Deinde verd quod vnanimen omnium 
maiorem confenfum fidei regulam 
conftituitis in eo erraeis plurimum : 
quoniam ea regula incerta eft & fallax. 
Namvndc ob(ecrovniuerlalis.tllcmar 
iorum conlenfuscognofcetur? An cx 
veterum epifeopofum & doiftorum 
{criptis ? At do&ores non vniuerfam 
ecclefiam fed alteram tantum partem 
conftituunt. Deinde vero quum per- 
pauci ex maiorum i nfinita multitudine 
fidem fuam literarum monimentis tra- 
diderint, & ex (criptis eorum bona para 
iniuria teporis interciderit : id quoa fu- 
pereft dici no poteftabfolutccofenfus 
vniuerfus; Denique quum interdum 
Jk Sacris literis, ale mutuo, &: a fdpfts 
diffentiant ( vt ante a nobis demon- 
ftratum eft ) regula fidei dici non pof- 
funt . Quare ex hifce perfpicuum eft, 
quam inepte ex vnius do&oris fenten- 
tia totius regionis, &cx feptem do&ori- 
bus,vniuerfi orbis confenfum commu- 
nem , concludis. Sic enim ais ; J2v#m 
Cc - enim 


Digitized by Google 



401 DB SACRA SCRirrVRA. 
enim tego B.Chrjfoflommn in Gracia:B. Hie- 
ronymum in PaUflina, mbrofium in Ita- 

lia , K^iuguftinumin K^ifirica^ Hilarium i» 
Gallia, Oroftum & Prudentium in Hiftania 
eodem fecsdo ante 1200. annes eadem profsu 
nobifcum fentientes , populos (ibi comrmfjis 
pro concione docentes , dubitare nato debet, 
eandem per omnem ecclefiamfmfit fidem ante 
1 200. annos , qua hodie eitamnum a catholi- 
cis retinetur. Verum , vt omittam, Co- 
ftere, quod dc veftro cum hifcc patri- 
bus in ao&rinaconfenfu falfogloriaris, 
ex te quaero, an no feptem,odo,nouem 
dccem,diuerfarum prouinciaru do<2o- 
res in errore aliquo poifint conuenire* 
ii negas, variorum patru& conciliorum 
exempla id demon lirabunt : C\n (vt 
fieri neceffe eftj concedis, vides lraud 
dubie quam perperam ex paucorum 
fenfu,vniuerfum cccleliae confenfum 
metiaris; s~At (inquisj ficut bijloricisfus 
debetur fides , ita multo magis his pafi oribus 
atque doloribus: agnofeo hilloricis fuam 
deberi fidem, led non abioiutatmquia, 
in m ultis errare potuifle & errafle, com- 
pertum efl , & idem antiquis iliis feri- 
ptoribus vfu venit. Quod vero vete- 
rum 


Digitized by Google 



BB SACRA SCRIFTVRA. 405 

tubi do&rinam ita extollis , vt noftri 
temporis homines , neque pietate, ne- 
que eruditione cum ipiorum minimo 
conferendos eflej cenfcas, id minime 
ferendum cft. Nam quamuis noftrae 
tenuitatis confcij, id de nobis meri- 
to pofltmus ac debeamus fateri, de 
multis tamen idjfine magna in Deum 
ingratitudine , & in homines iniu- 
fticia,dici non poteft. Quamuis enim 
patres antiquifua habuerintad erudi- 
tionem fubftdia , duobus tamen ma- 
xime necelTarijs ad folidiorcm Sacra- 
rum literarum notitiam comparan- 
dam adiumentisjlibrorum copia & lin- 
guarum do&oribus , caruerunt. Nam 
ptknum quum Cyprianus, Hierony- 
mus, Auguftinus ad feribendum acce- 
derent, pauca de Chriftiana religione 
feripta quibus vteientur , extabant,&: 
ob deferiptionis difficultatem rara & 
cara erant exemplaria : noftrum verd 
fcculum cd felicius eft, quod plurima 
etiam ab illis patribus, ca?terifquc pau- 
latim fint confcripta , & typographia: 
(olim ignota?) beneficio, magna copia 
& tolerabili pretio comparentur: a ded 
Cc i ' V£ 


Digitized by Google 



4otf DE SACRA SCRIPTVRA.’ 
verbum tanquam fummum iudieexa 
liceat prouocare. Quam viam non 
folum ferunt ied etiam prxfcribunt. 
BpJi.tu.sd Neque enim (inquit Augufttnus) dtjfou 
Furtunat. fanes quamuis catholicorum & laudatorum 

hominum vclut fcrtpiuras canonicus habt) 
debemus , vt nobis non liceat, Calua bonorr y - 
centUy qua 'diis debetur hominibus ^ahquid 
in eorum ferifturis improbare atque reluere, 
ft forte inutniremus , quod aliter (enjerv-t, 
quam veritas habet , diuino adi u tono vel ab 
alijsinledeElo , vela nut/H. ilalttego tum t» 
. ferifturis aliorum, tales volo ejfe intclleclores 
mearum. 

. C A PVT IX. 

De le&ione & interpretatione Sa- 
crarum literarum egimus: reliquum 
iam eft , vt de Sacrorum &c Canonico- 
rum liberorum nunicro differamus. 

COSTER V S. 

Ve numero librorum Sacroruni 

N vll.v s fere canonicus ex- 
tat liber, cui nocenfbrixfeue- 
, riutis nowp inufferjqt $6- 
fiatorcs, fiqyidcfti : gpjaaserrprj fuo fa- 
: ucre 


Digitized by Google 



DE SACRA SCRIETVRA. 407 
ucrc videretur. Totum vetus Tefta- 
mentum damnauerunt Carpocratitar, 
Seueriani & Manichaei , tanquam i 
malo principio confidum. Euangelia, 
praeterquam Luca: , negauit Cerdon: 
Cerinthus etia Lucam abiecit & caete- 
ros,praeter Matthaeum. Seueriani Apo- 
ftoloru z€tz fuftulerunt & cum Ebioni- 
tis omnes B. Pauli epiftolas. Epiflolam 
B.Iacobi Lutherus appellauit ftrami- 
neam& indignam Apoftolicd Spiritu. 
Alogiani, B.Iohannis Apocalypfim pro 
figmento Cerinthi , habuerunt. Non 
pauci de pofteriori epiftola B. Petri & 
duabus B.Iohannis Apofloli dubitaue- 
runt.Quibus omnibus fi fides habetida 
fit, reflabunt nobis in Scripturis vnica 
B. Petri, vnica B.lohannis& vna B.Iud? 
quas tamen non eflet difficile praetextu 
aliquo, cum caeteris expungere. Ce- 
terum ne hoc- malum orbi’euefciret in- 
fcripfit in mentibus ecclefiae Deus Sa- 
crorum IibrOFUra numerum qui irifpi- 
ciendus efl ei, qui delibto aliq’Uo du- 
bitat. Ante libo. annos, in concilio 
Carthagineilfi V cui B.Auguflinus ad- 
fuit, & inEpiflola B . InttoCCnti jJ&d exu- c , p 
* Cc 4 perium, 


Digitized by Google 



Vide itu licem 
•rrorii Ca ic- 
tam pwAm- 
brofiimi Cs- 
duzinum. 


40 $ DE SACEA SCMPTVRA. 

pcriqm,illi omnes nominati funt, quos 
ante ijo.annos celeberrimum illud 
Florentinum concilium Latinorum, 
Grarcorumquc patrum atque Arme- 
niorum legatorum cofcnfionc celebra- 
tum, rccenfuit,& noftra artate T riden- 
tina Synodus comprobauit. 

...... Gomarvs. 

v l l a fane i js habenda eft fides, 
qui facros & certos Veteris Se 
NourTcft amenti libros, Sacrarum iite- 
rarum • numero exemerunr. Ac pro- 
ptereii, merito ab ijs .di/Kdemus, & vc 
reliquorum de alijs , fic primani illam 
Lutheri, dc Iacobi epiftola opinionem 
(quam -ipfe polle a correxit) minime 
comprobamus,. Sed mirandum eft te 
feftucam in Lutheri opulis adeo often- 
_rarc,quum tiabem,in veftro cardinale, 
Itunnip Lutheri 'aduerlario, filentio 
pratereas. NamThomasdc.yio Caie- 
tanus cardinalis San&i Xyfti,Ponrificis 
Romani aduerfus Lutherum in Gcr- 
mama^dQarolum quinjeu legatus , n6 
lol um de. . epiftola? Iaco bi audor itate 
dubiitauit, ftd etiamy?f«^w Petri trtn 


Digitized by Google 



DE SACRA SCRIPTVR.A. 405 

ejjeipjuu: fecundam & tertiam loharmis non - 
ejje lohannii K^tpofloliy.nec canonicam: epi- 
fiolam lnd<t, non effe Inda, neque abs re refn. 
tari •' autforem eptjlol* ad Hebraou, Jciptfi- 
ram nude citare , torquere , a falfofcriptura- 
rum intedeclu deceptum , affirmauit. Sed 
hoc omi/To ad rem ipfam propius acce- 
damus. Ac primum vnde certum fa- 
crorum librorum numerum cogno- 
fcendum fatuaris exponis; Injcripfit 
(inquis) in mentibui eccleft DemSacro- 
rum librorum numerum, qui infptcicndw cjf 
ei, qui de libro aliquo dubitat. Imb verd, 
Coftere , non a /olo qcclefiae iudicio, 
<fuod mutabile eft, pendere nos decet, 
fcd rationes etiam , quibus ea nititur 
perpedenda:, & libri de quibus dubita- 
tur legendi ac diligenter cum reliquis 
explorata: fidei Scripturis conferendi 
funt , &antiquae eccleiiae teftimonig 
coniungenda , vt veritas illuftretur. 
Fieri enim poteft,vtecclefia in diucr- ' 
/as- partes diftra&a contrarium errore 
ouodam humano fentiat, quemadmo- 
dum Hieronymi aetate contigiflb con- 
flat. Nam cpiftolaad Hebraeos k Graeci 
lermqnis ecclcfijsintetKananicas f«i- 
.< Cc j pturas 


Digitized by Google 



4 IO DE SACRA SCRIPTVRA.' 

pturas recepta erat,apocalypfis vero rc- 
ie&a: Latinavero ecclefia in vtroquc 

Tom.v«pift. contrariu fentiebat. Dequa re audiatur 

«h Dii*™. jqj eron y mus , ^<>d^4>w(epiftolamad 

Hcbrxosj Latinorum eofuetudo non recipit 
inter fcripturas canonicas, necGr acorum qui- 
dem ecclefia Apittalypfin Iohannis e adc Uber- 
tate Jufcipiunt,(jr tamen nos vtramque fufit- 
pimus 5 nequaquam huius temporis cofietudi- 
nem,Jedveteru fcriptorum auctor ititem li- 
quentes, qui plerunq ( utriufque vtuntur tfjli- 
monfi, non vt interdum de apocryphis faccrt 
filent (quippe qui & gentilium l 'iterari raro 
utantur exemplis)fid quafi canonicis fyeccle- 
ftafltcis. Deinde vero, eum numerum li- 
brorum Sacrorum commendas ,qu\a 
concilijs vcftris, Florentino ante i fo.&: 
Tridentino noftraxtate, definiti funt. 

' Verum quum ea cocilia nec antiquita- 
te, nec forma, nec epifcoporum ratione 
vllam apud orthodoxos mereantur au- 
ftoritatem, alijsopus eft maioris mo- 
menti teftimonijs ad conciliorum 1II0- 
ru fententiam confirmanda. Ea autem 
eft libros illos qui Apocryphi vulgo 
appellantur, Tobiam, Iudith Sapien- 
tiam , Ecclefiafticum , Baruch , Mac- 

chabxorum 


tiam , v 




yGoogle 


DB SACRA SCMPTVKA. 4II 

rbabxorum libros duos , appendices ~ ■ 
Efterx & Danieli in Grjcdr 5: Latinis 
exemplaribus adiedas>pane e fle Sacrae 
fcripturx,& cu rcliquis,fideicanoncm. 

Quam dodrinam mento Orthodoxi 
auerfantur. Nam quimis obfecro ra- 
tionibus, aut antiqux ccclcfiar tcfti- 
moriijs, . caufam detendes? Adducis 
priore loco concilij Carthaginenfis ca- 
nonem 47 .Sed praeterquam qudd con- 
cilia errare pofle ante demonflratum ' 

■eft, concilium hoc non fuit generale, 
icdparticularc, Auguftini & paucorum 
opifeoporum Africanoruimacpropter- 
ca , ex communi Pontificiorum iudi- 
cio,crrare potuit, &: rcuciaineoerra- 
uit : , quod inter Salomonis libros fa- 
pientiarn Sc Ecclefiafhcum recenfuit. 

Nam quod id concilium cum Car- Epitome C$r 
ranza in Pridiana fynodo generali con- Cllio,un, ■ 
firmatu vulgo obijeitis, inane effugium 
eft: quia canones illius Synodi dubia: 
funt fidei , & a dodiflimis Pontificio- MdchiorCf- 
tum d odoribus , tanquam in Roma- Thwk^iS’* 
namecclcfiam iniurix , pluribusargu- 
mentis refutantur', Deinde ea Synodo 
non fidum Carthaeinienfe, fed etiam 
* . Laodi- 


Digitized by Goo< le 



f «icunu.1 
0*R>mcnr. 
in iClcr io. 


411 DE SACRA. SCR.IPTVRA. 

Laodiccnum concilium, (quodve/fc.r-.^- 
de Ubiorum facrorum numero fentert- 
tix repugnat) comprobatur. Denique 
quamuis concilij huius valeret au&ori- 
taSjCauiam tamen Pontificiam nequa- 
quam ftabiliret. Nos enim de facro ca- 
none fidei difputamus, concilium agit 
de facro canone lctlionis ecclefiafticar, 
ad vita’ aedificationem. Subi jcitur enim,- 
Hoc fratri & confacerdoti nojlro Bm facto, 
vel altjs earum parttum eptfcepts, pro tadf- 
mando ijlo canone innotefeat , ejusapjtrtbtu 
ijla accepimus in ecclefia legenda. Liceat 
etiam legi paf 'tones martyrum^uum anniuer- 
farif dies eorum celebrantur. Atque eadem 
cft Innocenti) quem fecundo loco no- 
bis obijeis lententia. Quodvt minus 
fufpe&um & magis fit pcrfpicuu, Car- 
dinalem vcftrii interpretem audiamus; 
9{am reliqui (videlicet Iudith,Xobiz& 
Maccliabaeorum libri) adiuo Hieronymi 

extra canonicos libros fupputlttur^&inter apo- 
crypha locamur, cum libro fapient he,(jr 
ftaflicoivt patet in prologo Galeato. Nec turbe 
risnonittc.fi alicubi repereris libros ijlos inter 
mnonicos fupputari, vel i» furis concilifS,vr! 
in facris docloribtu . Idam ad Hieronymi lt- 

mtr* 


Digitized by Google 


' 

I 


DE 


X 


„„ SACRA SCRIPTVRA. 4IJ 
mam reducenda funt tam verba conciliorum \ 
quam doti orum: & tuxta tlliuffentcntiam, 
ad Chromatium (fi Heliodorum epifcopos , 

Ubriifii {(fi fi quialj funt, in canone biblia, 

Jimiles ) non funt canonici, hoc ejl, non funt re- 
gulares ,ad firmanda ea,quaffint fidei:po(Junt 
tamen dici canonici {hoc efifegulares)ad adi- 
jicalionem fidelium: vtpotejn canone Biblia 
ad hoc recepti (fi auSloratt. Cum hac enim 
diftinctione difcemere poteris (fi dttta Augu- 
Jlini in fecundo de doctrina Chrifiiana , (fi 
[cripta in concilio Florentino fub Eugenio 
quarto : fcriptaque prouincialtbus concilijs , 
Carthaginienfi(fi Laodicenfiafi ab Innocen- 
tio(fi Gelafio pontificibus. .Quare euerfis 
faHac do&rinse veftra: fundamentis, 
vera orthodoxarum ccclefiarum fen- 
tentia retinenda cft, v qua: grauifiimis 
de caufis libros apojfyphos , a libris 
prophetitis , qui fidpcandncm conti- 
nent, fecernit. Nhm primum plcrrif- 
que eorum nonnulb continentur qua: 
a rei & Sacrarum litcrarum veritate dis- 
crepant, vnde & pars eorum fabula ab Prrtone 
Hieronymo appellantur. Deinde hon m 
a prophetis confcripti nec approbati 
funt , vt fieri oportuit. Pneterea nec 

lingua 

~ *|pea nec 
lingua 




, DicjlTized Jsy CjOO^Ic 




Xom.j.z. 


Ixpofitionc 

Symbol. 


mnt'~+ 


414 DB SACRA SCRIPTVRA. 
lingua prophetica &ccclefi$ veteris te- 
ftamentt fed Grxce plerique fuerunt 
confcripti , coque non ad canonem fi- 
dei in ccclcfia , deftinati funt. Hifce 
etiam accedit « quod Iudaica ecclefia, 
cui dmina oracma concredita erant , nun- 
quam eos librqs tanquam Dei verbum 
accepit aut agnouit , nec Chriftus aut 
Apoftoli vllibifbmmendarunt. Idque 
poftrcmo copiofis patrum &: multo- 
rum Pontificiorum do&orum teftimo- 
nijs comprobari poteft.e quibus ne pro- 
lixior fim pauca proponam. Ac pri- 
mu celebris S^infigniscrt Cypriani, aut 
Rufini locu?S Hac funi qua patres intra 
canonem conclufcrunt^ex qutbus fidei noflra 
aflertiones conflare'' voluerunt. Sciendum ta- 
men efl, quod & alii fibri funt, qui non cano- 
nici fed eccleflaflig , a maioribus appellati 
funt: vtefl Sapientia Salomonis , toralia Sa- 
pientia , qua dicitur fllij Syrach: qui liber 
apud Latinos hoc ipfo generali vocabulo Ec- 
clefiafticus appellatur: quo vocabulo non au- 
ttor Obedi fed flriptura qualitas cognominata 
efl. Eiufdem ordinis efl libellus T obi. * & lu- 
dit b, & cMacchabaorum libri. In nouo vero 
te fi amento libellus qui dicitur Pafl oralis flue 
Hermatis 
r.- I 


.Googlt 


DE SACRA scriptvra. 4iy 
Hermatisqui appellatur, Dua via 3 vtliudt. 
ciu Petri. Qua omnia legi quidem in cccUfijs 
voluerunt, no tamen projerri ad auctoritatem 
ex his fidei confirmandam. C at er as vero feri- 
ptur.u , Apocryphas nominarunt , quas in ec. 
clefijs legi noluerunt. Hacngbis a patribus, 
vt dixi , tradita, opportunutd vifitm efi,hoc 
in loco de ftgnar e, ad infiruatonem eorum qui 
prima fibi ecclefia ac fidet* elementa fiufici- 
piunt.vt fciant ex quibus fibi fontibus verbi 
Dei haurienda fiunt pocula. Secundo au- 
diendus cft Hieronymus; Hic prologus 
ficripturarum quafi Galeatum principium 
omnibus libris , quos de H ebraovertimus in 
Latinum conuenirepotefhvt fisre valeamus, 
quidquid extra hos efi inter apocrypha effic 
ponendum. Igitur Sapientia qua vulgo Salo- 
monis inficribitur & lefiu filij Syrach liber & 
ludit h & T obi as & Pafiqr^non fiunt in ca- 
none. Ec alibi; Sicut crgo> ludith & T obia 
(fi Macchabaorum libros, legit quidem eccle- 
(ia, fied eos inter canonicas ficripturas non re- 
cipityficdr hac duo volumnia (Ecclcfiafti- 
cum & Sapientiam ) legat gdadificationem 
plebis , non ad auiloritatem \ecclefiia(licorurn 
dogmatum confirmandam. Et alio in loco 
de Danicle ait , t^Apud Habraos , nec 
Sufianna 


Prarfiit.m IU 
brwKcjum. 


Prcrfit.tn 

Proucrb. 


Prarfatin V** 
nicJcm. 



Digitized by Google 



i’ 


> .phanu. 


41 ^ DE SACRA SCRIPTVRA. 

Suptm* habet hijl oriam , m hymnum trium 
puerorum", nec Belis Draconifque fabulas: 
quas nos, quia in toto orbedijperfe funt, veru 
ante pofito, eafque iugulante, ,Jubiectmus : nt 
videremur apud imperitos magnam partem 
voluminis dctruncaffe. Eandem etiam 
Africani patiljs do&iflimi fententiam 
fuifte,atteftatur. Idem docent reliqui 
patres plurimi* Origenes in Plalmum. 
i.vt refert Eufcbius hiftor. eccleiiaft. 
lib. 6 . cap. 24. Qui locus, vtobleruaui, 
mutilus quidem eft in Graxo exem- 
plari, quod nunc extat , &: vulgo male 
verfus, (ed cgjrigendus ex veriione an- . 
tiqui patri^^ufini. Nam duodecim 
prophetarumdibrum , cuius inGrxco 
exemplari, feriptorum vitio nulla fit 
mentio , aperte, vt nccefle eft, cum re- 
liquis libris rccenfet., & Macchabxo- 
rum libros extrkcanonem ponit. Atha- 
nafiusin iynopfi diuinxfcriptura:. Me- 
lito apud Eufcbiu I1b-4.ca.24. & Eufc- 
biusin Chronico Olympiade 1 1 6 .G re- j 
gorius Nazianzenus Poemate de ge- 
nuinis libris idiuinitus infpirata; feri- 
pturx. Hilarius praefatione in Pfalmos. 
Epiphamus hxreii 8. Cyrillus Hiero- 

folymitanus 

Digitized by CjOO^Ic 


DE SACRA SCRIPTVRA. 417 

folymitanus in 4. Catcchefi Iohannes 
Damafcenus orthodoxa: fidei lib. 4. 
cap. 18. Idem etiam ex concilio L.10- 
diceno &c Gregori) magiri Pontificis te- 
ftimonio confirmatur. Qnx fruftra 
eludere contendis. 

COSTERVS. 

Obiecti o Prima. 

oncii.ivm Ldodiccnum cos lt- 
bros Veteris Teftamenti*omirtit 
qui non funt in canone Hebrxorum: 
non igitur agnouitlibrosMacchabaro» 
rum (apientiam, Tobiarn& Iudith. 

Solvtio. 

eganda cft conlequentia: non 
^ ~ enim eo loci patres abiecerunt 
hos libros , tanquam nori Sacros , nec. 
decreuerunt non e(Te canonicos, fcd 
non numerauerut inter illos, qui in Ec- 
ckfia e flent legendi , idque prxfertim 
propter Iudajos ad fidem conuerfos &: 
fere Iudaizantes, quibus Phrygia ab' 
D d Apo- 


Digitized by Google 



41 $ DE SApRA SCRIfTVRA. 

- Apoftolorum temporibus abundabat. 
Hos nimirum Sanai illi cpifcopiirri- 
tare noluerunt i js libris Veteris Tefta- 
mentiin ecclcfia legendis, quos illi vn 
canone Hcbrayrum non habebant. 

\ 

GpMARVS. 

N ecare tonfequentiam potes: 

fed fine ratione iufta. Namqudd 
primum ais ; patres non abieciffe hos t- 
iros tantfaam non Sacros , nec decrcMj/e non 
effie canonicos, fed non namerajje inter illos 
quj inocclefU ffifient legendi , id pcrfpicuc 
concilij verbis repugnat. Ita cnimlo- 
quitu r; 7^on oportet ab idiotis pfialmos cm- 
pojitos <jr vulgares in ecclefijs dici , neque li- 
bros qui Jitnt extra commem legere, ni fi fidos 
canonicos Veteris ^ HgnTefiamenti. £•* 
autem oporteat legi & in aullor itat em retiti 
* fiant hac , Genefits , Exodus, &c. Deinae 
etiam ea quam profers ratio, cur libri 
Apocryphi ab hoccocilio omittantur, 
inane commentum eft, & graui/fima 
condilij accufatio. Nara quum totius. 
Sacrat (criptunc lediionem ccclefiac prz> 

ceperit 

% 


Digitized by Google 



DE SACRA SCR.IPTVRA. 4IJ» 

ccpcrit Deus, qua fronte huius rei con- 
fbium concilium fecus ftatuiffet? An 
offeniionis metu t aequi eiufidum ha- 
benda cft ratio , quando non offendi- 
tur Deus, hoc eft , in rebus arbitrarijs, 
non autem in ijs, quae. a Deo prxfcri- 
pta funt. Dea enim obedire opertet potius, aAot.j.i*. 
quam hominibus.-, r, Deinde vero quod 
Sanctos illos patres Iudxos Iudaizantcs 
irritare noluiffe afferis , omnino alie- 
num eft. Nam quum offcnlio iniufta 
& pertinax, ne errores foucancur, con- “ : 
temnenda lit; quomodo Iudxorum 
oflenfioncm , qux trecentos fexaginta 
quatuor annos a Chrifto nato durarat, 
timuifterit? Denique vt ex ijs qux vitro 
largiris rem totam concludam ,quum 
libri Macchabxorum, Sapientia, exte- 
rique apocryphi, non fuerint in canone 
Iudxorum, fequitur eos non effc in ca- 
none fidei Veteris Teftamenci. Pri- 
ni um, quia Iudxis concredita funt eloquia Rom 
Z>«:qux adeo religiose libris conferua- 
runt, vt propterea librarij Chrijiianorum 
a patribus di&iftnt. Deinde quia non 
aliunde , quilm ex Iudxorum canone 

D d x Chriftus 

/ 


Digitized by Google 


410 CE SACS.A SCE.IPTVH.A, 

Chdftus &c Apoftoli fua confirmarunt: 
nec vnqua eo nomine Ludari a Chrifto 
Apottolis aut antiquioribus patribus 
acculati £unt,quod. Veteris T eftatnenti 
canonem mutiJafTeut. Denique idem 
orthodpxus vejterom confenfus, quem 
■ modo adduxi, confirmat. De quare, 
praeter ea quae diximus, eleganter ait 
Pnrfu. « Hieronymus ; Ad Hebrstos reuertmdum 
,p0,n * ejl^vnde Domnus loquitur & difcipult ex- 
Pntfit. in empLt prtfumunt. Et alibi; Qtu no habentur 
Mam ‘ apud Hebraeos)»ec de vigtnti quatitor 

fembus^funt procul abijcitnda, Sic enim le- 
gendum eft. Quid autem per viginti- 
quatuor fenes fibi velit, Prologo Galeato, 
feu prxfationc in libros Regum, expo- 
nit. Atque eadem eft Grcgonj magni 
Pontificis Romani lententia. 

j CoSTE RYS. , . 

V. : - 

• • • $£ 9V N D;A.- 

J '* seU D batvs Gregoriuslib.Tp. Mora- 
lium , cap. 17» de libris Macdaa- 
bxorum fic loquitur:, -Nan inardtnati 
egimus, 'jbixUhrulicct non canmicis^frdta. 

. l-l me» 

K 


Digitized by Google 


. ©fi 'SAtAAi SGUrtTVRA; 41 j 
mnadadtfeamtbtttcdijl* tdHi*ufiim<^ 

nUfhfbimM*'' ^«uLc; . ~ ; bnorrr- • • , 

■- ' ., J58im<i; ' :.: 

Q‘ e d nec : ifle rite^&t cfie fibros -illos 
^Saictdsjaut iftTcltiohjem etf cteflfit re- 
latos, tjuu/n VifUtt^6aiHRrttAni^ife#c 
rion pdcurt, qtokhantk arifite dtfcfentds] 
beatas IhhoiSfeiftifte Papd ai coHtfiliikrrt 
(iarthaginerifey^e his Maeehfiibaio-/ 
tUitf HferkiTcri|^erit/Loqattai?^ IgiihltNid 
fcartoftS He^riofifrtijib^uenl ifti libri 
afleripti non- fueruht , &proptereanort 
patum dbtihebaWr apud brrine* homi- 
nes, prrefertirii ltid*:os,au&orttaterri.* 

B Auguftinus ftui legante / -ijfderri iomo-^m* 

libris 1 unquam faeris & a(>ud<*<Jdk'{wrd j£*£T. 
canonicis 3 facrificiuifi pro dtfiin&is 
cOnfirtharfeminirhe reformidauit. ■ 

' ■ ' ' •■•’'’ 1 *• * r» ”*f •. 1 ■ 1 i 

.. ", ; ,, • ./i T y ‘ 

bOMARVS. 

^ Recomi lententia illuftrior eft' 
quairivt hac reiporlfione tua of- 
fufeari queat. Opponit enim inter le 
canonicos, hoc ert cahonem fidei, &<rw * 
qui adxdijicationtm ecclcfht editi fini- Hie - 
Dd 5 ronymum 


Digitized by Google 



4zz de sacjiAt s.cjLirrVRA. 
ronymum & veterojrhac in re, iudicie» 
& loquendi modo,fecutus. Nam quis 
mortalium vel ante * yd poft Grcgo- 
rium hac pcriphrafi ^npncm fidci di- 
ftmxifc& non potiuf -apocryphos defi- 
gnauit? Deinde, lipxconciU} lententia 
Macchabxorum Ubfifad canonem fi- 
dei pertinebant, quid opus erat ifta ex- 
cufationc,?{o» inordinate agimus jicx li- 
bris non canonuis , & r. Quare concilij 
Carthagincnfis Sc Innoccntij lententia 
eadem nobilium ratione intellexit, 
aut communi antiquorum patrum in- 
dicio poftpofuit. Non ignorabat enim 
Ongcnern, Athanafium, Mditonem, 
Grcgorium Nazianzenum , Epipha- 
nium , Cyrillum Hicrotblymitanum, 
Hilarium Hieronypium , Rutinum , 
concilium Laodicenum, Macchabxo- 
rum libros a Veteris Teftamenti ca- 
none merito exclufiflc. Quare erras 
grauiterin eo, quod Gregorium ais,?o- 
qui de Iudxorum canone, ac Ix videli- 
cet in Veteris Teftamenti canone, ab 
ccclciia Chnftiana ditereparenr. Re- 
ctius fanc Bibhorum apud Pontificios 

inter- 


Digitized by Google 


• DE SACRA SCRIPTVRA. 4IJ 

interpres primarius NicolausLyranus 
de Macchabxorum libris a.iz ,non funtin inEaram 
canone , nec apudludaos , ncc apud Chrifiia- “ p *' 
nos. Ac propterea Occamus 5. parte dia- 
logorum tra&atu primolib.jxap.itf. 
&Richarduslib.*2.cxceptionumcap.5». 
cos rcieccrunt vt Melchior Canus co- 
gnofcit, De locis Thcblog. hb.2.c. 10. 

Qui eodem etiam in loco & capite 1 1. 
Gregorium magnum vtrumque Mac- 
chabaeorum librum a canone , fecrc- 
uifTc,nobifcum fatetur. Ncc illa quam 
citas Auguftini lententia, caufam tuam 
confirmat. Primum quia Macchabxo- 
rum libros eo in loco appellat feriptu- 
ras, non canonicas, fed veteres, & ad 
illuftrationem opinionis fuar non ad 
dogmatis ccclefiaftici au&oritatcm 
confirmandam adducit. Deinde alibi 
fobric Macchabxorum libros, vt non 
inutiles, legendos monet. Quam cau- 
tionem vere canonicis minime adlii- 
buiflet. Prxtcrea, quamuis Augufti- 
nus id quod ei adlcnbis,lenfiirct, mc- 
ritb tamen priuato illius & paucorum 
. fine iufta ratione iudicio , communis 
Dd 4 . pluri- 


Digitized by Google 


424 DE SACRA SCRIPTVRA. 

• ' ■ ' plurimorum patrum lententia , pluris 
xftimari deberet : quemadmodum 
hanc in (criptis fuis diiudicandis liber- 
tatem non foliim admittit, fed etiam 
Epifl 1 1 1. ad prxlcribit. Et (ane plurima: a noftris 
fo rro ona. a( jf eruntur ra tiones, quibus Maccha- 

bxorum libros non diuino, (ed huma- 
no Spiritu conlcriptos e(Te demon- 
ftrant. Nam prxterquam quod nec a 
PrQphetis confcripti,nec eccleflx Dei 
tanqua canonici traditi funt,tam pet- 
(picua efl eorum librorum, parrim in- 
ter (e,partim cum reliquo Vecerfs te/la- 
meti canon^ dilCrepantia, vt nulla pro- 
babili (pecie exculari poflit. Huc acce- 
dit, quod liber (ecundus nihilaliud effc 
.\x. dicitur, 'quam Epitome librorum quin- 
que Iafonis Cyrpnsei, in qua re decla- 
randa, non dwinumfpiritum, fed hu- 
manam diligentiam copiofe & aperte 
oftendit. Atque huic initio (inis con- 
fentit : in quo , humano morc,au£lor, 
(i minus digne hiftoriamconfcripferiti 
veniam pofeit.. Quare roganti damus 
veniam, fed illius opera a libris afflatu 
diuino confcripris, (an&e cum ortho- 


Digitized by Google 


i>» sacica scmmii. 4x5 
doxis patribus & Grcgorio magrro - 
Pontifice veftro feparamus. 

Gosterys. 

m . ; 1 

TER 1 1 A. 

D ei m iplerifque dubitatum fuit* ^ 
de nonnullis fcrfctar* libris , de ^ 
epiftola ad Hebraeos, ne altera epiftola 
D. Petri, de pofterioribus capitibus Da* 
nielis , &c. Non funt igitur fiaerdeo* 
crimine condemnandi, qui colde nunc 
vel reijciUritjVelin dubiUmvocant. 

j 

SoiVT I.O.' 

P onse Q_v e n ti> neganda efti 
^ quia pati ratione efficietur, hodie 
i nobis dubitari pofle , an fint de inte- 
gro baptfearidi , quos haeretici ablue- 
runt ?. qUod l extltimtfuit D.Gyprianus, 
cum coneilijs aliquot Aphricanis : &, 
an Chriftianis obleruandafit lcxMo- 
fatca,ctiam rftisqui ex gentilibus credi- 
derunt? qiiodante Hierofofymitanum a «w. 
rtmcilium Citra hxrefim l pferilque 
igitatumfuW.*Deniquc vtrutn ad gen- 
Dd f tei 


Digitized by Google 



4i* DE SACRA SCRIPTVRaT 
tcs quoque pertineat gratia Eu angeli;, 
Aftor.ii. an vero ad folos Iudzos? ficut nonnulli 
in adis apoftoIicisarbitrabantur.Tam- 
etfi namque eccleiia vnam eandemque 
fidem quouis tempore retineat, qua:- 
dam tamen fiunt nonnunquam expli- 
catiora, temporis progreflu,qua fuerint 
in principio. Sicut enim numero creuit 
Ecclcfia,ita fadireft audior eruditione 
&C perfpicacior in illis cognofcendis, 
qux ex primis articulis fidei manifefto 
notis, tanquam ex principijs ncce/lario 
colliguntur. Ecclefia igitur nullo vn- 
quam tempore, pro fidei dogmate re- 
cepit, quod prius rcieccrat,vel non e fle 
credendum docuerat (hoc enim cft. 
harrcticorum , qui fidem mutant) fcd 
aliquado credit explicatius, quod prius 
crediderat in genere atque obfcurius. 
Proinde quamuis nihil fidei contra- 
rium fentiant, qui de re nondum cxpli- 
cata,diucrfam ab alijs opinionem tucn- 
tur s nulli tamen licet, citra notam har- 
refeos, in dubium reuocare rem (emci 
ab vniucrfa ecclefia manifefte declara- 
tam,atquc receptam. Itaque poftquam 

abe«- 


Digitized by Google 


DE SACRA SCRIETVAA. 417 
ab ecclcfia explicatum eft etiam illos 
libros in facris efic habendos, qui apud 
nonnullos, in dubium venerant , nulli 
eit fias amplius dubitare; cum pari ve- 
neratione habendi fint, atq. ^ nulla de 
hisvnquam dubitatio fuiflet; auando- 
quidem ab eadem cccleiia fidem au- 
«ftoritatemque accipiunt, quar reliquos 
libros in (acris numerauit. Caula au* 
tem cur a plcnfque catholicis non fue- 
rint Sacris litcrisadnumcrati , non illa 
eft, quia tunc non fuerint (acri ; fcd 
quia nondum omnibus, a tota ecclcfia, 
pro Sacris propofiti. Ergo fimul atque 
publice proponuntur, fine vlla rccufa- 
tione in diuinorum librorum nume- 
ro ab omnibus colendi funt ac vene- 
randi. Qucmadmodu nummusaureus *>»»«' 
quibufdam initio fu(pe&us velut ad- 
ulterinus, fi poltea aurificis periti ftatera 
examinatus , &: a magiftratu appro- 
batus , ab omni populo recipiatur , 
non minoris eft. pretij , quam carteri 
nummi, qui talem fufpicioncm nun- 
quam tulerunt. . t 


Digitized by Google 


de Sace a sceiptvra. 

Gomarvs. 

L_I o c tertium argumentum nos mi- 
A A nimeartingit,quumdeau&oritate 
epiftolaru ad Hcbraeos& Petri fecunda 
probe inter nos conucniat. Quod ver 6 
pofteriora Dariiehs capita ijs anne&is, 
alia longd eft ratio. Ea enim non efle 
Danielis Prophetae non foliim ecclefia 
Veteris Teftamenti, quae illa nunquam 
a Deo accepit , aut probauit, Scfermo 
Graecus, oftendunt ; fed etiam tempo- 
ris , & reliquarum circumftantiarum, 
ratio id euincit. Quare non temere, 
fediuftis de caufis ab orthodoxis patti- < 
bus, extra Sacra? fcripturae canonem* 
•cpHocahtur. Qua de re celebris Hiero- 
» Diniei«m. nymi locusj Et miror (inquit inter cae- 
tera de hifec capitibus quae Dani^i po- 
flea afTuta funt) quopiam (Af/u^i/aoipm 
mihi indignari qua [i ego dettmcauerim li- 
bium, quum crO rigent s, & Eufebitu, & 
Apolknarittt, alqop tcclefiaJHci viti & dotfo- 
res Grxcix fateamur , nec fe debere rejpondere 
Porphyrio pro hi», qux nulla Sacra fcriptur* 

• aufle- 


Digitized by Google 


DE SACRA SCRIPTVRA. 4.Z9 
auflontatem habeant. Atque eadem eft 
Iohannis Driedonis LouanicfisTheo- 
logi lententia. Itaque male Cypriani «w$iib.i. 
de baptifino, &L Iudarorum de legis ob- cap vUim< * 1 
feruationc & Gentium vocatione, 

Chrifti verbis repugnantes errores, 
cum iufta veterum , de pofterioribus 
Danieli alfutis capitibus, lententia con- 
fers. Qua etiam in re 'obleruanda eft 
infignis Pontificia contradi<ftio. Nara 
quum veteres plerique,vt fateri coge- 
ris, aliter lenfcrint dc Sacra: Icripturx 
libris, q uam ecclefia Rpmana hodierno 
die, fequitur ecclefiam errare polle & 
iudicium illius non efle regulam fidei; 
nec Romanam ecclefiam, de perpetuo 
fuocum patribus confenlu , polle glo- 
riari. Sedvna (inquis) manente fide qua- 
dam fieri po fiunt explicatiora : fateor lanc 
lednon contraria; cuiufmodi funt ve- 
teris ecclefia: & Pontificia:, de apocry- 
phis libris, iudicia, vtcxfupcrioribus 
conftat. Deinde vero, quod fubijcis; 

Sicut enim numero creuii ecclefia ita fatta esi 
audior eruditione & per fp ic actor iniUtsco- 
gnofeendis qua ex primis articulis fide mani- 


Digitized by Gaogle 


4JO DE SACRA SCRIPTVRA. 
fejlo notis , t unquam ex principijs, necejpria 
celltguuntur j id vt veftram infirmat; fic 
noftram confirmat lentendam. Nos 
enim veteres patres lecuti, ex articulis 
fidei & ex certis Prophetarum & Apo- 
llolorum libris, tanquamexprincipijs, 
de apocryphis aut incertis iudicamus. 
Veftra vero de eo argumento doftrina 
nulla ratione cblligitur , fed fola pau- 
corum hominum in concilio Floren- 
tino &Tri dentino au&oritate conftat 
ac proptcrca parui xftimanda eft. Nam 
qu£ deccclcfix inicripturasaudhoritarc 
fubijcis, eafiip loco examinauimus.Si- 
militudo velo qua hanc controucrfiam 
concludis; Quemadmodum nummus au- 
reus quibujdam initio fuficilus, velut adul- 
tntnusyfi pojiea artificis periti fi ater a examt- 
natus,<& a magtflratu approbatus , ab omni 
populo recipiatur jion minoris e fi pret^quam 
c at eri nummi , qui talem fufpicionem nun- 
quam tulerunt : hxc inquam fimilitudo 
elegans cft, & orthodoxam noftrarum 
ecclefiarum fententiam plurimum il- 
luftratac confirmat. Nos enim libros 
apocryphos aut dubios non ad falla- 
cem 


Digitized by Google 


DE SACKA SCUmVRA. 4)1 

fera humani ingenij opinione tty ^ gg d '*'»-^ 
articulos fidei, &: certos Saqjrar fcnpturae 
libros , tanquam ad Lydium lapidem 
& redam fidei ftateram perpendendos 
ac probandos affirmamus. Quam 
etiam rationem Pontificij d odores 
prarftantiflimi, vi veritatis e6 adadi, fe- 
cuti funt, & nobifeumdibros illos apo- 
eryphosi feriptura: canone fecretos ede 
cenfuerunt. Hugo de Sando vidore, 
in prolcgOmcnis lib. i. de Sacramentis, 
cap.7. Nicolaus Lyranus in Efdram 
cap.i.& praefatione ioXobiam : Richar- 
dus libro u excepti orAim cap.^.Dio- 
nyfius Carfhufianus principio com- 
mentariorum in Gcnciin : Abulenfis 
in Matthxum cap.i,- Antoninus epi- 
fcopus, qui in fandorum numerum & 

£ Pontifice relatus c{£, $. pare. tit. 18. 
Hugo Cardinalis in prolegomena Io- 
fuae,Thomas dc Vio,Caietanus Cardi- 
nalis , & Papar adue^fus Lutherum ad 
Carolum quintum kgatus, cuius (vt 
omittam ea qux ant&jeculi) ad Cle- 
mentem Papam feptinAum praefatione 
in Iofuam haec fune verba; Dino Hiero. 

^\nymo % 




Digitized by Google 



45 1 DE SACRA SCRIPTVRA. 
nymo, pater btattpme, voiuerft ecclefa La- 
tina plurimum debet, non folum ob annotatas 
ab eo in libr ii Veteris & Houi Tejl amenti 
particulas , tum adieclttias, tum ambiguos*, 
Jed etiam propter discretos ab eodem canoni- 
cos , a non canonicis. Liber auit /i quidem nos 
ab Hebraorum opprobrio, quod fingamm no- 
bis antiqui canonis libros aut librorum par- 
tes, quibus ipfipe/iitus caret. Atque hanccc 
horum virorum e(Tc fententiam confi- 
tentur, partim Melehior Lanus epifeo- 
pus, in locis com munibus, lib.i.ca. io. 
partim Bellarminus, Iefuita,de verbo 
Dei lib. i . cap. 7. Eofdem etiam aca- 
none libros Veijciut Brito au&orGloff? 
in prologuHieronymiin Lyrano,¥tan- 
cifcus Picus de fide & ordine credendi 
theoremate quinto, &C ante paucos an- 
nos, Bcncdi&us" Arias Montanus (vir 
toto orbe celeberrimus, qui Biblijste- 
gijs Antwerpia: praefuit) in Biblijs He- 
brxiscum interlineari interpretatione, 
excuiis &c approbatis a Louanienfibus 
theologis, NouiTeftamenti titulo, de 
libris lapientia:, Tobia:, Iudith, Mac- 
chabxorum , & reliquis finulibus lo- 

quens,, 

< 


Digitized by Google 


DE SACRA SCRIPTVRA. 455 
qucns, ait , Ecclefia orthodoxa H obruor um 
canonm ficuta inter Apocryphos recenfet. 

Idem denique communi Bibliorum 
Pontificiorum , quae ha&enus prodie- 
runt, iudicio confirmatur : in quibus 
prologus Hieronymi galeatus , quo 
apocryphos a Canone fecernit praefa- 
tionis loco prxmiflus^omnium oculis 
perfpicue proponitur. Ex quibus om- 
nibus teftimonijs apparet Cofterum, 
quiconfenfum Romanae ecclefiae tan- 
topere iadat, nec cum Veteri ecclefia, 
nec cum praecipuis fuis do&oribus con- 
uenire , led apertis eorum fententijs 
abunde confutari. Qua?e vt cum Ni- Pr^r«. m 
colao Lyrano, libros mos apocryphos Tobu * m 
a facrarum litcrarum canone fegre- 
gante , loquar, Sicut in feripturis Phtlofi- 
phicis veritas cognojcmr per reduflionem ad 
primo principia per fi nota: (ic in feripturis a 
catholicis doflonbus traditis veritas ccgno- 
fiitur,qvantu) ad ea qua funt fide tenenda , 
per reduflionem ad ficrtpturas Sacra feri- 
ftura canonicas , qua funt habita revelatione 
divina , cui nullo modo fidfium potefi fibejfi. 

Et vt cum Bafilio magno vnniuerfam Ep» r*. 

E e e Sacr 


Digitized by Google 


454 DE SACRA SCRIPTVRA. 

dc Sacra fcriptura controuerfiam con- 
cludam. Itaque diuinitus infitrata fcri- 
ptura arbiter nojler eflo, & tyd quos i» 
venta fuerint dogmata diurnis eloqui/s con- 
fota , his omnino veritatis accedet foffrtu 
gtum. Interim vero dum me aa alte- 
ram refutationis Enchiridij Cofteri 
partem , de Ecclefia & Pontifice Ro- 
mano pro temporis ratione compono, 
hoc controuerfiarum fundamentum 
boni confulent boni. Quod vt eccle- 
fiae fit vtile & Coftero illiulque a/Tcclis 
falutare, Deum Sacrae fcriptura: au do- 
tem precor. < 

FINI S. 


ARGVMEN- 

% 


v -■ — - 



Digitized by Google 



ARGVMENTA CAPITVM 
LIBRI PRIMI. 

In exordio foeda Sodalitatis virginis 
Maria: idololatria fideliter oftcndi- , 
tur ac folide confutatur. 

C AP. I. De difirimine hareticorum & Ca- 
tholicorum quatuordecim antithefis . 

Prima in contrario eorunu erga Chrijhmu 
fiudio confiPlit. zSf c demonfiratur a Cbri- 
Jiiana ecclefia Chnfiurru pie honorari: con- 
tra vero Pontificiam ecclefiam Chrifii per- 
finam, triplex officium, beneficia, <£>Spon- 
Januindigmfflme ac varifs modis violare . 

C A p. 1 1. Secunda antithefis in contrario erga 

Pontificem animo. Pontificem dChriftiana 
ecclefia iure meritoque rtifri: contra vero 4 
Pontificia ecclefia iniufie & ad Jummam 
Chrifii ignommianu obferuari ac coli. 

Cap. III. Tertia antithefis m contrario erga 
epifiopos & prejbyteros fiudio. Chrifiia - 
nam ecclefiam a Pontificijs epifeopis prefibj- 
teris & Sacerdoti tu , t unquam lupis rapa- 
cibus , prudenter abhorrere ac figere : con- 
tra vero Pontificiam ecclefiam eofilemgra- 
uiffimo errore ampUcli ac /equi tanquanu 
fideles pafior es. 

Cap. II II. jQuarta antithefis in contrario 
erga tPMonachos fiudio. Monaflica Pon- 
tificiorum infiitutn , fnnquam diranu itu 
*Ee i ' ecclefia 


Digitized by Google 



eccUfuiClmfti ptfterru , vere a Cbriftiam * 
ecdefm reprehendi: contra vero eadem falso 
d Poittificut ecclefut defendi & ineties nonis 
& mdignumoetis sutger ; . 

C a p. V. Quinta antithefism contraria ttm- 
plorunu & Sacramentorum-, traftatums. 
Chrifttanam ecclefiam ,fine vllo Sacniego 
idoloLirrtca ‘Pontificioricnu templa conte- 
mnere : contra vero eadem d Pontificiorum 
ecclefut cultu idololatrico honorari. 

C a P. VI. Sexta antithejis in corrarijs doctrma 
frudibus. Ex Chriftiana calefis: docbtna 
veram fidem & ver anu charitarem:mtrx 
vero ex Pontificia ecclefia doctrina ma- 
gnam fitperfhtionttnu , crudehtatis , lib/dt- 
nnm, hypocrifeos y auaritu & perfidia tnef. 
fem oriri. ' 

C a p. V H. Septima amtinefis m contremet fuc* 
ceffione. In Chriftiana ecckfia veram vigere 
fhcceffionemtam doSfrinse, quam mmtfterif 
ecdefictfhci : contra vero in ecclefia Ponti- 
ficia vtramque ctifiderari. 

\ C A p. V 1 1 1- OElaita antithefis in contrarys cm- 

! # fitijs & aPHohtbtu. Chrift urnam ecclcfvmu 

Dei gloria Cr virtuti operam dare: contra 
i vero clerum ‘Pontificium magna ex porto 

l * • attaritia , ambitione & impuritate Vita cm- 

| tammautm. 

Cap. IX. N on * antithefis in cotrftrip erga f a- ^ 

I tres antiquos & concilia fhtdqs & iududjS. 

[ ~ Chriftianam ccclefia cos honorare tnnquam 


Digitized by Google 



tefiol\ fed bik timin Sacraf lueras proferre 
mnquotm vrnemtj fidei regulam : contra - 
vero Pontificiam ecckfiam patrum^ con- 
ciBorunfcmfenfmH, fi veritatemfptflemm. 
Dei verbo tepuere. 

C ap. X. Decem* anutbefis in contrarijs lo- 
quendi modis. Chrifhanam ecclefiamfidti 
fu t confejfionem edere ex Steris Uteri* & 
certa prudenter ab incertis diftmgutre: con- 
trAponttficiam ecclcfuim humana neti do- 
Urina & de rebus dbftrufis , fine Sacri* &- 
teris y magna temerttate prommeiare. 

C ap. X l. Vttdecma dntithefis in iddicijs de • 
maiorum falute. fhrifltanam teclefiam 
nemtnenu qui bona confctentia fidei funda- 
mentum retinuerit condemnare &d* pro- 
' xtrhi falute bene Jperar e : contra 'Vero P on- 
tificiam ecetefiam in maioribus (fr vere fide- 
1 ^ tibks respfi condemnandi* e fit temerar i am ■ * 

<3 A p. XII. Duoaectma anttthefis m contraria 
admbtifieriu ecclefiafiicu vocatione. Cbri- 
fiian * ecclefi* pafloret legitime feturfdum 
verbi dtubn ipi rem vocatos y dt per ia- 

T - nuaminoHile Chrijh fideliter mgreffostcon- 
trd vero Ptotipcik ecclefi* mimfiros flerofi 
'"epteper fbtefiram fmtquamfures irrepfiffeP 
CaK X I II. Decima tertia antithefis in Jura- 
tione dottrina. Chrtfitanam ecetefiam in 
fundamento fidei conflantem effc : contrd 
pontificia ecetefiam in care effc inflabilem. 
CaivXIV. Decima quarta antithffi j m mira- 
Ec cuti*. 


Digitized by Google 



adii. fihriFUaam ecctifian m Cknffg& 
lAfatt olerum meraculis mPbruElamnu/lio 
iam amplius egere miraculis ad sloEbrma fiiq 
confirmationem : contra 'Pontificiam tccle- 
ftam veritate dejhtutam conficite minen- 
tis niti. 

Cap.XV. De ratione agendi cum boree icis fr 

Pontificia ecclefia. crudelitate, qua in. , fuot 
aduerfiriosfiuit : & quonam optima cum 
ea dtjputandi ratio: quamque multa & hor- 
renda barefes. m eu doceantur. 

Cap. XVI. De ratione agendi tum qs qm hare- 
tuis credunt : & 'qua ratione a veri Chri- 
Jiianis Pont fictorum quafiionibus pojfu ji- 
tisfieri. 

ARGVMENTA CAPITVM 
LIBRI SECVNDI. 

Cap» I. Tria feripturagtnera a Qfitrofed- 

ficonftitui. 

Pont ficum decreta in veteri tefi amento 
nonfidJJejertium ficra firipturagenus/ut 
paris cum ficra feriptura auttoritatis. 

In nouo teftamento confinjunu ecclefia 
nqnefie ficra feriptura genus. 

#AP. II. (onfinfiu ecclefia proflant iam mul- 

tis partibus fitperare fcrtpturas , impie om- 
nino a (o (Iero qfferi. , 

De digmate ficra fcripturai ecqui- 
bus modis cC gradibus infidele/ ad ea- 
rum notitiem efr fidem addstci poffint. ,. 

$05 



Digitized by Google 



jQm confiho notum tefi ament ttm con- 
Jcriptum : & quibus modis aducrfuixor- 
rupeelas conformatum Jit . 

Veram omnium diffidiomtu de reli- 
gione Chriftiana dirimendorum regulam 
effe,noru ecclefia iudiciunu , Jid ficranu 
Jcripturanu. 

Cap. HI. Decreta conciliorum generabunt j 

perperam k (oftero tertium /aera feripture 
genut conditui. 

Cap. I V. Decreta oeneraBunu conciliorum 
fi veritatem fi obfignationem Spiritus San- 
ttifi prafentiam Chridi /pelles , idem ha- 
bere pondus quod Sanffa Dei Euangelia 9 
impii a Codcro affirmari. 

Cap. V. ‘Dcperfiftione facra/criptura.Om- 

nia fidei & vita Christiana dogmata ad 
filat em necejjaria /acris literis cjfe de /cripta. 

Varia demondrationes quibus diurna 
ficrarum Uterorum dignitas & certitudo 
aduerfus Pontificios & Libertinos a/feritur» 
Definfio rationum quibus ecclefia Chri - 
ftiana ficrarum Uterorum perfidionem 
aduerfus Pontificios tuetur. 

Cap. V I. Declamate ficra feriptura. Om- 

nia fidei & vita Chrifliana ad falutem 
necejjaria dogmata perjpicue m Sacris li- 
teris reperm y adeo vt ad veritatem /abs- 
tarem certo cognofiendam ipfi /ibi J af- 
ficiant >. 

Cap. VII. Vulgus Chridianorumpoffe , imo 

debere , 




debere non minus legere Sacrat lirer** f 
. quam dodos : & 'Pontifictam tcckfiam ei 
rei, ad ‘Det ignominiam & etclcfu Chri- 
fiiana det ri m ent um, repugnare. 

Cap. VIII. Definfio rationum , quibat Chri- 
ftiana tccUfta id demon ibat & excepit- - 
num (oiteri confutatio. 

Cap. I X. De ficrorum & Canonicorum li- 
brorum miner o. Chrtlhanam ecclejiam 
fit Qmenicds ab Apocryphis & humanis 
firiptis fecemere : contra Coii erum dum 
eos eadem audoritate e*r loco comprehen- 
dit, e diametro aduerfiu Scripture veri- 
tatem, 'Patrum antiquorum corsfiufim,& 
pracipuos 'Pontificios dederes pugnare. 

FINIS. 



Digitized by viOO^ LC 





1 



I 

I 


Digitized by Google